Deprem Kaynaklı Olabilecek İyonosferik Değişimlerin Belirlenmesi üzerine yeni bir yaklaşım geliştirilmesi
Öz
İyonosfer tabakası yapısı gereği güneş aktivitesi, mevsimsel değişim,
gece-gündüz, konum, jeomanyetik aktivite, deprem gibi etmenlere bağlı olarak
değişim göstermektedir. Bu tabakada meydana gelen değişim çoğunlukla güneş
kaynaklı olsa da sözü edilen diğer etkiler iyonosfer modellemesi için göz
önünde bulundurulmalıdır. Günümüzün en
büyük doğal afetlerinden biri olan deprem dünya genelinde çok sayıda can ve mal
kaybına sebep olmaktadır. Depremle
ilgili geçmişten bugüne çok sayıda bilim insanı çalışma yapmıştır. Yapılan
çalışmalar sonucunda; deprem öncesi, anı veya sonrasında iyonosfer tabakasında
bazı değişimler meydana geldiği, bu sebeple deprem tahmini çalışmalarında
iyonosfer tabakasının incelenmesi gerekliliği ortaya koyulmuştur. Bu çalışma
kapsamında deprem kaynaklı iyonosferik anomalilerin belirlenebilmesi için
deprem öncesi, anı ve sonrasını kapsayacak şekilde toplam 60 günlük TEC verisi
kullanılmıştır. Alt sınır (LB) ve üst sınır (UB) değerlerinin hassas şekilde
belirlenebilmesi için ilk 30 güne ilişkin Toplam Elektron Miktarı (TEC)
verilerinden faydalanarak deprem analizi için kullanılacak k değeri
belirlenmiştir. Deprem analizi için kullanılacak k değeri elde edildikten sonra
deprem kaynaklı iyonosfer anomalinin belirlenebilmesi için LB ve UB değerleri
her epok için üretilmiştir. Bu sayede iyonosfer tabakasına etki eden mevsimsel
değişim ile küçük ve orta seviyedeki jeomanyetik etkilerin deprem kaynaklı
iyonosferik değişim analiz sonuçlarına olan etkisinin azaltılması sağlanmış
olacaktır. 14 Kasım 2016 (yılın günü 319) tarihinde meydana gelen Yeni Zelanda
depreminin merkez koordinatları -42,75 N, 173,07 E olan depremin büyüklüğü Mw
7,8’dir. Analizde k sabiti 2,50 olarak belirlenmiştir. Yapılan analiz sonucunda 315 ve 317. günlerde
pozitif anomaliler görülmüş ve anomali miktarları verilmiştir. Söz konusu anomalilerin
depremle ilgili olup olmadığının anlaşılabilmesi için anomali görülen günlerde
uzay iklim koşulları detaylı olarak irdelenmiştir.
Kaynakça
- Akhoondzadeh M., Parrot M., Saradjian M. R., (2010), Electron and ion density variations before strong earthquakes (M> 6.0) using DEMETER and GPS data. Natural Hazards and Earth System Sciences, 10(1): 7-18.
- Fujiwara H., Kamogawa M., Ikeda M., Liu J. Y., Sakata H., Chen Y. I., Ohtsuki Y. H., (2004), Atmospheric anomalies observed during earthquake occurrences. Geophysical Research Letters, 31(17): 1-5.
- Liu J. Y., Chuo Y. J., Shan S. J., Tsai Y. B., Chen Y. I., Pulinets S. A., Yu S. B., (2004), Pre-earthquake ionospheric anomalies registered by continuous GPS TEC measurements. In Annales Geophysicae, 22: 1585-1593.
- Liu J. Y., Chen Y. I., Chuo Y. J., Chen C. S., (2006), A statistical investigation of preearthquake ionospheric anomaly. Journal of Geophysical Research: Space Physics, 111 (A5): 1-4.
- Liu J. Y., Chen Y. I., Chen C. H., Liu C. Y., Chen C. Y., Nishihashi M., Lin C. H., (2009), Seismoionospheric GPS total electron content anomalies observed before the 12 May 2008 Mw7. 9 Wenchuan earthquake. Journal of Geophysical Research, 114 (A4): 1-15.
- Plotkin V. V, (2003), GPS detection of ionospheric perturbation before the 13 February 2001, El Salvador earthquake. Natural Hazards and Earth System Sciences, 3 (3/4): 249-253.
- Pulinets S A, Leyva Contreras A, Bisiacchi-Giraldi G and Ciraolo L, (2003), Total electron content variations in the ionosphere before the Colima, Mexico, earthquake of 21 January 2003. Geofísica Internacional, 4: 369-377.
- Saroso S., Liu J. Y., Hattori K., Chen C. H., (2008), Ionospheric GPS TEC Anomalies and M ≥ 5.9 Earthquakes in Indonesia during 1993-2002. Terrestrial, Atmospheric and Oceanic Sciences, 19: 481-488.Yakar, M., ve Orhan, O. (2016).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Mühendislik |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Ağustos 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 5 Sayı: 2 |