Akseki Formasyonu’nun (Kıraç Dağı, İbradi, KD Antalya) Stratigrafisi, Fasiyes Özellikleri ve Paleo-ortamsal Yorumu

Year 2021, Volume: 54 Issue: 1, 15 - 43, 10.12.2021

Özge Sağaltıcı Hayati Koç

Abstract

Çalışma alanı, Kıraç Dağı (İbradi, Antalya, kuzeydoğusu) civarı ve güney kesimlerinde yer alır. Bu araştırma, bölgede yüzeyleyen Anamas-Akseki Otokton’u içerisinde tanımlanan Akseki Bloğu’ndaki Berriasiyen-Üst Senomaniyen yaşlı Akseki Formasyonu’nun stratigrafisini, fasiyes özelliklerini ve paleo-ortamsal gelişimini ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Çalışmada, 1 ölçülü kesit alınmış ve toplam 43 örnek incelenmiştir. Akseki Formasyonu tamamen karbonatlı kayaçlardan oluşmaktadır. Birim, yaklaşık 50 metre kalınlığında krem renkli, belirsiz tabakalı dolomitler ile başlamaktadır. Dolomitler üzerine gelen yaklaşık 350 metre kalınlığındaki seviye, yer yer dolomitik kireçtaşı-breşik, laminalı, bol makro fosilli, onkoidli kireçtaşı ara seviyeleri içeren açık gri-gri-krem-bej renkli, genellikle orta-kalın, yer yer belirsiz tabakalı kireçtaşlarından oluşmaktadır. Birimin, yaklaşık son 40 metresi breşik kireçtaşları ile başlayan ve dolomitik kireçtaşı ara seviyeleri içeren yer yer rudistli, genellikle bej renkli, orta-kalın tabakalı kireçtaşları ile temsil edilmektedir. Bu seviye ile alttaki seviyenin dokanağı uyumsuzdur. Akseki Formasyonu, boksitli bir seviye ile başlayan ve karbonatlı birimlerden oluşan geç Kretase yaşlı Seyrandağı Formasyonu tarafından uyumsuz olarak üzerlenmektedir. Akseki Formasyonu içerisinde belirlenen uyumsuzluğun altındaki seviyelerden elde edilen Crescentiella morronensis (Tubiphytes), Campanellula campuensis, Praechrysalidina infracretacea, Cuneolina cf. pavonia, Nezzazata isabella, Charentia sp. ve diğer tür bentik foraminifer topluluğu ile Salpingoporella dinarica, Salpingoporella angulata, Salpingoporella sp., Thaumatoporella sp. türü alglere dayanarak Berriasiyen-Albiyen yaşı elde edilmiştir. Uyumsuzluğun üzerinde belirlenen Pseudorhaydionina dubia, Pseudonummoloculina heimi, Cuneolina gr. pavonia ve diğer bentik foraminifer topluluğuna göre de orta-üst Senomaniyen yaşı elde edilmiştir. Bu verilere göre de Akseki Formasyonu’nun yaşı Berriasiyen-Üst Senomaniyen olarak değerlendirilmiştir. Akseki Formasyonu’nda; dolomit (MFT-1), çamurtaşı (MFT-2), vaketaşı (MFT-3), oolitik istiftaşı/tanetaşı (MFT-4), peloidal istiftaşı/tanetaşı (MFT-5) ve intraklastik-biyoklastik istiftaşı/tanetaşı (MFT-6) mikrofasiyesleri tanımlanmıştır. Birimin; litolojik özellikleri, fosil içeriği ve bu fasiyes özelliklerine göre düşük enerjili ve sınırlı sirkülasyonlu gel-git çevresi ortamda çökeldiğini, yer yer gözlenen breş ve dolomit arakatkıları ortamın yer yer su üstü olduğu şeklinde yorumlanmıştır.

Keywords

Kretase, Akseki Formasyonu, bentik foraminifer, karbonat fasiyesi, Kıraç Dağı, Anamas-Akseki Otoktonu, Orta Toroslar

Stratigraphy, Facies Analysis and Paleoenvironmental Interpretation of the Akseki Formation (Kıraç Mountain, İbradi, Northeast Antalya

Abstract

The study area is located around Kıraç Mountain (İbradi, Antalya, northeast) and in the southern parts. This research was carried out to reveal the stratigraphy, facies characteristics and paleoenvironmental development of the Berriasian-Upper Cenomanian age Akseki Formation in the Akseki Block, which is defined within the Anamas-Akseki Autochthon outcropping in the region. The study materials include 43 thin section data from one measured section. Akseki Formation consists completely of carbonate rocks. The unit begins with cream colored, indefinite bedded dolomites and approximately 50 meters thick. The level over dolomit, which about 350 meters thick, consists of light gray-gray-cream-beige colored, generally medium-thick, indefinite bedded limestones with intercalations of dolomitic limestone-brecciated, laminated, abundant macrofossil, oncoid limestone. The unit is represented by rudist, generally beige, medium-thick bedded limestones, the last 40 meters of which begin with brecciated limestones and contain dolomitic limestone intercalations. This level and the lower level contact are unconformaty. The Akseki formation is unconformably overlain by the late Cretaceous Seyrandağı formation, which starts with a bauxite level and consists of carbonate units. The age of the levels below the unconformity determined within the Akseki formation was determined as Berriasian-Albian based on Crescentiella morronensis (Tubiphytes), Campanellula campuensis, Praechrysalidina infracretacea, Cuneolina cf. pavonia, Nezzazata isabella, Charentia sp. and other benthic foraminifer assemblages and Salpingoporella dinarica, Salpingoporella angulata, Salpingoporella sp. Thaumatoporella sp. type of algae. The middle-upper Cenomanian age was obtained according to the assemblage of Pseudorhaydionina dubia, Pseudonummoloculina heimi, Cuneolina gr. pavonia and other benthic foraminifera determined above the unconformity. According to these data, the age of the Akseki Formation was evaluated as Berriasian-Upper Cenomanian. In the Akseki Formation, dolomite (MFT-1), mudstone (MFT-2), wackestone (MFT-3), oolitic packstone/grainstone (MFT-4), peloidal packstone/grainstone (MFT-5) and intraclastic-bioclastic packstone/grainstone (MFT- 6) microfacies have been described. According to its lithological features, fossil content and these facies characteristics, the unit was deposited in a low-energy and limited circulation tidal environment and breccia and dolomite intercalations observed in places were interpreted as the environment being above water in places.

Keywords

Cretaceous, Akseki Formation, benthic foraminifera, carbonate facies, Kıraç Mountain, Anamas-Akseki Autochthon, Central Taurides

References

• Altıner, D., Yılmaz İ.Ö., Özgül N., Akçar N., Bayazıtoğlu M. ve Gaziulusoy Z.E., 1999. High-resolution sequence stratigraphic correlation in the Upper Jurassic (Kimmeridgian)-Upper Cretaceous (Cenomanian) peritidal carbonate deposits (Western Taurides, Turkey). Geological Journal, 34, 139-158.
• Arnaud-Vanneau, A. ve Premoli Silva, I., 1995. Biostratigraphy and systematic description of benthic foraminifers from mid–Cretaceous shallow–water carbonate platform sediments at sites 878 and 879 (Mıt and Takuyo–Daisan Guyots). Proceedings of the Ocean Drilling Program, Scientific Results (199-219), 144 s.
• Arnaud-Vanneau, A. ve Sliter, W. V., 1995. Early Cretaceous shallow–water benthic foraminifers and fecal pellets from leg 143 compared with coeval faunas from the Pacific Basin, Central America, and the Tethys. Winterer, E. L., Sager, W. W., Firth, J. V., Simon, J. M. (Ed.), Proceedings of the Ocean Drilling Program, Scientific Results, 143, 537-564.
• Banner, F.T., Simmons, M.D. ve Whittaker, J.E., 1991. The Mesozoic Chrysalidinidae (Foraminifera, Textulariacea) of the Middle East: the Redmond (aramco) taxa and their relatives. Bull. Br. Mus. Nat. Hist. (Geol.), 47, 101-152.
• Chiocchini, M., Pampaloni, M. L. ve Pichezzi, R. M., 2012. Microfacies e microfossili delle successioni carbonatiche mesozoiche del Lazio et dell' Abruzzo (Italia centrale) Cretacico. Mem. per Serv. Descr. della Carta Geol. d'It, ISPRA, Serv. Geol. d'Ir. –Dip. Dif. Suolo–Roma, 17, 269 s.
• Cvetko Tešović, B., Glumac, B. ve Bucković, D., 2011. Integrated biostratigraphy and carbon isotope stratigraphy of the Lower Cretaceous (Barremian to Albian) Adriatic–Dinaridic carbonate platform deposits in Istria, Croatia. Cretaceous Research, 32, 301-324.
• Çağla, A., 2017. Taşucu-Aydıncık (Mersin) Yöreleri Jura Alt Kretase Cehennemdere Formasyonu'nun Bentik Foraminifer Faunası ve Mikrofasiyes Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, 66 sayfa, (Yayınlanmamış).
• Demirtaşlı, E., 1984. Stratigraphy and Tectonics of the area between Silifke and Anamur, Central Taurus Mountains. Proceedings of International Symposium on Geology of the Taurus Belt, 101-118.
• Demirtaşlı, E., 1987. Batı Toroslar’da Akseki, Manavgat ve Köprülü Arasında Kalan Bölgenin Jeoloji incelemesi. (Rapor No: 3292) Ankara: MTA.
• Dunham, R.J., 1962. Classification of Carbonate Rock According to Depositional Texture. Editör: Ham, W.E., Classification of carbonate rocks. American Association of Petroleum Geologists Memoir, 1, 108-121
• Elmacı, A., 2011. Orta Toroslar (Anamur-Akseki Seydişehir) Civarı Jura-Kretase istifinin ve Mikrofasiyes Özellikleri. Yüksek Lisans tezi, Ankara Üniversitesi, 96 sayfa, (Yayınlanmamış).
• Embry, A.F. ve Klovan, J.E., 1971. A Late Devonian reef tract on northeastern Banks Island. Northwest Territories. Canadanian Society of Petroleum Geologists Bulletin 33, 730-781.
• Farinacci, A. ve Köylüoğlu, M., 1982. Evolution of the Jurassic-Cretaceous Taurus shelf (Southern Turkey). Estratto dal Bollettino della Societa Paleontologica Italiana, 21, 267-276.
• Flügel, E., 2004. Microfacies of Carbonate Rocks, Analysis, Interpretation and Application. Springer, Berlin.
• Folk, R.L., 1962. Spectral subdivision of limestone types. In: W.G. (ed), Classification of carbonate rocks; American Association of Petroleum Geologists Memoir, 1, 62-84.
• Frijia, G., Parente, M., Di Lucia, M. ve Mutti, M., 2015. Carbon and strontium isotope stratigraphy of the Upper Cretaceous (CenomanianeCampanian) shallow-water carbonates of southern Italy: Chronostratigraphic calibration of larger foraminifera biostratigraphy. Cretaceous Research, 53, 110-139.
• Göncüoğlu, M.C., Dirik, K. ve Kozlu, H., 1997. General Characteristics of pre-Alpine and Alpine Terranes in Turkey: Explanatory notes to the terrane map of Turkey. Annales Geologique de Pays Hellenique, 37, 515-536.
• Haq, B., Hardenbol, J. ve Vail, P.R.,1988. Mesozoic and Cenozoic Chronostratigraphy and Cycles of Sea Level Change. In: Wilgus C.K., vd., Eds., Sea Level Changes: An Integrated Approach, SEMP Special Publication, 42, 71-108.
• Husinec, A., Velić, I. ve Sokač, B., 2009. Diversity patterns in mid–Cretaceous benthic foraminifers and Dasycladalean algae of the southern part of the Mesozoic Adriatic platform, Croatia. SEPM (Society for Sedimentary Geology), ISBN 978–1–56576–137–7, 153–170.
• Mancinelli, A. ve Chiocchini, M., 2006. Cretaceous benthic foraminifers and calcareous algae from Monte Cairo (southern Latium, Italy). Bollettino della Società Paleontologica Italiana, 45/1, 91-113. Martin, C., 1969. Akseki Kuzeyindeki Bir Kısım Torosların Stratigrafik ve Tektonik İncelenmesi. MTA Dergisi, 72, 157-175.
• Monod, O., 1977. Recherches Géologiques Dans Le Taurus Occidental Au Sud De Beyşehir (Turquie). Laboratoire de Geologie Historique, Faculte des Sciences, Paris. Özgül, N., 1976. Torosların bazı temel jeolojik özellikleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 19, 65-78.
• Özgül, N., 1984. Stratigraphy and tectonic evolution of the Central Taurides. Proceedings of International Symposium on Geology of the Taurus Belt, 77-90.
• Pleş, G., Bucur, I.I. ve Sasaran, E., 2016. Deposıtıonal Envıronments, Facıes And Dıagenesıs Of The Upper Jurassıc–Lower Cretaceous Carbonate Deposıts Of The Buıla-Vânturarıþa Massıf, Southern Carpathıans (Romanıa), Annales Societatis Geologorum Poloniae, vol. 86: 165–183.
• Poisson, A., Akay, E., Dumont, J.F. ve Uysal, Ş., 1984. The Isparta Angle: a Mesozoic paleorift in the Western Taurides. International Symposium on Geology of the Taurus Belt, 11-26. Ricou, L. E., 1980. Toroslar’ın Helenidler ve Zagridler arasındaki yapısal rolü. Türkiye Jeoloji Bülteni, 23, 101-118.
• Sağaltıcı, Ö., 2019. Orta Toroslar’ın Batı (İbradi-Antalya) Kesimlerinde Yüzeyleyen Jura-Kretase İstiflerinin Stratigrafisi ve Fasiyes Özellikleri. Yüksek Lisans tezi, Mersin Üniversitesi, 100 sayfa, (Yayınlanmamış).
• Sartorio, D. ve Venturini S., 1988. Southern Tethys Biofacies, Agip S.P.A., S. Donato Milanese, 235 pp.
• Schlagintweit, F., Kolodziej, B. ve Qorri, A., 2015. Foraminiferan–calcimicrobial benthic communities from Upper Cretaceous shallow–water carbonates of Albania (Kruja Zone). Cretaceous Research, 56, 432-446.
• Schroeder, R. ve Neumann, N., 1985. Les grands foraminifères du Crétace moyen de la région méditerranénne. Geobios, Mémoire Special, 7, 161 s.
• Senowbari-Daryan, B., Bucur, I.I, Schlagintweit, F., Sasaran, E. ve Matyszkiewicz, J., 2008, Crescentiella, a new name for "Tubiphytes" morronensis CRESCENTI, 1969: an enigmatic Jurassic-Cretaceous microfossil. Geologia Croatica; Vol. 61, Iss. 2/3; 185-214.
• Simone, L., Bravi, S., Carannante, G., Masucci, I. ve Pomoni-Papaioannou, F., 2012. ʺArid versus wet climatic evidence in the “middle Cretaceous” calcareous successions of the Southern Apennines (Italy) ʺ Cretaceous Research 36, 6–23.
• Solak, C., Taslı K. ve Sarı, B., 2015. Stratigraphy and depositional history of the Cretaceous carbonate successions in the Spil Mountain (Manisa, W Turkey). Cretaceous Research, 53, 1-18.
• Solak C., Taslı K. ve Koç, H., 2016. Early Cretaceous Shallow-Water Platform Carbonates of the Bolkar Mountains, Central Taurides - South Turkey: Facies Analysis and Depositional Environments. World Multidisciplinary Earth Sciences Symposium. IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science, 44, 1-5.
• Solak C., Taslı K. ve Koç, H., 2017. Biostratigraphy and facies analysis of the Upper Cretaceous–Danian? platform carbonate succession in the Kuyucak area, western Central Taurides, S Turkey. Cretaceous Research, 79, 43–63.
• Solak C., Taslı K. ve Koç, H., 2021. Benthic foraminifera from the Albian shallow-marine limestones in the Geyik Dağı area (Central Taurides), southern Turkey. Journal of Paleontology, 1–21.
• Şenel, M., 1996. Anamas-Akseki Otoktonu Güney Kenarını Temsil Eden Pirnos Blogu’nun Stratigrafik Özellikleri ve Paleocografik Yorumu; Orta Toroslar, Türkiye. Türkiye Jeoloji Bülteni, 39 (2), 19-29.
• Şenel, M., Dalkılıç, H., Gedik, İ., Serdaroğlu, M., Metin, S., Esentürk, K., Bölükbaşı, A.S. ve Özgül, N., 1998. Orta Toroslar’da Güzelsu Koridoru ve Kuzeyinin Jeolojisi. MTA Dergisi, 120, 171-197.
• Taslı, K., Altıner, D., Eren, M., Özkan-Altıner, S. ve Koç, H., 2007. Bolkar Dağları (Orta Toroslar) Jura-Kretase Karbonat İstifinin Foraminifer Biyostratigrafisi, TUBİTAK Projesi, Proje no: ÇAYDAG-103Y192, 124 sayfa, Ankara.
• Toker, V., Sonel, N., Ayyıldız, T. ve Albayrak, M. (1993). Akseki Kuzeyi-Üzümdere (Antalya) Civarının Stratigrafisi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 36, 57-71.
• Varol, B. ve Matsumoto, R., 2005. Early and late dolomites in the carbonate platform; An example from Middle Devonian carbonates of the Taurus Mountains, Soth-Central Turkey. Neues Jahrbuch für Mineralogie-Abhandlungen, 181, 135–145.
• Velić, I., 2007. Stratigraphy and palaeobiogeography of Mesozoic benthic foraminifera of the Karst Dinarides (SE Europe). Geologica Croatica, 60 (1), 1-113.
• Velić, I. ve Vlahović, I., 1994. Foraminiferal assemblages in the Cenomanian of the Buzet-Savudrija area (Northwestern Istria, Croatia). Geologia Croatia 47, 25-43.
• Wilson, J.L., 1975. Carbonate facies in geologic history. Springer–Verlag, Berlin.
• Yılmaz, İ.Ö., 1999. Taxonomic and paleogeographic approaches to the dasyclad algae in the Upper Jurassic (Kimmeridgian)-Upper Cretaceous (Cenomanian) peritidal carbonates of the Fele (Yassıbel) area (Western Taurides, Turkey). Turkish Journal of Earth Sciences, 8, 81-101.