İzmir Kenti’nin deprem durumunda kullanılabilecek toplanma alanlarının belirlenmesine yönelik değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 3, 391 - 407, 02.12.2024

Hilmi Evren Erdin , Nur Sinem Partigöç , Hayat Zengin Çelik , Mediha Burcu Sılaydın Aydın

https://doi.org/10.29128/geomatik.1494757

Öz

Yaşanan deneyimler jeolojik, topografik ve değişen iklimsel özellikler çerçevesinde afet
risklerini kentler açısından daha kritik bir hale getirmiştir. Mekânsal gelişimini sağlıksız
biçimde sürdürmüş kentlerimizde başta deprem olmak üzere yaşanan afetler önemli can ve
mal kayıpları ile sonuçlanmaktadır. Bu kapsamda afet yönetimi ile ilgili mekân organizasyonu
çalışmalarının, kent planlama politikaları ve uygulamaları ile bütünleştirilmesi daha da önemli
hale gelmiştir. Afet yönetimi açısından gerekli mekân organizasyonunun farklı alt açılımları
bulunmakta olup, toplanma alanları bunlardan birisidir. Toplanma alanları için
kullanılabilecek sosyal altyapı alanlarının büyüklük ve yer seçimleri planlama çalışmalarının
ve afet yönetiminin öncelikli konuları arasındadır. Ancak bu alanların organizasyonunda
kabul gören yönlendirici bir içerik bulunmamaktadır. Bu noktadan hareketle çalışma İzmir
kentinde sosyal altyapı alanlarının kullanılabilirlik, güvenlik ve erişilebilirlik kriterleri
temelinde uygunluk ve yeterliliğini değerlendirerek potansiyel toplanma alanlarının tespit
edilmesine yönelik geliştirilmiş bir yöntemin örnek çalışma alanında sınanmasına ilişkin bir
içerik sunmaktadır. Çalışma bulguları, İzmir kent merkezinde ağırlıklı olarak kapasite
bakımında yetersiz ve erişilebilirlik bakımından dezavantajlı ilçelerin ve mahallelerin varlığını
ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Toplanma Alanları, Deprem, Sosyal Altyapı Alanları, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), İzmir

Destekleyen Kurum

Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı

Proje Numarası

UDAP-G-16-08

Teşekkür

Bu çalışma, 2019 yılında tamamlanan Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı’nın (AFAD) Ulusal Deprem Araştırma Programı tarafından desteklenen UDAP-G-16-08 Proje Numaralı “Afet ve Acil Durumlar Sonrası Halkın Toplanma Alanlarına İlişkin Kriterlerin Belirlenmesi ve Değerlendirme Yönteminin Oluşturulması, İzmir Kenti Örneği” başlıklı proje kapsamında yapılan çalışmalara ve ortaya konulan yönteme dayanmaktadır.

Kaynakça

• Aşıkkutlu, H.S., Aşık, Y., Yücedağ, C., Kaya, L.G. (2021). Olası deprem durumunda mahalle ölçeğinde Burdur kenti acil toplanma alanlarının yeterliliğinin saptanması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (1), 442-456.
• Beck, U. (2011). Risk Toplumu: Başka Bir Modernliğe Doğru. Çev. Kazım Özdoğan, Bülent Doğan, İthaki Yayınları, İstanbul, 392 s.
• Birleşmiş Milletler Afetlerin Azaltılması Sekretaryası (UNISDR) (2009). 2009 UNISDR Terminology on Disaster Risk Reduction. United Nations International Strategy for Disaster Reduction,
• United Nations Office for Disaster Risk Reduction, Geneva. https://www.undrr.org/publication/2009-unisdr-terminology-disaster-risk-reduction, Accesed date: 06.02.2024.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2014). Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği, Başbakanlık Mevzuatı Geliştirm Sistemi, https://www.mevzuat.gov.tr/ , Erişim Tarihi: Şubat 2024.
• Çitfçi, H., & Kuşak, L. (2021). Determination of unsuitability points on the route of Van Gölü-Kapıköy railway line by using GIS and AHP method. Advanced GIS, 1(1), 27–37.
• Demir, M., & Altaş, N. T. (2024). Kars kentinde deprem hasar risk potansiyeli taşıyan alanların CBS tabanlı AHP analizlerine dayalı olarak belirlenmesi. Geomatik, 9(1), 123-140.
• Demir, V., & Keskin, A.Ü. (2022). Yeterince akım ölçümü olmayan nehirlerde taşkın debisinin hesaplanması ve taşkın modellemesi (Samsun, Mert Irmağı örneği). Geomatik Dergisi, 7(2), 149-162.
• Doğan, O. (2023). İş güvenliği uzmanlarının bakış açısıyla acil durum toplanma alan özelliklerinin ahp yöntemi ile değerlendirilmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 9(1): 112-124.
• Ekin, E., Sarıkaya, Z. (2021). Ahp tabanlı topsıs yöntemi ile afet sonrası acil toplanma alanlarının belirlenmesine yönelik bir uygulama. Social Sciences Research Journal, 10 (3), 696-713.
• Erdin H.E., Çelik H.Z., Aydın M.B.S., Partigöç N.S., (2019). Afet ve Acil Durumlar Sonrası Halkın Toplanma Alanlarına İlişkin Kriterlerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi Yönteminin Oluşturulması, İzmir Kenti Örneği, AFAD-UDAP Çalışması, Proje No: UDAP-G-16-08, Ankara, 2019.
• Erdin, H.E., Çelik, H.Z., Aydın, M.B.S, Partigöç, N.S. (2019). Afet ve Acil Durumlar Sonrası Halkın Toplanma Alanlarına İlişkin Kriterlerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi Yönteminin Oluşturulması, İzmir Kenti Örneği, AFAD-UDAP Çalışması, Proje No: UDAP-G-16-08, Ankara, 2019.
• Erdin, H.E., Çelik, H.Z., Aydın, M.B.S., Özcan, N.S., (2023). Afet ve Acil Durumlarda Sosyal Altyapı Alanlarının Toplanma Alanı Olarak Belirlenme Kriterleri ve Yöntemi. Türk Deprem Araştırma Dergisi, 5(1), 1-21. https://doi.org/10.46464/tdad.1251998
• Erdin, H.E., Çelik, H.Z., Aydın, M.B.S., Özcan, N.S., Erdem, U. (2017). Afet yönetimi içerisinde kentsel mekân ihtiyacı ve kentsel arazi kullanımları, Disiplinler Arası Afet Yönetimi Araştırmaları, (Editörler: Z. Toprak Karaman, O. Sancakdar, S.İ. Kaya), Birleşik Matbaacılık: İzmir, 255-272.
• Ergünay, O. (2007). Türkiye'nin afet profili. TMMOB Afet Sempozyumu, 5-7 Aralık 2007, Ankara, Türkiye.
• European Centre on Prevention and Forecasting of Earthquakes (ECPFE), Earthquake Planning and Protection Organization (OASP). (2002). Emergency Evacuation of the Population in case of an Earthquake Emergency Evacuation, Handbook No:3, Athens, Greece.
• European Environment Agency (EEA) (2012). Urban Adaptation to Climate Change in Europe Challenges and Opportunities for Cities Together with Supportive National and European Policies, Report No: 2/2012,https://www.eea.europa.eu/publications/urban-adaptation-to-climate-change, Accessed date: 05.02.2024.
• Forman, E. H. (1996). Manuscript: Decision by Objectives, Expert Choice Inc., Pittburg, PA.
• Gerdan, S., Şen, A., (2020). Kocaeli/ Başiskele İlçesi Afet ve Acil Durum Toplanma Alanlarının Yeterliklerinin Değerlendirilmesi, Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 8(2), 489-500.
• Godschalk, D. R. (2003). Urban hazard mitigation: Creating resilient cities. Natural Hazards Review, 4, 136-143.
• Gökgöz, B. İ., İlerisoy, Z. Y., Soyluk, A. (2020). Acil Durum Toplanma Alanlarının AHP Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (19), 935-945.
• Habib, W., Mahmood, S., Huda, N. ul H., Noor, S. ., Saleem, A., Siraj, M. ., & Ahmad , H. . (2023). A post earthquake damage assessment using GIS in district Mirpur, Pakistan. Advanced GIS, 3(2), 53–58.
• Japon Uluslararası İşbirliği Ajans (JICA), İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB). (2002). Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Plan" Çalışması", Son Rapor, Cilt V, Eylül 2002.
• Kalkan, M. (2022). Uşak kentinde belirlenen afet ve acil durum toplanma alanlarının yeterliklerinin değerlendirilmesi. Resilience, 269-285.
• Kaya, Y. (2018). İklim Değişikliğine Karşı Kentsel Kırılganlık: İstanbul İçin Bir Değerlendirme. International Journal of Social Inquiry, 11(2), 219-257.
• Neufert, E. (1979). Yapı Tasarımı Temel Bilgiler. Güven Yayıncılık.
• Öztürk F., Kaya G.K. (2020). Afet Sonrası Toplanma Alanlarının PROMETHEE Metodu ile Değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 3, 1239-1252.
• Palazca, A., Partigöç, N.S. (2018). Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) kullanılarak afet sonrası potansiyel toplanma alanlarının yer seçimi: denizli kenti örneği VII. Uzaktan Algılama-Cbs Sempozyumu (UZAL-CBS 2018), 18-21 Eylül 2018, Eskişehir,http://uzalcbs.org/wp-content/uploads/bildiriler/2018/2018_6898.pdf
• Paul, S. (2022). Change detection and future change prediction in Habra I and II block using remote sensing and GIS – A case study. International Journal of Engineering and Geosciences– 2022; 7(2); 191-207.
• Saaty, T. L., Alexander, J.M. (1981). Thinking With Models: Mathematical Models in the Physical, Biological and Social Sciences, Chapter 8, Pergamon Press, Londra.
• Saygılı, H.B., Akpınar, A. (2022). Aydın/Efeler kentsel yeşil alanlarının afet ve acil durum toplanma alanları açısından yeterliliğinin incelenmesi, ADÜ Ziraat Dergisi, 2022;19(2): 305 -311.
• Saykılı, İ., Birdal, A. C., & Türk, T. (2017). En Uygun Arazi Kullanım Planlarının CBS ile İncelenmesi: Sivas İli Dikmencik Köyü Örneği. Geomatik, 2(3), 126-134.
• Selim, S., & Demir, N. (2019). Detection of ecological networks and connectivity with analyzing their effects on sustainable urban development. International Journal of Engineering and Geosciences, 4(2), 63-70.
• Sphere Projesi (2018). İnsani Yardım Sözleşmesi ve İnsani Yardımda Asgari Standartlar, http://www.sphereproject.org.
• Şekkeli, Z . (2020). Afet ve acil durum lojistiği kapsamında acil durum toplanma merkezi seçiminde ahp yöntemi: Kahramanmaraş On İki Şubat Belediyesinde bir uygulama. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi , 9 (2) , 903-930.
• UN-HABITAT (2012). Developing Local Climate Change Plans a Guıde for Cities in Developing Countries. Cities and Climate Change Initiative Tool Series. https://www.uncclearn.org/resources/library/developing-local-climate-change-plans-a-guide-for-cities-in-developing-countries/, Accesed date: 05.02.2024.
• Xu, J., Yin, X., Chen, D., An, J., Nie, G. (2016). Multi-criteria location model of earthquake evacuation shelters to aid in urban planning. International Journal of Disaster Risk Reduction 20(2016), 51-62.
• Yakup, A. E. & Ayazlı, I. E. (2022). Investigating changes in land cover in high-density settlement areas by protected scenario. International Journal of Engineering and Geosciences, 7(1), 01-08.
• Yeniay, E., & Şık, A. (2023). Spatial ecological risk analysis in peach farming in Manisa. Advanced GIS, 3(2), 59–67.