Türkiye’de Faiz Oranlarını Etkileyen Faktörler: Bir ARDL/Sınır Testi Uygulaması

Yıl 2017, Cilt: 19 Sayı: 3, 907 - 928, 29.12.2017

Bünyamin Demirgil , Hakan Türkay

Öz

Ekonomik karar alma mekanizmasında önemli bir rol oynayan faiz
oranları,  tasarruf sahiplerinin
tasarruflarını tüketime mi yoksa yatırıma mı yönlendireceğine, yatırımcıların
nereye ne ölçüde yatırım yapacaklarına karar verirken göz önünde
bulundurdukları önemli bir faktördür. Ekonomide faiz oranında yaşanan
değişimler, ekonomik karar birimlerinin günlük yaşantılarını ve ekonominin
genelini etkilemektedir. Ekonomik hayat üzerinde önemli olan faiz oranlarının, nasıl belirlendiği ve faiz
oranlarını etkileyen faktörlerin neler olduğu önem arz etmektedir. Literatürde
faiz oranlarını etkileyen faktörlerin incelendiği birçok çalışma bulunmaktadır.
Türkiye için yapılan bu çalışmada; para arzı, kamu iç borç stoku, döviz kuru,
enflasyon, libor faiz oranı ve tüketici güven endeksi faiz oranlarını etkileyen
faktörler olarak alınmıştır. Bu çalışmada faiz oranı ile faiz oranlarını
etkilediği düşünülen değişkenler arasında uzun dönemli bir ilişki bulunup
bulunmadığının belirlenmesi için değişkenlerin 2007:01-2015:12 dönemlerine ait
aylık verileri kullanılarak ADF Birim Kök Testi ve Peseran vd.(2001) tarafından
geliştirilen Sınır Testi (ARDL) yaklaşımı ile analiz yapılmıştır. Analiz
sonucuna göre faiz oranı ile faiz oranını etkileyen faktörler olarak ele alınan
değişkenler arasında uzun dönemli bir ilişki bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Faiz Oranı, Faiz Oranlarını Etkileyen Faktörler, ADF Birim Kök Testi, Sınır Testi

Factors Affecting Interest Rates In Turkey: An ARDL / Bound Test Applıcatıon

Öz

Interest rates, which play an important role in
the economic decision-making mechanism, are an important factor to consider
when deciding whether investors should invest or invest in saving or investing
their savings. Changes in economic interest rates affect the daily lives of
economic decision-making units and the economy as a whole. What is important
about economic life is how interest rates are determined and what factors
affect interest rates. There are many studies in the literature that examine
the factors affecting interest rates. In this study for Turkey, money supply,
public domestic debt stock, exchange rate, inflation, libor interest rate and
consumer confidence index were taken as factors affecting interest rates. In
this study, the ADF Unit Root Test and the Bound Test (ARDL) developed by
Peseran et al. (2001) were used to determine whether there is a long-run
relationship between the variables considered to affect the interest rates and
interest rates, using the monthly data for the periods of 2007: 01-2015:12. As
a result of the analysis, a long-run relationship was found between the
variables considered as factors affecting the interest rate and the interest
rate.

Anahtar Kelimeler

Interest Rate, Factors Affecting Interest Rates, ADF Unit Root Test, Bound Test

Kaynakça

• Afşar, Aslı (Editör: Müjgan Bozkaya) (2013). Finansal Ekonomi (Faiz ve Faiz Oranının Belirlenmesi, 4. Ünite). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2611, Açık Öğretim Fakültesi Yayını No: 1579, 2. Baskı.
• Aren, Sadun (2014). Ekonomi Dersleri. Ankara: İmge Kitabevi, 4. Baskı.
• Aslan, M. Hanifi (2009). Para Teorisi ve Politikası, Bursa: Alfa Aktüel Yayıncılık, 1. Baskı.
• Barışık, Salih & Demircioğlu, Elmas (2006). Türkiye’de Döviz Kuru Rejimi, Konvertibilete, İhracat-İthalat İlişkisi (1980-2001), ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi. 2(3), 71-84.
• Barnes, B. J. (2008). A Cointegration Approach to Budget Deficits and Longterm Interest Rates, Applied Economics. (40), 127-133.
• Berument, Hakan & Malatyalı, Kamuran (1999). Determinants of Interest Rates in Turkey, Discussion Papers No. 9902, Research and Monetary Policy Department, Central Bank of the Republic of Turkey.
• Çağlayan, Ebru (2006). Enflasyon, Faiz Oranı ve Büyümenin Yurtiçi Tasarruflar Üzerindeki Etkileri, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 21(1), 423-438.
• Dash, P. (2004). The Relationship Between Interest Rate and Exchange Rate in India, Sixth Annual Conference on Money and Finance in the Indian Economy.
• Demir, Murat & Sever, Ersan (2008). Kamu İç Borçlanmasının Büyüme, Faiz ve Enflasyon Oranı Üzerindeki Etkileri, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(25), 170-196.
• Delice, Güven & Birol Y. Emre (2011). Dolaysız Yabancı Sermaye Yatırımları ve Dış Ticaret Bilançosu: Türkiye Üzerine Bir Uygulama, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(2), 1-28.
• Dickey, David, A. & Fuller, Wayne, A. (1981). Likelihood Ratio, Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root, Econometrica, 49(4), 1057-1072.
• Dornbusch, Rudiger & Fischer, Stanley (1998). Makro Ekonomi, (Çev: Salih Ak, Erhan Yıldırım, Refai Yıldırım), İstanbul: McGraw-Hill−Akademi, 1. Baskı.
• Dua, Pami & B.L. Pandit (2002). Interest Rate Determination in India: Domestic and Extarnal Factor, Journal of Policy Modelling, (24), 853-875.
• Ekinci, Aykut (2003). Türkiye’de Para Arzının Makroekonomik Değişkenler Üzerinde Etkisinin Ekonometrik Analizi: 1990–2002 Dönemi Uygulaması, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 55–68.
• Fukuyama, Francis (2000). Güven (Sosyal Erdemler ve Refahın Yaratılması), (Çev: Ahmet Buğdaycı), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İkinci Basım.
• Gökalp, Nuri (2003). Ekonomide Güven Faktörü, Yönetim ve Ekonomi, 10(2), 163-174.
• Gujarati, Damodar N. & Porter, Dawn C. (2012). Temel Ekonometri, (Çev: Ümit Şenesen, Gülay Göktürk Şenesen), İstanbul: Literatür Yayıncılık, Birinci Baskı.
• Güneş, Hurşit & Çelik, Sadullah (2009). Consumer Confidence and Financial Market Variables in an Emerging Market: The Case of Turkey, M Society for Computational Economics 15th International Conference on Computing in Economics and Finance University of Technology, Sydney, 15-17 July 2009, 1-28.
• Güngör, Tuğrul & Karaca, Orhan (2007). Türkiye’de Reel Faiz Oranlarını Belirleyen Faktörler, Uluslararası Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları, 2(3), 1-32.
• Karaca, Orhan (2005). Türkiye’de Faiz Oranı ile Döviz Kuru Arasındaki İlişki: Faizlerin Düşürülmesi Kurları Yükseltir mi?, Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni.
• Karacan, Rıdvan (2010). Faiz, Döviz Kuru İlişkisinin Makroekonomik Performansa Etkisi Üzerine Bir Değerlendirme, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (20), 72-92.
• Karagöl, Erdal, Erbaykal, Erman & Ertuğrul, H. Murat (2007). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ile Elektrik Tüketimi İlişkisi: Sınır Testi Yaklaşımı, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8(1), 72-80.
• Lawrence, Adu Asamoad & George, Adu (2016). An Empirical Analysis of Determinants of Interest Rates in Ghana, Journal of African Business, 17(3), 377-396.
• Maitra, Biswajit (2017). Determinants of Nominal Interest Rates in India. Journal of Quantitative Economics, 1-24.
• Masatçı, Kaan & Darıcı, Burak (2006). Türkiye’de Faiz Oranlarının Belirlenmesinde İçsel ve Dışsal Faktörlerin Rolü. Akademik Fener Dergisi, (6), 18-31.
• Mercan, Mehmet (2013). Enflasyon ve Nominal Faiz Oranları Arasındaki Uzun Dönem İlişkinin Fisher Hipotezi Çerçevesinde Test Edilmesi: Türkiye Örneği, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(4), 368-384.
• Mishkin, S. Frederic (2004). The Economics Of Money, Banking and Financial Markets, Seventh Edition, Addison- Wesley Series in Economics, Boston.
• Özbilen, Şevki (2015). Para Teorisi, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Özsağır, Arif (2008). Dünden Bugüne Büyümenin Dinamiği, KMU İİBF Dergisi, 10(14), 332-347.
• Öztürk, Nurettin & Durgut, Dilek (2011). Faiz Oranlarının Belirleyicileri: Türkiye İçin Ampirik Bir Analiz, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 3(1), 117-144.
• Peiris, H.R.I. & Jayasinghe, Prabhath (2014). Determinanats of Interest Rates: IN Case of Sri Lanka, Sri Lanka Journal of Business Economics, (5), 1-13.
• Pesaran, M. Hashem, Shin, Yongcheon & Smith Richard, J. (2001). Bound Testing Approaches To The Analysis Of Long Run Relationships, Journal Of Applied Econometrics. Special Issue, (16), 289-326.
• Poddar, T. Goswami, M. Sole, J. & Echevarria Icaza, V. (2006). Interest Rate Determination in Lebanon, IMF Working Paper, No:06/94.
• Saçık, Sinem & Karaçayır, Ebubekir (2015). Türkiye’de Cari İşlemler Hesabının Finansmanı: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 155-166.
• Ünal, Targan, Uzunoğlu, Sadi & Kerem Alkin (1990). Enflasyonist Ortamda Faiz Politikaları ve İşletmeler Üzerindeki Etkileri, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayın No: 1990-10.
• Tarı, Recep (2008). Ekonometri, İzmit: Kocaeli Üniversitesi Yayın No:172, 5. Baskı.
• Türe, Hasan & Akdi, Yılmaz (2005). Mevsimsel Kointegrasyon: Türkiye Verilerine Bir Uygulama, 7. Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu, Düzenleyen: İstanbul Üniversitesi, 26-27 Mayıs 2005, 1-19.
• Türkay, Hakan & Demirbaş, Muzaffer (2012). Türkiye Ekonomisinde Yatırımların Faiz ve Gelir İlişkisinin ARDL Yaklaşımı İle Analizi, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 3(2), 1-16.
• Vuchelen, Jef (2004). Consumer Sentiment and Macroeconomic Forecasts, Journal of Economic Psychology, 25(4), 493–506
• Yay, G. Gürkan (2012). Para ve Finans Teori-Politika, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı.
• Zainal, N., Nassir, Annuar Md, Dato, M. H. & H. Yahya (2014). Fisher Effect: Evidence From Money Market in Malaysia, Journal of Social Science Studies, 1(2), 112-124.