KUTSAL TOPRAKLARIN KURTARILMASINDA MEMLÛK ENGELİ: FIDENZIO DA PADOVA, KORYKOSLU HAYTON, JACQUES DE MOLAY VE FOULQUES DE VILLARET’NİN HAÇLI SEFERİ PROJELERİ ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR DEĞERLENDİRME

Year 2025, Volume: 7 Issue: 15, 745 - 758, 29.09.2025

Muhittin Çeken

https://doi.org/10.53718/gttad.1718493

Abstract

1291’de Akkâ’nın “düşüşünden” sonra Hristiyan Batı’nın yaklaşık iki asırlık Haçlı Seferleri serüveni fiilen sonra erdi. Kıbrıs ve Kilikya Ermeni krallıkları dışında Latinlerin söz sahibi olabileceği bir alan kalmadı. En önemlisi de seferlerin temel motivasyon kaynağı olan Kutsal Topraklar kaybedildi. Bu sonuç, Hristiyan Batı Dünyası için sürpriz değildi; belki ama her halükârda toplum üzerinde yarattığı etki, hayal kırıklığı şeklinde oldu. Bunu telafi etmek, Katolik Kilisesinin önceliği arasındaydı ve Papalığın buna dair bazı tasarrufları vardı. Nitekim Kutsal Toprakların kurtarılması ve Yakın Doğu’da Latin hâkimiyetinin yeniden tesisi için Papalığın harekete geçmesi çok uzun sürmedi. Bu noktada atılan ilk adım, seferlerin teorik çerçevesini çizmekti. Uzun süre Doğu’da bulunmuş, bölgenin siyasî, fizikî, dinî ve sosyo-ekonomik yapısı hakkında derin malumata sahip Fidenzio da Padova, Korykoslu Hayton ve askerî tarikatların üstad-ı âzamları Jacques de Molay ile Foulques de Villaret, Papalığın arzuladığı başarılı sefer projesine katkı sağlayabilecek ideal kişiler arasındaydı. Bu noktada başvurulan ilk isim Fidenzio da Padova oldu. Fidenzio’yla atılan Batı’nın Kutsal Toprakları Kurtarma projesinin teorik alt yapısı, daha sonra Kilikya Ermeni Krallığı hanedanlığına mensup Korykoslu Hayton ile askerî tarikatların üstad-ı âzamları Molay ve Villaret’nin projeleriyle güçlendirilmeye çalışıldı. Her biri kendi yazarının gözlem ve tecrübesine göre farklı taktik ve strateji içeren bu projelerde ortak hedef Kutsal Topraklar iken, işaret edilen düşman Memlûk Sultanlığı idi.
Çalışmada, Papalığın “Kutsal Toprakları Yeniden Kurtarma” motivasyonunun Fidenzio da Padova, Korykoslu Hayton, ve Jacques de Molay ile Foulques de Villaret’nin projelerine nasıl yansıdığı konusu ele alınmıştır. Seferin başarıya ulaşması noktasında söz konusu projelerin Memlûk Sultanlığına karşı çizdiği taktik ve stratejiler değerlendirilmiştir. Projeler mukayese edilerek aralarındaki fark ve benzerlikler ortaya konmaya çalışılmıştır. O dönemin şartları çerçevesinde bu projelerin gerçeklik boyutu tartışılmıştır. Nihayetinde bu teorisyenlerin sırasıyla sahip oldukları dinî, siyasî ve askerî kimliğin, projelerindeki taktik ve stratejiyi nasıl belirlediği konusu analiz edilmiştir.

Keywords

Haçlı Seferleri , Memlûk , Fidenzio da Padova , Korykoslu Hayton , Jacques de Molay , Foulques de Villaret

Ethical Statement

Etik Kurul Kararından muaftır.

Supporting Institution

Destekleyen Kurum yoktur.

Thanks

Teşekkür, hakem raporlarından sonra yapılacaktır.

THE MAMLÛK OBSTACLE IN THE RECOVERY OF THE HOLY LAND: A COMPARATIVE EVALUATION OF THE CRUSADE PROJECTS OF FIDENZIO DA PADOVA, HAYTON OF KORYKOS, JACQUES DE MOLAY, AND FOULQUES DE VILLARET

Abstract

The nearly two-century-long crusade of the Christian West ended with the "fall" of Acre in 1291. The Latins were no longer influential, except in Cyprus and the Armenian kingdoms of Cilicia. Most significantly, the crusades' primary source of inspiration—the Holy Land—was lost. This result may not have come as a surprise to the Christian Western world, but in any case, its impact on society was one of disappointment. Making amends was a priority for the Catholic Church and the Papacy had some measures to do so. As a matter of fact, it did not take long for the Papacy to mobilize for the liberation of the Holy Land and the restoration of Latin rule in the Near East. The first step taken at this point was to draw the theoretical framework for the campaigns. Fidenzio da Padova, who had been in the East for a long time and had a deep knowledge of the political, physical, religious and socio-economic structure of the region, Hayton of Korykos, Jacques de Molay and Foulques de Villaret, masters of the military orders, were among the ideal persons who could contribute to the successful campaign project desired by the Papacy. At this point, Fidenzio da Padova was the first name consulted. The theoretical infrastructure of the Western motivation to liberate the Holy Land, which was laid with Fidenzio, was later strengthened with the projects of Hayton, a member of the dynasty of the Armenian Kingdom of Cilicia, and Jacques de Molay and Foulques de Villaret, masters of the military orders. In these projects, each with different tactics and strategies according to the observations and experience of their authors, the common goal was the Holy Land, while the common enemy was the Mamluk Turkish Sultanate.
The study analyzes at how the initiatives of Fidenzio da Padova, Hayton of Korykos, Jacques de Molay, and Foulques de Villaret reflected the papal drive to "Recover the Holy Land." The tactics and strategies of these projects against the Mamluk Sultanate were evaluated in terms of the success of the expedition. The projects were compared and the differences and similarities between them were tried to be revealed. Finally, the reality dimension of these projects is discussed within the framework of the conditions of that period. As a result, it analyzed how the religious, political and military identity of these theorists, respectively, determined the tactics and strategy of their projects.

Keywords

Crusades , Mamlûks , Fidenzio da Padova , Hayton of Korykos , Jacques de Molay , Foulques de Villaret.

References

• ATIYA, Aziz Suryal, The Crusade in the Later Middle Ages, Methuen & Co. Ltd, Londra 1938.
• BONTEA, Cornel, “The Theory of the Passagium Particulare: A Commercial Blockade of the Mediterranean in the Early Fourteenth Century?”, v. 118, A Military History of the Mediterranean Sea: Aspects of War, Diplomacy, and Military Elites, ed. Georgios Theotokis ve Aysel Yıldız, Leiden 2018, s. 202-219.
• Bulletin de la Société grayloise d’émulation, N. 3, Gilbert Roux, Gray 1900.
• CLEMENT V, Regestum Clementis papae V ex vaticanis archetypis sanctissimi domini nostri Leonis XIII pontificis maximi iussu et munificentia nunc primum editum cura et studio monachorum ordinis S. Benedicti, ex Typographia vaticana, Roma 1885.
• ÇAVUŞDERE, Serdar, Avrupa’nın Türk Sorunu, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2016.
• ÇAYLI, Murat, Bir Haçlının Rüyası: Philippe de Mézières ve Haçlılar, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2021.
• ÇAYLI, Murat, “II. Charles d’Anjou ve Kutsal Toprakları Kurtarma Projesi: Conseil’in Çeviri ve Değerlendirilmesi”, Gazi Akademik Bakış, S. 18/36, 2025, s. 311-324.
• ÇAYLI, Murat, “XIV. Yüzyıl Haçlı Seferi Projelerinde Türk İmajı: Projeler, Teşebbüsler ve Değişen Fikirler”, 14. Yüzyılda Haçlılar ve Türkler, Selenge Yayınları, İstanbul 2023, s. 189-204.
• ÇEKEN, Muhittin, İsa’nın Yoksul Askerleri: Tapınak Şövalyeleri, Timaş Yayınları, İstanbul 2020.
• ÇEKEN, Muhittin, “Papa V. Clemens’in Haçlı Seferlerini Yeniden Diriltme Çabaları: Templier ve Hospitalier Şövalyelerinin Haçlı Projeleri”, 14. Yüzyılda Haçlılar ve Türkler, Ed. Altan Çetin, Selenge Yayınevi, İstanbul 2023.
• DELAVILLE LE ROULX, J., La France en Orient au XIVe Siècle: Expéditions du Maréchal Boucicaut, I, Ernest Thorin, Paris 1886.
• DEMURGER, Alain, Tapınakçıların Çöküşü: Jacques de Molay, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2021.
• DOCUMENTS ON THE LATER CRUSADES, 1274-1580, Ed. and Trans. Norman Housley, St. Martin’s Press, New York 1996.
• FIDENZIO DA PADOVA, Liber Recuperationis Terre Sancte: Bir Fransisken Rahibin Kutsal Toprakları Kurtarma Projesi, çev. ve notl. Murat Çaylı, Selenge Yayınları, İstanbul 2025.
• FOREY, Alan, “The Military Orders in the Crusading Proposals of the Late-Thirteenth and Early-Fourteenth Centuries”, Military Orders and Crusades, Variorum 1994, s. 317-345.
• GEORGIOU, Constantinos, “Propagating the Hospitallers’ Passagium: Crusade Preaching and Liturgy in 1308–1309”, In Islands and Military Orders, c.1291-c.1798, eds. E. Buttigieg ve S. Phillips, Ashgate, 2013, s. 53-63.
• GÜRCAN, Azer, “Teorisyenlerin İzinde: XIII. Yüzyıl Sonu XIV. Yüzyıl Başlarında Levant’ta Ticari Abluka Düşüncesi”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 35, 2024, s. 215-232.
• KEDAR, Benjamin Z. ve Schein, Sylvia, “Un Projet de ‘Passage Particulier’ Proposé par l’Ordre de l’Hopital 1306-1307”, Bibliothèque de l’école des Chartes, vol. 137, no. 2, 1979.
• KORYKOSLU HAYTON, Doğu Ülkeleri Tarihinin Altın Çağı: Memlûklere Karşı Avrupa-Moğol İttifakı Tasarısı (1307), çev. ve notl. Altay Tayfun Özcan, Kronik Yayınları, İstanbul 2023.
• LEOPOLD, Antony, How to Recovery the Holy Land: The Crusade Proposals of the Late Thirteenth and Early Fourteenth Centuries, Ashgate 2000.
• LES GRANDES CHRONIQUES DE FRANCE, C. 8, Ed. Jules Viard, Pour La Societe de L’ Historie de France, Paris 1934. MENACHE, Sophia, “The Hospitallers During Clement V’s Pontificate: the Spoiled Sons of the Papacy?”, Military Orders II, Ed. Helen Nicholson, Ashgate, Aldershot 1998, s. 153-162.
• ÖZCAN, Altay Tayfun, “Hülegü’nün Ortadoğu Seferinde Kudüs ve Kentin Moğol‒Haçlı İlişkilerinin Dönüşümündeki Yeri”, Filistin Araştırmaları Dergisi, S. 9, 2021, s. 1-19.
• ÖZKAN, Murat, “XIV. Yüzyılda Doğu Akdeniz’deki Memlûk-Haçlı Mücadelesinde Kullanılan Gemiler”, 14. Yüzyılda Haçlılar ve Türkler, Ed. Altan Çetin, Selenge Yayınevi, İstanbul 2023, s. 419-444.
• ÖZKUTLU, Seyit, “Orta Çağ’da Papalık Yasakları Ve Müslüman Doğu: Latin Noter Kayıtları Işığında Doğu-Batı Ticareti (1162-1350)”, Belleten, S. 83/297, 2019, s. 485-518.
• PETIT, Joseph, “Mémoire de Foulques de Villaret sur la croisade” In: Bibliothèque de l’école des chartes, 1899, s. 602-610.
• RILEY-SMITH, Jonathan, The Knights of St. John in Jerusalem and Cyprus 1050-1310, C. I, Palgrave Macmillan, New York 1967.
• RUNCIMAN, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, C. 3, çev. Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2008. SCHEIN, Sylvia, Fideles Crucis: The Papacy, the West, and the Recovery of the Holy Land, Clarendon Press, Oxford 1991.
• THE TEMPLARS: SELECTED SOURCES, çev. Malcolm Barber ve Keith Bate, Manchester University Press, Manchester 2002.
• USTA, Ahmet, Hilal ile Haç Arasında Hayatlar, Ortaçağ Akdenizi’nde Ticaret ve Tüccarlar, İletişim Yayınları, İstanbul 2022.
• WALLMEYER, Gion, “With Pen and Sword: With Pen and Sword Knights as Crusade Advisors between the 12th and the 14th Century”, Francia, v. 46, 2019, s. 453-468.