Ergenlerin Sosyal Karşılaştırma ve Duygusal Öz-Yeterlik Düzeylerinin Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 20, 71 - 105, 23.06.2020

Zöhre Kaya , Yunus Savaşlı

Öz

Bu çalışmada, farklı lise türlerinde öğrenim gören öğrencilerin sosyal karşılaştırma eğilimleri ile
duygusal öz-yeterlik düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi amaçlanmıştır. Genel tarama
modellerinden ilişkisel tarama modeline dayalı olarak yürütülen bu araştırmada, 2017-2018 eğitimöğretim
yılında Van ili merkez ilçelerinde öğrenim gören beş farklı liseden toplam 570 öğrenci katılımcı
olarak yer almıştır. Bu katılımcıların %52.5’i kadın, %47.5’i erkektir. Araştırmanın verileri; Sosyal
Karşılaştırma Ölçeği, Duygusal Öz-yeterlik Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu aracılığıyla toplanmıştır.
Araştırmada, ölçeklerin güvenirlik ve geçerlik çalışmaları kapsamında doğrulayıcı faktör analizi ve
madde analizi yapılmıştır. Veri analizinde frekans dağılımı, aritmetik ortalama, bağımsız örneklemler
için t testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara
göre, ergenlerin sosyal karşılaştırma eğilimleri ile duygusal öz-yeterliğin duyguları düşünceyi
destekleyici olarak kullanma alt boyutunun cinsiyete göre anlamlı farklılık gösterdiği, buna göre
erkeklerin ortalamalarının kadınların ortalamalarından daha yüksek olduğu saptanmıştır. Elde edilen
diğer bulgulara göre ailesinin ekonomik durumunu orta düzeyde değerlendiren ergenlerin sosyal
karşılaştırma düzeylerinin daha yüksek olduğu bulunmuştur. Okul türü açısından ise, fen lisesine
devam eden öğrencilerin sosyal karşılaştırma düzeyleri ile duygusal öz-yeterlik ölçeğinin düzenleme
alt boyutu puanlarının daha düşük olduğu görülmüştür. Sonuç olarak, ergenlerin psikolojik iyi oluş ve
benlik şemalarının gelişiminde sosyal karşılaştırma süreçlerinin ve duygusal öz-yeterliğin etkili olduğu
söylenebilir. Aynı zamanda ruh sağlığı açısından koruyucu bir işlev gören sosyal karşılaştırma ve
duygusal öz-yeterliğe ilişkin çalışmaların arttırılmasının önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Karşılaştırma, Öz-yeterlik, Duygusal Öz-yeterlik, Ergenlik, Lise Öğrencileri

Social Comparison and Emotional Self-Efficacy Levels of Adolescents by Demographic Variables

Öz

This study aims to investigate the social comparison tendencies and emotional self-efficacy levels
of students enrolled in different types of high schools in terms of certain variables. Based on a
relational survey model, this study is conducted with 570 students enrolled in five different high
schools located in the central districts of Van in the 2017-2018 academic year participated. Of
these participants, 52.5% were female and 47.5% were male. Data were collected using the Social
Comparison Scale, the Emotional Self-Efficacy Scale, and the Personal Information Form. In the
study, both a confirmatory factor analysis and item analysis were performed to test reliability and
validity whereas frequency distributions, arithmetic mean, a t-test for independent samples, and a
one-way analysis of variance (ANOVA) were used to analyze data. The study found that adolescents’
social comparison tendencies and levels of using emotions to assist thought differed significantly by
gender and that males had a higher average than females. Furthermore, adolescents who considered
their families’ economic status to be moderate had higher levels of social comparison. In terms of
school type, students attending science high schools were less likely to engage in social comparison
and earned lower scores on the regulation subscale of the emotional self-efficacy than students
attending other types of schools. It can therefore be concluded that social comparison processes
and emotional self-efficacy are effective in the development of adolescents’ psychological wellbeing
and self-schemas. It is also considered important to increase the number of studies on social
comparison and emotional self-efficacy, as these concepts are helpful in protecting mental health.

Anahtar Kelimeler

Social Comparison, Self-efficacy, Emotional Self-efficacy, Puberty, High School Students

Kaynakça

• Akbolat, M., & Işık, O. (2012). Sağlık çalışanlarının duygusal zekâ düzeylerinin motivasyonlarına etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 109-124.
• Arulmani, G., Van Laar, D., & Easton, S. (2001). Career planning orientation of disadvantaged high school boys: A study of socio economic and social cognitive variables. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 27(1-2), 7-17.
• Aydınlı, S. (2014). Ergenlerin öfke ifade biçimleri, sosyal karşılaştırma düzeyleri, umutsuzluk seviyeleri ve çatışma çözme yaklaşımlarının incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Bandura, A. (1994). Self-efficacy. Encyclopedia of Human Behavior, 4(4), 71-81.
• Bandura, A., Pastorelli, C., Barbaranelli, C., & Caprara, G. V. (1999). Self-efficacy pathways to childhood depression. Journal of Personality and Social Psychology, 76(2), 258.
• Bilgin, N. (2003). Sosyal Psikoloji Sözlüğü: Kavramlar. Yaklaşımlar. İstanbul: Bağlam Yayınları,
• Bilgin, N. (2007). Kimlik inşası. İzmir: Aşina Kitaplar.
• Ceylan, İ. (2013). Ergenlerin benlik Saygısı ve duygusal öz-yeterlik düzeylerinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• De Cremer, D., & Van Vugt, M. (1998). Collective identity and cooperation in a public goods dilemma: A matter of trust or self-efficacy. Current Research in Social Psychology, 3(1), 1-11.
• Demirdüzen, H. (2013). Ergenlerin algılanan sosyal destek düzeyleri ile duygusal öz-yeterlik düzeylerinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Döğücü, F. (2004). Tosya ilçesinde farklı liselerde öğrenim gören ergenlerin arkadaş ilişkilerinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Ergin, F. E. (2000). Üniversite öğrencilerinin sahip oldukları duygusal zeka düzeyi ile 16 kişilik özelliği arasındaki ilişki üzerine bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bilim Dalı. Konya). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Erikson, E. H. (1994). Identity: Youth and crisis (No. 7). WW Norton &Company.
• Erözkan, A. (2004). Lise öğrencilerinin sosyal karşılaştırma ve depresyon düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, 13, 1-18.
• Festinger, L. (1954). A theory of social comparison processes. Human relations, 7(2), 117-140.
• Gül, E. (2016). Ergenlerde sosyal görünüş kaygısı ve sosyal karşılaştırmanın fonksiyonel olmayan tutum ve bilişsel çarpıtmalarla ilişkisi (Yüksek lisans tezi, Üsküdar Üniversitesi, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Gülbahçe, A. (2007). Mesleki olgunluk düzeyleri farklı olan öğrencilerin sosyal karşılaştırma ve benlik imgelerinin incelenmesi (Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Güven- Denizel, E. (2008). Bir hazır giyim işletmesinde çıraklık eğitimi kapsamında çalışan ergenlerin öz-yeterlik inançlarının kimlik, sosyal karşılaştırma eğilimi ve demografik değişkenler bağlamında incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Isobe, C. & Ura, M. (2006). Effects of intergroup upward comparison, trait self‐esteem, and identity shift on state self‐esteem and affect in upward comparison with in‐group members. Asian Journal of Social Psychology, 9(1), 50-58.
• İsmen, A. E. (2004). Duygusal zeka ve aile işlevleri arasındaki ilişki. Sosyal Bilimler Dergisi. 7(11), 55-75.
• Kaşdarma, E. (2016). Facebook’taki sosyal karşılaştırma sürecinin ve bu süreçle ilişkili faktörlerin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Kaya, Z. (2016). Madde kullanan ve kullanmayan ergenlerin kişilik özellikleri ve benlik saygısı düzeylerinin sosyodemografik değişkenlere göre incelenmesi. Journal of Human Sciences, 13(3), 4100-4116. doi:10.14687/jhs.v13i3.3982
• Keskin, G., & Orgun F. (2006). Öğrencilerin öz etkililik-yeterlik düzeyleri ile başa çıkma stratejilerinin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 7, 92-99.
• Kirk, B. A., Schutte, N. S., & Hine, D. W. (2008). Development and preliminary validation of an emotional self-efficacy scale. Personality and Individual Differences, 45(5), 432-436. Locke, K. D., & Nekich, J. C. (2000). Agency and communion in naturalistic social comparison. Personality and Social Psychology Bulletin, 26(7), 864-874
• Muris, P. (2002). Relationships between self-efficacy and symptoms of anxiety disorders and depression in a normal adolescent sample. Personality and İndividual Differences, 32(2), 337-348.
• Özgüroğlu, M. (1991). Adolesan döneminde benlik imajı. Türk Psikiyatri Dergisi, 75-76.
• Özkan-Deniz, B. (2015). Ergenlerde duygusal öz-yeterlik ve sürekli kaygı ilişkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Petrides, K. V., & Furnham, A. (2000). On the dimensional structure of emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 29(2), 313-320.
• Petrides, K. V., &Furnham, A. (2001). Trait emotional intelligence: Psychometric investigation with reference to established traittaxonomies. EuropeanJournal Of Personality, 15(6), 425-448.
• Petrides, K. V., & Furnham, A. (2003). Trait emotional intelligence: Behavioural validation in two studies of emotion recognition and reactivity to moodinduction. European Journal of Personality, 17(1), 39-57.
• Petrides, K. V., Sangareau, Y., Furnham, A., & Frederickson, N. (2006). Trait emotional intelligence and children's peer relations at school. Social Development, 15(3), 537-547.
• Sakarya, Ö. (2013). Ergenlerin ruhsal belirtileri ile duygusal öz-yeterlik düzeylerinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Şahin, N. H., Durak, A., & Şahin, N. (1993). Sosyal karşılaştırma ölçeği: Bilişsel-davranışçı terapilerde değerlendirme. Türk Psikologlar Derneği Yayınları, Ankara.
• Taylor, S. E., Neter, E., & Wayment, H. A. (1995). Self-evaluation processes. Personality and Social Psychology Bulletin, 21(12), 1278-1287.
• Teközel, M. (2000). Sosyal karşılaştırma süreçlerinde benliğin olumlu değerlendirilmesi ihtiyacının incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, İzmir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Telef, B. B. (2011). Öz-yeterlikleri farklı ergenlerin psikolojik semptomlarının incelenmesi (Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Totan, T., İkiz, E., & Karaca, R. (2010). Duygusal öz-yeterlik ölçeğinin Türkçeye uyarlanarak tek ve dört faktörlü yapısının psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 71-95.
• Valois, R. F., Umstattd, M. R., Zullig, K. J., & Paxton, R. J. (2008). Physical activity behaviors and emotional self‐efficacy: Is there a relationship for adolescents?. Journal of School Health, 78(6), 321-327.
• Vardarlı, G. (2005). İlköğretim 2. kademe öğrencilerinin genel öz-yeterlik düzeylerinin yordanması (Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, İzmir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Vrugt, A., & Koenis, S. (2002). Perceived self‐efficacy, personal goals, social comparison, and scientific productivity. Applied Psychology, 51(4), 593-607.
• Wheeler, L.,& Miyake, K. (1992). Social comparison in everyday life. Journal of Personality and Social Psychology, 62(5), 760.
• Willemse, M. (2008). Exploring the relationship between self-efficacy and aggression in a group of adolescents in the peri-urban town of Worcester (Doctoral dissertation, University of Stellenbosch, Stellenbosch).
• Yılmaz, F. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinde sosyal karşılaştırma ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Yörük, C. (2012). Öğretmen Adaylarının Öz-Yeterlik Düzeyleri İle Aile İşlevlerinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, İzmir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.