DIVORCE AND ALIMONY IN THE EARLY REPUBLICAN PERIOD

Year 2025, Volume: 7 Issue: 15, 903 - 918, 29.09.2025

Harun Aydın

https://doi.org/10.53718/gttad.1638322

Abstract

The aim of this study is to analyse the reflection of the regulations on divorce and alimony on the society in the Early Republican period. The main problematic of the study is to reveal how financial obligations within the family such as divorce and alimony were shaped by the reforms carried out in the Republican period and the legal arrangements made to ensure equality between men and women, and the effects of these changes on social life. The Early Republican Era was a period shaped by modernisation efforts and social transformation processes, during which significant progress was made in women's rights. The discussions on women's rights, which started with the Second Constitutional Monarchy period, were transferred from theory to practice in the early years of the Republic, strengthened with legal reforms and the role of women in social life was reshaped. With the legal regulations enacted during the period under study, equality between men and women was guaranteed and radical changes were made in terms of social equality and individual rights. In particular, important steps such as the recognition of women's right to divorce in positive law paved the way for women to assume a more active role in social life. Innovations transformed the social structure and with the increase in the level of education, a significant increase was observed in divorce rates. In this framework, the Early Republican period was a period in which the rights of women and men were legally secured and social equality was endeavoured to be achieved. This transformation enabled women to be in a more egalitarian position in legal, social, economic and cultural terms. With the adoption of the Turkish Civil Code, a clear legal framework was established on issues such as alimony, divorce, childcare and financial obligations within the family. The Early Republican period has an important place in our legal history as a period in which the foundations of a fair and egalitarian legal order were laid in accordance with the economic and social structure of the society. In this study, document analysis method, one of the historical research methods, was used. With this method, the study was written by utilising various archives and sources of the period. In addition to official archives such as the Republic Archive and the Archive of the Ministry of Foreign Affairs, newspapers of the period as well as the copyrighted and analytical works of the period were also included in the scope of the study.

Keywords

Early Republican Period , Legal Reforms , Women's Rights , Divorce , Alimony

Project Number

Yok

ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDE BOŞANMA VE NAFAKA

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Erken Cumhuriyet döneminde boşanma ve nafaka konularındaki düzenlemelerin topluma yansımasını incelemektir. Cumhuriyet döneminde gerçekleştirilen reformlar, kadın-erkek eşitliğini sağlamak amacıyla yapılan hukuki düzenlemelerle boşanma ve nafaka gibi aile içindeki mali yükümlülüklerin nasıl şekillendiğini ve bu değişimlerin toplumsal hayattaki etkilerini ortaya konulması çalışmanın temel problematiğidir. Erken Cumhuriyet Dönemi, modernleşme çabaları ve toplumsal dönüşüm süreçleriyle şekillenen, kadın hakları konusunda önemli ilerlemelerin kaydedildiği bir dönem olmuştur. II. Meşrutiyet dönemiyle başlayan kadın hakları tartışmaları, Cumhuriyet’in ilk yıllarında teoriden pratiğe aktarılarak hukuki reformlarla güçlendirilmiş ve kadınların toplumsal hayattaki rolü yeniden şekillendirilmiştir. Çalışma konusu zaman diliminde gerçekleştirilen hukuki düzenlemelerle, kadın-erkek eşitliği teminat altına alınmış, toplumsal eşitlik ve bireysel haklar konusunda köklü değişiklikler yapılmıştır. Özellikle kadınlara boşanma hakkının pozitif hukuk düzleminde tanınması gibi önemli adımlar, kadınların toplumsal hayatta daha aktif bir rol üstlenmelerinin önünü açmıştır. Yenilikler toplumsal yapıyı dönüştürmüş ve eğitim düzeyinin artmasıyla birlikte boşanma oranlarında belirgin bir yükselme gözlemlenmiştir. Bu çerçevede, Erken Cumhuriyet dönemi, kadın ve erkek haklarının hukuki anlamda güvence altına alındığı ve toplumsal eşitliğin sağlanmaya çalışıldığı bir dönem olmuştur. Bu dönüşüm, kadınların hukuki, toplumsal, ekonomik ve kültürel açıdan da daha eşitlikçi bir konumda olmalarını sağlamıştır. Türk Medeni Kanunu’nun kabulüyle birlikte nafaka, boşanma, çocuk bakımı ve aile içindeki mali yükümlülükler gibi konularda net bir hukuki çerçeve oluşturulmuştur. Erken Cumhuriyet dönemi, toplumun ekonomik ve sosyal yapısına uygun, adil ve eşitlikçi bir hukuk düzeninin temellerinin atıldığı bir dönem olarak hukuk tarihimizde önemli bir yer tutmuştur. Bu çalışmada, tarihsel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntem ile dönemin çeşitli arşivlerinden ve kaynaklardan yararlanılarak çalışma kaleme alınmıştır. Cumhuriyet Arşivi, Dışişleri Bakanlığı Arşivi gibi resmi arşivlerin yanı sıra, dönemin gazeteleri, telif ve tetkik eserleri de araştırma kapsamında ele alınmıştır.

Keywords

Erken Cumhuriyet Dönemi , Hukuki Reformlar , Kadın Hakları , Boşanma , Nafaka

Ethical Statement

Yok

Supporting Institution

Yok

Project Number

Yok

Thanks

Yok

References

• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA),30.18.1.1.17.90.7/24.01.1926.
• BCA.30.18.1.1.19.35.6/25.05.1926.
• BCA.30.10.0.0.24.135.12/05.06.1930.
• BCA.30.18.1.2.43.11.4/27.02.1934.
• BCA.30.10.0.025.142.1/26.01.1944.
• BCA.490.1.0.0579.2304.1/13.04.1944.
• Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 571.36000.142231.12/01.01.1930.
• Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, 540.44800.216065/06.27.1929.
• Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi,506.42798.193153.129/15.04.1932.
• TBMM Zabıt Ceridesi.
• Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, Nüfus Hareketleri İstatistiği, Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1941.
• Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, Boşanma İstatistikleri 1932,1940,1945,1950-1960, Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1961.
• Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, Boşanma İstatistikleri 1932-1962, Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1963.
• Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, Boşanma İstatistikleri 1932-1958, Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1960.
• Resmî Gazete.
• AĞIŞ, Emcet, “Kardeşe Nafaka”, Akşam Gazetesi, 31 Ekim 1944.
• KARANAKÇI, Safaeddin “Boşanma ve Sebepleri”, Cumhuriyet Gazetesi, 12 Mart 1938.
• KARANAKÇI, Safaeddin, “Boşanma Meselesi”, Cumhuriyet Gazetesi, 16 Haziran 1939.
• “Medenî Kanun Bugünkü İhtiyacınıza Uyuyor Mu?”, Son Posta Gazetesi, 10 Aralık 1937, ss. 1-5.
• “Bir Adam Karısını Baldızın ve Kaynanasını Yaraladı”, Akşam Gazetesi, 6 Ocak 1939, s. 4.
• “Yeni İcra ve İflâs Kanunun Projesi”, Haber Gazetesi, 13 Ağustos 1939, s. 3.
• “Boşanma Vakalarına Ait Umumî bir İstatistik”, Tasviri Efkar, 10 Haziran 1944, s. 3.
• “Bir Adam “Nafaka, Yüzünden Eski Karısını Bıçakladı”, Son Posta Gazetesi, 4 Mayıs 1949, s. 2.
• ACAR, Mustafa, DEMİR, Ömer, Sosyal Bilimler Sözlüğü, Adres Yayınları, Ankara 2005.
• AKKÖY, Yıldız, 17. ve 18. Yüzyıllar Arası Osmanlı Devleti’nde Kadın ve Aile, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Aydın 2021.
• AKTAN, Hamza, “Kur’an’a Göre Boşanma Prosedürü”, Dini Araştırmalar, C. 5, 2002, ss. 5-16.
• AKTAŞ, Özgül, Boşanma Nedenleri ve Boşanma Sonrasında Karşılaşılan Güçlükler, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Aile Eğitimi ve Danışmanlığı Anabilim Dalı Aile Eğitimi ve Danışmanlığı Yüksek Lisans Programı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir 2011.
• ARIKAN, Mustafa, “1926 Tarihli Medeni Kanun’un Kabulünden Sonra Çokeşli Ailelerde Görülen Bazı Hukukî Problemler (Rize Örneği)”, DTCF Dergisi, C. 58, 2018, ss. 203-231.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, Tek Adam Mustafa Kemal 1922-1923, C. III, Remzi Kitabevi, İstanbul 2018.
• AYDIN, Harun, “Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de Kadın”, Current Research in Social Sciences, C. 1, S. 3, 2015, ss. 84-96.
• BAŞ, Seda; ÖZCAN, Nisa, “Yoksulluk Nafakasında Süre Sorununun Anayasal ve Medeni Hukuk Boyutuyla Tartışılması ve Bir Öneri Olarak Boşanma Tazminatı”, Ankara Sosyal Bilimle Fakültesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 4, 2022, ss. 328-383.
• BUDAK, Özlem Muraz, “Osmanlı Mahkemelerine Yansıyan Kadın Boşanma Davaları”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19/3, 2022, ss. 1412-1428.
• ÇINAR, Tuba, Osmanlı Toplumunda Evliliğin Sona Erdirilmesi (1839-1922), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2018.
• ÇINAR, Tuba, “Yollar Ayrıldı Peki Şimdi Ne Olacak? Osmanlı’da Boşanma Sonrası Yaşanan Sorunlar”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 20, 2017, ss. 569-586.
• EKEN, Cengiz, Atatürk Dönemi Türk Romanında Boşanma Hadiseleri Temelinde Aile Hukuku ve Kadın”, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 2, 2021, ss. 615-648.
• ERTAN, Temuçin F., “Atatürk, Cumhuriyet ve Hukuk Sistemi”, Erdem, 1999, ss. 743-757.
• ESİRGEN, Seda Örsten, “Osmanlı Devleti’nde Medeni Kanun Tartışmaları: Mecelle mi, Fransız Medeni Kanunu Mu?”, OTAM, S.29, 2011, ss. 31-48.
• HALLAQ, Wael B., İslâm Hukukuna Giriş, Pınar Yayınları, İstanbul 2019.
• KAHRAMAN, Abdullah, İslâm Hukukuna Göre Boşanma Prosedürü ve Ahlakı”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 40, 2022, ss. 27-74.
• KESER, İlknur, Evlenme Defterlerine Göre Çankırı’da Medeni Kanun’un Uygulanması (1926-1950), Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çankırı 2021.
• KOÇOĞLU, Safa, “Boşanmanın Eşler Açısından Genel Sonuçları Bağlamında Yoksulluk Nafakasına İlişkin Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 70, S. 2, 2021, ss. 389-427.
• ORTAYLI, İlber, Osmanlı Toplumunda Aile, Timaş Yayınları, İstanbul 2012.
• SEYHAN, Özlem, “Demokrat Parti Döneminde Anadolu’da Milliyetçilik İdeolojisinin Yükselişi: Türk Milliyetçiler Derneğinin Afyon Şubesi ve Türkeli Dergisi”, Belgi Dergisi, S. 28, Temmuz 2024, ss. 169-192.
• SEYHAN, Özlem, “Milliyetçi Kadınlar: Ülkücü Hanımlar Derneği ve Ananın Sesi Gazetesi”, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 12, Temmuz 2024, ss. 715-728.
• UYANIK, M. Zeki, “İslâm Aile Hukukunda Evlilik ve Boşanma Nafakası Bağlamında Süresiz Nafaka Yasası”, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 47, 2019, ss. 57-87.
• VELİDEDEOĞLU, Hıfzı Veldet, Türk Medeni Hukuku, I, İstanbul 1968.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri, “Nafaka”, https://sozluk.gov.tr/: Erişim Tarihi:11.01.2024.