MEMORYING A LEADER: NOVEMBER 10 CEREMONIES IN MUĞLA ACCORDING TO MUĞLA’DA HALK NEWSPAPER (1939-1949)

Year 2023, TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NİN 100. YILI ÖZEL SAYISI, 433 - 444, 20.10.2023

Bayram Akça

https://doi.org/10.53718/gttad.1243468

Abstract

November 10, 1938 is the day when Mustafa Kemal Atatürk, the founder of the Turkish Republic, died. For this reason, November 10, the anniversary of Atatürk's death, is aepted as the longest-lasting official mourning practice in Turkey.
When Mustafa Kemal Atatürk passed away on November 10, 1938, the government of the time published a program on how to perform Atatürk's funeral. According to this program; during the funeral ceremony of Mustafa Kemal Atatürk, who died on November 10, 1938 in Istanbul Dolmabahçe Palace, the flags were lowered at half-mast, foreign embassies both lowered their flags at half-mast and offered their condolences to share in the pain of the Turkish nation, radios did not broadcast other than news, entertainment places such as movies and theaters were closed.
After Atatürk died, the first commemoration ceremony was held on 10 November 1939. In this context, a commemoration program called “Death Anniversary of our Great Ancestor” was prepared by the Ministry of Internal Affairs on 5 November 1939 and sent to all Community Centers and CHP Organizations of the period. According to this program; People's Houses and CHP Provincial and District organizations would organize the 10 November Atatürk commemoration programs. In addition to the Governor, Mayor, Garrison Commander, Community Center President, CHP provincial and district organizations, tradesmen and the public would be invited to the program. The ceremony will start with the sound of a siren in all provinces at 9.05 am on 10 November, the anniversary of Atatürk's death and time. After a 5-minute silence in the spiritual presence of Atatürk, his life and what he did for the country and nation will be explained. After the ceremony in the Community Center, the commemoration ceremony will end by presenting a wreath to the Atatürk monument in the square of that town.
As in different provinces of Turkey, the first commemoration ceremony of Atatürk was held on 10 November 1939 in Muğla after his death. According to Halk Newspaper in Muğla, which is the source of this study; Atatürk's commemoration program, which was prepared on 5 November 1939, was also applied in Muğla between 1939 and 1949. According to this; between 1939 and 1949, the Muğla Community Center administration prepared the 10 November Atatürk commemoration programs in Muğla. Before the program, a bust or picture of Atatürk was placed in the hall of the Community Center every November 10, and its surroundings were decorated with flags and flowers. The program started with the sound of the siren at 9.05 am on November 10, when Atatürk passed away. After the moment of silence, a person came to the podium, firstly Atatürk's life and works were explained and then President İsmet İnönü's declaration was read. Afterwards, the participants took turns passing the Atatürk bust in the hall and went out of the Community Center. Thus, the ceremonies in the Community Center came to an end.
After the ceremony in the Community Center, the participants went to the Atatürk monument in Muğla Cumhuriyet Square, accompanied by the mourning anthem played by the band of the Community Center, and ended the ceremony by presenting wreaths to his monument.
On the other hand, in Muğla of the period, the Halk Newspaper printed a black Atatürk picture on the first page and published a column about Atatürk. In this article, Atatürk's brief biography, his heroic acts in the war and his revolutions are discussed

Keywords

Mugla, Ataturk, Press

BİR LİDERİ ANMAK: MUĞLA’DA HALK GAZETESİ’NE GÖRE MUĞLA’DA 10 KASIM TÖRENLERİ (1939-1949)

Abstract

10 Kasım 1938 tarihi Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün öldüğü gündür. Bu nedenle Atatürk’ün ölüm yıldönümü olan 10 Kasım Türkiye’de en uzun süre varlık gösteren resmi yas uygulamasıdır.
Mustafa Kemal Atatürk 10 Kasım 1938 tarihinde vefat ettiği zaman dönemin hükümeti Atatürk’ün cenaze töreninin nasıl yapılacağına dair bir program yayınlamıştır. Bu programa göre; 10 Kasım 1938 tarihinde İstanbul Dolmabahçe Sarayı’nda vefat eden Mustafa Kemal Atatürk’ün cenaze töreni süresince bayraklar yarıya indirilmiş, yabancı elçilikler de Türk milletinin acısına ortak olmak için hem bayraklarını yarıya indirmiş hem taziyelerini sunmuş, radyolar haber dışında yayın yapmamış, sinema, tiyatro gibi eğlence yerleri kapalı tutulmuştur.
Atatürk öldükten sonra onu ilk anma töreni 10 Kasım 1939 tarihinde yapılmıştır. Bu bağlamda 5 Kasım 1939 tarihinde Dâhiliye Vekâleti tarafından“ Büyük Atamızın Ölüm Yıldönümü” adlı bir anma programı hazırlanarak dönemin tüm Halkevlerine ve CHP Teşkilatlarına gönderilmiştir. Bu programa göre; 10 Kasım Atatürk’ü anma programlarını Halkevleri ve CHP İl ve İlçe teşkilatları düzenleyecektir. Programa, Vali, Belediye Başkanı, Garnizon Komutanı, Halkevi Başkanı, CHP il ve İlçe teşkilatları dışında esnaf ve halk da davet edilecektir. Tören tüm illerde Atatürk’ün ölüm yıldönümü ve saati olan 10 Kasım saat 9.05 geçe siren sesi ile başlayacaktır. Atatürk’ün manevi huzurunda 5 dakikalık saygı duruşundan sonra onun hayatı ve vatan ve millet için yaptıkları anlatılacaktır. Halkevindeki törenden sonra o beldenin meydanında bulunan Atatürk anıtına çelen sunularak anma töreni sona erecektir.
Türkiye’nin değişik illerinde olduğu gibi Muğla’da da ölümünden sonra Atatürk’ü ilk anma töreni 10 Kasım 1939 tarihinde yapılmıştır. Bu çalışmamıza kaynaklık eden Muğla da Halk Gazetesi’ne göre; 5 Kasım 1939 tarihinde hazırlanan Atatürk’ün anma programı 1939 ile 1949 yılları arasında Muğla’da da aynen uygulanmıştır. Buna göre; 1939 ile 1949 yılları arasında Muğla’daki 10 Kasım Atatürk’ü anma programlarını Muğla Halkevi yönetimi hazırlamıştır. Programdan önce her 10 Kasım günü Halkevi’nin salonuna bir Atatürk büstü veya resmi konmuş ve onun etrafı bayrak ve çiçeklerle süslenmiştir. Atatürk’ün vefat ettiği 10 Kasım günü saat 9.05 geçe siren sesiyle program başlamıştır. Saygı duruşundan sonra bir kişi kürsüye gelerek önce Atatürk’ün hayatı ve eserleri anlatılmış sonra da Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün beyannamesi okunmuştur. Daha sonra katılımcılar sırayla salondaki Atatürk büstünün önünden geçerek Halkevinden dışarı çıkmışlardır. Böylece Halkevindeki törenler sona ermiştir.
Halkevindeki törenden sonra katılımcılar Halkevinin bandosunun çaldığı matem marşı eşliğince Muğla Cumhuriyet Meydanı’nda bulunan Atatürk anıtına geçmişler ve burada onun anıtına çelenkler sunarak töreni sonlandırmışlardır.
Diğer yandan ise dönemin Muğla da Halk Gazetesi ilk sayfadan siyah renkli bir Atatürk resmi basmış ve Atatürk ile ilgili mutlaka bir köşe yazısı yayınlamıştır. Bu yazıda Atatürk’ün kısaca özgeçmişi, savaşta yaptığı kahramanlılar ve devrimleri konu edilmiştir.

Keywords

Muğla, Basın, Atatürk, 10 Kasım

References

• Ayın Tarihi, (Atatürk’ün Vefatları), No. 60, Ankara, İkinci Teşrin 1938,s.83-84.
• Muğla’da Halk Gazetesi,11 Kasım 1939, Yıl.13,Sayı.1555,s.1.
• Muğla’da Halk Gazetesi, 9 Kasım 1940, Yıl.14,Sayı.1605,s.1.
• Muğla’da Halk Gazetesi, 16 Kasım 1940, Yıl.14,Sayı.1606,s.1.
• Muğla’da Halk Gazetesi, 10 Kasım 1941, Yı.15,Sayı.1655,s.1.
• Muğla’da Halk Gazetesi, 14 Kasım 1942, Yıl.16,Sayı.1707,s.1.
• Muğla’da Halk Gazetesi, 13 Kasım 1943, Yıl.17,Sayı.1759,s.1.
• Muğla’da Halk Gazetesi, 11 Kasım 1944, Yıl.18,Sayı.1826,s.1.
• Muğla’da Halk Gazetesi, 10 Kasım 1945, Yıl.18,Sayı.1915,s.1.
• Muğla’da Halk Gazetesi, 10 Kasım 1948, Yıl.21,Sayı.2068,s.2.
• Muğla’da Halk Gazetesi, 12 Kasım 1949, Yıl.21,Sayı.2162,s.1.
• AKÇA, Bayram, ARSLAN, Recep, “Atatürk’ün Ölümünün Muğla Vilayetindeki Yansımaları”, Atayurt’tan Muğla’ya Türk tarihi ve Kültürü Hakkında Yazılar, ed. Mustafa Gökçe, Eren Fehmi Eroğlu, Muğla Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Muğla, 2020, s. 214-219.
• GÖMEÇ, Saadettin Yağmur, Türk Kültürünün Ana Hatları, Berikan Yayınevi, Ankara 2018.
• HOTANCI, Yağmur Tatar, Demokrat Parti Döneminde 10 Kasımlar, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Türkiye Cumhuriyeti Bilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri, 2017.
• KİNROSS, Lord, Atatürk Bir Milletin Yeniden Doğuşu, İstanbul 1994.
• KODAL, Tahir, “Atatürk’ün Ölümü ve Denizli Kamuoyu”, PAÜ, Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 5, Denizli 1999, s. 17-18.
• ÖKTEN, Nazlı, “Ölümsüz Bir Ölüm, Sonsuz Bir Yas: Türkiye’de 10 Kasım”, Hatırladıklarıyla ve Unuttuklarıyla Türkiye’nin Toplumsal Hafızası, Derleyen: Esra Özyürek, İletişim Yayınları, İstanbul,2001.
• SONYEL, Selahi R, Atatürk- The Founder of Modern Turkey, Ankara 1989.
• SOYAK, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, C. II, İstanbul 1973.
• ŞİMŞEK, Burak, Tek Parti Döneminde 10 Kasımlar (1938-1950), Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi), İzmir 2007.
• ŞİMŞİR, Bilal N. Atatürk’ün Hastalığı, Ankara 1989. TRYJARSKI, Edward, Türkler ve Ölüm, çev. Hafize Er, Pinhan Yayıncılık, İstanbul 2011.
• TURAL, M. Akif, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. II, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2002.
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2005.
• UZUN, Haklan, “Türkiye’de 10 Kasım Törenleri, “İlk Matem” 10 Kasım 1939’dan,” Atatürk Haftası” ve “ Matemsiz Atatürk’ü Anma” Günlerine”, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, XIX/38, İzmir, (2019-Bahar, s.135-170.