Sporcularda Ergojenik Destek

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 75 - 97

Binnaz Eser , Nevra Koç

https://doi.org/10.70631/gesd.1501095

Öz

Ergojenik destekler, sporcuların performansını yükseltmek ve antrenmandan en iyi yararı sağlamak için kullanılan çeşitli takviye yöntemlerini ifade eder. Bu destekler, genellikle sporcuların antrenman sırasında veya iyileşme sürecinde ihtiyaç duyduğu enerjiyi sağlamak amacıyla kullanılır. Bu derlemede kısıtlı sayıda ergojenik destek araştırılmış olup; insan kası ve plazmasında en fazla bulunan aminoasit olan glutamin, yüksek katabolizma durumlarında tüketimi artar. Sporcularda, hastalık durumunda, yorgunlukta ve performansları düştüğünde semptomları hafifletir. Glutamin takviyesinin spesifik faydaları hakkında sağlam bilimsel kanıtlar sınırlıdır. DZAA’lar, EAA'lar ve BCAA'lar, kas protein sentezini artırabilir ve spor performansını iyileştirebilir. Egzersiz öncesi ve sonrasında EAA ve DZAA alımı kas protein sentezini artırabilir ve toparlanmayı hızlandırabilir. Kreatin takviyesi, kısa ve orta süreli yüksek yoğunluklu egzersiz performansını artırabilir ve kas kütlesini artırabilir. Karnitin takviyesi, kas metabolizmasını ve dayanıklılığı iyileştirebilir, ancak sağlıklı bireylerde fiziksel performansı iyileştirip iyileştirmediği hakkında kesin kanıtlar sınırlıdır. Kafein, dayanıklılık performansını artırabilir, konsantrasyonu ve reaksiyon zamanını artırabilir. Ancak, kafeinin dozajı ve tüketim zamanlaması önemlidir ve aşırı alımı istenmeyen yan etkilere yol açabilir. Özet olarak, bu besin takviyelerinin spor performansını iyileştirmede potansiyeli olduğu ancak etkilerinin kişiden kişiye değişebileceği ve doğru dozaj ve kullanım zamanlamasının önemli olduğu görülmektedir. Sağlık üzerindeki etkileri ve uzun vadede olacak etkileri için daha fazla araştırılma yapmaya ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

besin desteği, ergojenik, performans, sporcu, sporcu beslenmesi

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Destekleyen Kurum

Sağlık Bilimleri Üniversitesi

Teşekkür

Bu çalışmanın gerçekleştirilmesinde, değerli bilgilerini benimle paylaşan, kendisine ne zaman danışsam bana kıymetli zamanını ayırıp sabırla ve büyük bir ilgiyle bana faydalı olabilmek için elinden gelenden fazlasını sunan her sorun yaşadığımda yanına çekinmeden gidebildiğim, güler yüzünü ve samimiyetini benden esirgemeyen ve gelecekteki mesleki hayatımda da bana verdiği değerli bilgilerden faydalanacağımı düşündüğüm kıymetli ve danışman hoca statüsünü hakkıyla yerine getiren Doç. Dr. Nevra Koç 'a teşekkürü bir borç biliyor ve şükranlarımı sunuyorum.Teşekkürlerin az kalacağı diğer üniversite hocalarımın da bana 4 yıllık üniversite hayatım boyunca kazandırdıkları her şey için ve beni gelecekte söz sahibi yapacak bilgilerle donattıkları için hepsine teker teker teşekkürlerimi sunuyorum.

Kaynakça

• 1) Turgut, M., Argun, B., Sarıkaya, M. & Çınar, V. (2014). 17–18 Yaşlarındaki yüzme sporu yapan sporcuların beslenme alışkanlıklarının değerlendirilmesi. International Journal Of Science Culture and Sport Special. 8(2), 242-254.
• 2) Asfuroğlu, Y. (2013). Sorcularda sıvı tüketimi vücut bileşimi ve beslenme durumu arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Beslenme ve diyetetik yüksek lisans programı, İstanbul Bilim Üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• 3) Gümüş, A. (1988). Güreş tarihi. Türk Spor Vakfı Yayınları, Ankara.
• 4) Özdemir G. (2010). Spor Dallarına Göre Beslenme.Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, VIII (1) 1-6.
• 5) Birol, A. (2018). Yüksek Lisans Tezi. Akut L-Arjinin suplemantasyonunun tekrarlı sprint yeteneği performansına etkisi. Kırıkkale Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kırıkkale, Türkiye.
• 6) Gençoğlu, C., Demir S.N., Demircan F. (2021). Sporda beslenme ve ergojenik destek ürünleri. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 23(4).
• 7) GOSTON JL, CORREİA MI (2010). Intake of nutritional supplements among people exercising in gyms and influencing factors. Nutrition, 26(6): 604–611.
• 8) Porrini, M., & Del Boʼ, C. (2016). Ergogenic aids and supplements. Sports Endocrinology, 47, 128- 152.
• 9) Papadopoulou S, Kroustalloudi E, Pagkalos I, Kokkinopoulou a, hassapidou M. The effect of ergogenic supplements and mediterranean diet on cycling performance. Differences according to duration and intensity. ajNE. 2017;2(1):23-39.
• 10) ŞENEL Ö, GÜLER D, KAYA İ, ERSOY A, KÜRKÇÜ R (2004). Farklı ferdi branşlardaki üst düzey türk sporcuların ergojenik yardımcılara yönelik bilgi ve yararlanma düzeyleri. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2(2): 41-47.
• 11) Yücel, A.G. (2017). Yüksek Lisans Tezi. Hokey süper liginde oynayan sporcuların beslenme alışkanlıkları ve beslenme destek ürünü kullanma durumlarının incelenmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul, Tükiye.
• 12) Karakuş, M. (2014). Sporcularda ergojenik destekler. Spor Hekimliği Dergisi, 49, 155-167.
• 13) Kerksick, C.M., Wilborn, C.D., Roberts, M.D., Smith-Ryan, A., Kleiner, S.M., Jäger, R., Collins, R., Cooke, M., Davis, J.N, Galvan, E., Greenwood, M., Lowery, L.M., Wildman, R., Antonio, J., Kreider, R.B. (2018). ISSN exercise & sports nutrition review update: Research & recommendations. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 15(38), 1-57
• 14) Williams, M.H. (1992). Ergogenic and ergolytic substances. Medicine and Science in Sports and Exercise, 24(9), S344-348. 15) Kreider RB, Wilborn CD, Taylor L, Campbell B, almada aL, Collins R, et al. ISSN exercise & sport nutrition review: research & recommendations. Int j Sport Nutr Exerc. 2010;7(7):1-43.
• 16) Di Luigi L. Supplements and the endocrine system in athletes. Clin Sports Med. 2008;27(1):131-51.
• 17) Millen aE, Dodd KW, Subar af. use of vitamin, mineral, nonvitamin, and nonmineral supplements in the united States: the 1987, 1992, and 2000 National health Interview Survey results. j am Diet assoc. 2004;104(6):942-50.
• 18) ERSOY, G., (2004), Egzersiz ve Spor Yapanlar İçin Beslenme, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 19) Baysal, A. (2002). Beslenme. Hatiboğlu Yayını, Ankara.
• 20) Ersoy G. Sporcu beslenmesı̇ (2. bs.), Reklam Kurdu Ajansı, Ankara, 2012, 5-28
• 21) Ersoy G. [Physical fitness (fitness) and Nutrition Basic Teachings]. Ersoy G, editör. 2. Baskı. ankara: ankara Nobel Tıp Kitabevi; 2013.
• 22) Thomas, D.T.; Erdman, K.A.; Burke, L.M. Position of the Academy of Nutrition and Dietetics, Dietitians of Canada, and the American College of Sports Medicine: Nutrition and Athletic Performance. J. Acad. Nutr. Diet. 2016, 116, 501–528.
• 23) Jeukendrup, A.E.; Jentjens, R.L.P.G.; Moseley, L. Nutritional Considerations in Triathlon. Sports Med. 2005, 35, 163–181.
• 24) Getzin, A.R.; Milner, C.; Harkins, M. Fueling the Triathlete: Evidence-Based Practical Advice for Athletes of All Levels. Curr. Sports Med. Rep. 2017, 16, 240–246.
• 25) McArdle W, Katch F, Katch V. Carbohydrates, lipids, and proteins. In: Darcy P, editor. Exercise physiology. Baltimore Lippincott Williams & Wilkins; 2001. p. 11–3.
• 26) Tsintzas K, Williams C. Human muscle glycogen metabolism during exercise. Effect of carbohydrate supplementation. Sports Med. 1998;25(1):7–23.
• 27) Naderi, A.; Samanipour, M.H.; Sarshin, A.; Forbes, S.C.; Koozehchian, M.S.; Franchini, E.; Reale, R.; Berjisian, E.; de Oliveira, E.P.; Miraftabi, H.; et al. Effects of Two Different Doses of Carbohydrate Ingestion on Taekwondo-Related Performance During a Simulated Tournament. J. Int. Soc. Sports Nutr. 2021, 18, 40.
• 28) Baur, D.A.; Saunders, M.J. Carbohydrate Supplementation: A Critical Review of Recent Innovations. Eur. J. Appl. Physiol. 2021, 121, 23–66
• 29) Carensberg ME, Costello R, Deuster Pa, jones D, Twillman G. Summit on human performance and dietary supplements summary report. Nutr Today. 2014;49(1):7-15.
• 30) Naderi, A.; de Oliveira, E.P.; Ziegenfuss, T.N.; Willems, M.E.T. Timing, Optimal Dose and Intake Duration of Dietary Supplements with Evidence-Based Use in Sports Nutrition. J. Exerc. Nutr. Biochem. 2016, 20, 1–12.
• 31) Insel P. Turner R.E. Ross D. Nutrition. American Dietetic Association. Secon Ed: Jones and Bartlett Publishers. Canada, 2004.
• 32) Jäger, R.; Kerksick, C.M.; Campbell, B.I.; Cribb, P.J.; Wells, S.D.; Skwiat, T.M.; Purpura, M.; Ziegenfuss, T.N.; Ferrando, A.A.; Arent, S.M.; et al. International Society of Sports Nutrition Position Stand: Protein and Exercise. J. Int. Soc. Sports Nutr. 2017, 14, 20.
• 33) Gonzalez, J.T.; Fuchs, C.J.; Betts, J.A.; van Loon, L.J. Liver Glycogen Metabolism During and after Prolonged Endurance-Type Exercise. Am. J. Physiol. Endocrinol. Metab. 2016, 311, E543–E553.
• 34) Jentjens, R.; Jeukendrup, A. Determinants of Post-Exercise Glycogen Synthesis During Short-Term Recovery. Sports Med. 2003, 33, 117–144.
• 35) M. L., Hunter, A. M., Lawrence, C., Tipton, K. D., & Galloway S, D. R. (2015). The Ingestion of 39 or 64 g•h(-1) of Carbohydrate is Equally Effective at Improving Endurance Exercise Performance in Cyclists. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 25(3), 285–292. https://doi.org/10.1123/ijsnem.2014-0134
• 36) P. M., Laurent, C. M., Fullenkamp, A. M., Voth, N. R., & Young, C. A. (2019). Mouth Rinsing Cabohydrates Serially Does Not Improve Repeated Sprint Time. Journal of human kinetics, 67, 133–142. https://doi.org/10.2478/hukin-2018-0076
• 37) Yoo, M. J., Moss, C., & Breier, B. H. (2016). Carbohydrate mouth rinsing has no effect on power output during cycling in a glycogen-reduced state. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 13, 19. https://doi.org/10.1186/s12970-016-0131-1
• 38) Şakar Ş. Sporcu Beslenmesi. Klinik Gelişim. İstanbul, 2009.22:1-9.
• 39) Negro M, Rucci S, Buonocore D (2013). Sports Nutrition Sciences: An Essential Overview. Progress In Nutrition, 15(1): 3-30.
• 40) Insel P., Turner RE., Ross D., “Nutrition”, Secon edition, American Dietetic Association, Jones and Bartlett Publishers, pp. 317, Canada, 2004.
• 41) C., & Rollo, I. (2015). Carbohydrate Nutrition and Team Sport Performance. Sports medicine (Auckland, N.Z.), 45 Suppl 1(Suppl 1), S13–S22. https://doi.org/10.1007/s40279-015-0399-3.
• 42) 20. Ivy J, Portman R. Nutrition timing. Basic health publications. USA, 2004.
• 43) Jentjens, R.; Jeukendrup, A. Determinants of Post-Exercise Glycogen Synthesis During Short-Term Recovery. Sports Med. 2003, 33, 117–144.
• 44) Insel P. Turner R.E. Ross D. Nutrition. American Dietetic Association. Secon Ed: Jones and Bartlett Publishers. Canada, 2004.
• 45) McArdle W, Katch F, Katch V. Carbohydrates, lipids, and proteins. In: Darcy P, editor. Exercise physiology. Baltimore Lippincott Williams & Wilkins; 2001. p. 11–3.
• 46) Jäger, R.; Kerksick, C.M.; Campbell, B.I.; Cribb, P.J.; Wells, S.D.; Skwiat, T.M.; Purpura, M.; Ziegenfuss, T.N.; Ferrando, A.A.; Arent, S.M.; et al. International Society of Sports Nutrition Position Stand: Protein and Exercise. J. Int. Soc. Sports Nutr. 2017, 14, 20.
• 47) Jeukendrup, A.E.; Jentjens, R.L.P.G.; Moseley, L. Nutritional Considerations in Triathlon. Sports Med. 2005, 35, 163–181.
• 48) Tsintzas K, Williams C. Human muscle glycogen metabolism during exercise. Effect of carbohydrate supplementation. Sports Med. 1998;25(1):7–23.
• 49) van Loon L, Greenhaff P, Constantin-Teodosiu D, et al. The effects of increasing exercise intensity on muscle fuel utilisation in humans. J Physiol. 2001;536:295–304.
• 50) TÜRKİYE’YE ÖZGÜ BESİN VE BESLENME REHBERİ/TÖBR (2015). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü (2015). Türkiye’ye Özgü Besin ve Beslenme Rehberi. Merdiven Reklam Tanıtım, Ankara.
• 51) Ament W, Verkerke GJ. Exercise and Fatigue. Sports Medicine. 2009, 39(5):389-422.
• 52) Macaluso, F.; Barone, R.; Catanese, P.; Carini, F.; Rizzuto, L.; Farina, F.; Di Felice, V. Do Fat Supplements Increase Physical Performance? Nutrients 2013, 5, 509–524.
• 53) Grandjean A.C. Campbell S.M. Hydration: Fluids for life. ILSI North America. 2004.
• 54) Şakar Ş. Sporcu Beslenmesi. Klinik Gelişim. İstanbul, 2009.22:1-9.
• 55) Spor beslenmesi , pratik uygulamalar ; Heather Hedrick Fink , Alan E. Mikesky (2021) . syf : 240.
• 56) Campbell B, Kreider Rb, Ziegenfuss T, La Bounty P, Roberts M, Burke D, Landis J, Lopez H, Antonio J (2007). International Society of Sports Nutrition position stand: protein and exercise. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 4: 8.
• 57) Ivy J, Portman R. Nutrition timing. Basic health publications. USA, 2004.
• 58) Davies, R. W., Carson, B. P., & Jakeman, P. M. (2018). The Effect of Whey Protein Supplementation on the Temporal Recovery of Muscle Function Following Resistance Training: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients,10(2),221. https://doi.org/10.3390/nu10020221.
• 59) Kritikos, S., Papanikolaou, K., Draganidis, D., Poulios, A., Georgakouli, K., Tsimeas, P., Tzatzakis, T., Batsilas, D., Batrakoulis, A., Deli, C. K., Chatzinikolaou, A., Mohr, M., Jamurtas, A. Z., & Fatouros, I. G. (2021). Effect of whey vs. soy protein supplementation on recovery kinetics following speed endurance training in competitive male soccer players: a randomized controlled trial. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 18(1), 23. https://doi.org/10.1186/s12970-021-00420-w
• 60) Witard, O. C., Jackman, S. R., Breen, L., Smith, K., Selby, A., & Tipton, K. D. (2014). Myofibrillar muscle protein synthesis rates subsequent to a meal in response to increasing doses of whey protein at rest and after resistance exercise. The American journal of clinical nutrition, 99(1), 86–95. https://doi.org/10.3945/ajcn.112.055517
• 61) Duarte, N. M., Cruz, A. L., Silva, D. C., & Cruz, G. M. (2020). Intake of whey isolate supplement and muscle mass gains in young healthy adults when combined with resistance training: a blinded randomized clinical trial (pilot study). The Journal of sports medicine and physical fitness, 60(1), 75–84. https://doi.org/10.23736/S0022-4707.19.09741-X
• 62) West, D., Abou Sawan, S., Mazzulla, M., Williamson, E., & Moore, D. R. (2017). Whey Protein Supplementation Enhances Whole Body Protein Metabolism and Performance Recovery after Resistance Exercise: A Double-Blind Crossover Study. Nutrients, 9(7), 735. https://doi.org/10.3390/nu9070735
• 63) Cruzat, V., Macedo Rogero, M., Noel Keane, K., Curi, R., & Newsholme, P. (2018). Glutamine: Metabolism and Immune Function, Supplementation and Clinical Translation. Nutrients, 10(11), 1564. https://doi.org/10.3390/nu10111564
• 64) Mueller, K., & Hingst, J. (2013). The athlete's guide to sports supplements. Human Kinetics.
• 65) Herman, M. A., She, P., Peroni, O. D., Lynch, C. J., Kahn, B. B., (2010). Adipose Tissue Branched Chain Amino Acid (BCAA) Metabolism Modulates Circulating BCAA Levels. The Journal Of Biological Chemistry, 285 (15), 11348–11356. doi:10.1074/jbc.M109.075184
• 66) Hoffman, J.R., Ratamess, N.A., Kang, J., Falvo, M. J., Faigenbaum, A. D., (2006). Effect of Protein Intake on Strength, Body Composition and Endocrine Changes in Strength Power Athletes. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 3 (2), 12-18.
• 67) Jonnalagadda SS Glutamine Driskell JA (Ed.), Sports nutrition: fats and proteins., CRC Press, Boca Raton (FL) (2007), pp. 261-277.
• 68) Robinson, D., (2021). Nutritional and non-medication supplements permitted for performance enhancement. UpToDate, (Accessed on February 2, 2021.)
• 69) Silva, V. R., Belozo, F. L., Micheletti, T. O., Conrado, M., Stout, J. R., Pimentel, G. D., Gonzalez, A. M., (2017). β-hydroxy-Β-Methylbutyrate Free Acid Supplementation May İmprove Recovery and Muscle Adaptations After Resistance Training: A Systematic Review. Nutrition Research, 45, 1-9. doi:10.1016/j.nutres.2017.07.008.
• 70) Kamei, Y., Hatazawa, Y., Uchitomi, R., Yoshimura, R., & Miura, S. (2020). Regulation of Skeletal Muscle Function by Amino Acids. Nutrients, 12(1), 261. https://doi.org/10.3390/nu12010261
• 71) Bishop, D. (2010). Dietary supplements and team-sport performance. Sports medicine,
• 72) Brosnan, J. T. & Brosnan, M. E. (2007). Creatine: endogenous metabolite, dietary, and therapeutic supplement.. doi:10.1146/annurev.nutr.27.061406.093621.
• 73) Günay, E., & Yıldız, G. N. (2016). Popüler Suplement: Kreatin. Journal of Sport Sciences Research, 1(1), 37-47. https://doi.org/10.25307/jssr.277954
• 74) Candow DG., Chilibeck PD., Burke DG., Mueller KD., Lewis JD. (2011). Effect of different frequencies of creatine supplementation on muscle size and strength in young adults. Journal of Strength and Conditioning Research. 25(7), 1831-1838.
• 75) Beck TW., Housh TJ., Johnson GO., Coburn JW., Malek MH., Cramer JT. (2007). Effects of a drink containing creatine, amino acids, and protein combined with ten weeks of resistance training on body composition, strength, and anaerobic performance. Journal of Strength and Conditioning Research. 21(1), 100-104.
• 76) Karakuş, M., (2014). Sporcularda Ergojenik Destek. Spor Hekimliği Dergisi, 49 (4), 159-16.
• 77) Bayram, H. M. ve Öztürkcan, S. A. (2020). Sporcularda ergojenik destekler. Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(3), 641–652.
• 78) Gnoni, A., Longo, S., Gnoni, G. V., & Giudetti, A. M. (2020). Carnitine in human muscle bioenergetics: can carnitine supplementation improve physical exercise Molecules, 25(1), 182.
• 79) Fielding, R., Riede, L., Lugo, JP ve Bellamine, A. (2018). Egzersiz sonrası iyileşmede L-karnitin takviyesi. Besinler, 10 (3), 349.
• 80) Guest, N. S., VanDusseldorp, T. A., Nelson, M. T., Grgic, J., Schoenfeld, B. J., Jenkins, N., Arent, S. M., Antonio, J., Stout, J. R., Trexler, E. T., Smith-Ryan, A. E., Goldstein, E. R., Kalman, D. S., & Campbell, B. I. (2021). International society of sports nutrition position stand: caffeine
• 81) Bayraktar, F., Taşkıran, A. (2019). Kafein Tüketimi ve Atletik Performans. Journal of Health and Sport Sciences, 2(2), 24-33.
• 82) Birrer, R. B., O’Connor, F. G., & Kane, S. F. (2016). Sports Medicine for the Primary Care Practitioner.
• 83) Nehlig A. (2018). Interindividual Differences in Caffeine Metabolism and Factors Driving Caffeine Consumption.Pharmacological reviews, 70(2),384–411.
• 84) Richardson, D. L., & Clarke, N. D. (2016). Effect of Coffee and Caffeine Ingestion on Resistance Exercise Performance. Journal of strength and conditioning research, 30(10), 2892–2900. https://doi.org/10.1519/JSC.0000000000001382