TURKEY LIBYA RELATIONS (1960- 1969)

Year 2025, Volume: 7 Issue: 15, 975 - 992, 29.09.2025

Recep Arslan , Hakan Türkkan

https://doi.org/10.53718/gttad.1756731

Abstract

After the military intervention on May 27, 1960, Türkiye stated that it would continue its relations with the West in the same way. On the other hand, the Democratic Party, which remained in power from 1950 to 1960, tried to establish cordial relations with the Arab states. After 1960, this approach continued to a great extent due to the impact of issues such as the supply of strategic substances such as oil. In relations with Libya, the sincerity of the historical past was a separate affinity. Türkiye supported the organization of Libya as a state in the 1950s. who continued the Libyan Kingdom from 1951 to 1969, Idris al-Senusi, his sympathy increased to Turkey.
During the Democratic Party Period, Libya’s economy was very weak. Therefore, in this period, relations were mostly in the form of Turkey's support for bureaucratic, military and economic issues. In the process from the military intervention in Türkiye on May 27, 1960 to the Libyan Revolution on September 1, 1969, relations with Libya spread to a wider area. Libya, which revealed its existence as a state that had completed its bureaucratic structure, also had a significant source of wealth in the early 1960s. From the beginning of the 1960s to the end of Libya’s oil supply and income would gradually increase. Oil revenues were important in terms of economic development of the country. While Türkiye provided unrequited economic assistance to Libya in the 1950s, it was in a position that wanted to get discounted oil from Libya and balance its economy at the end of the 1960s. The Libyan State wanted to transform the oil revenues it obtained from the end of the 1960s. into investment. At the beginning of these investments, it was reconstruction of cities. Libya had neither trained staff nor labor in this regard. Turkish companies, engineers and workers would play an important role in the reconstruction of Libya cities. In the late 1960 years, the relations between the two countries would develop within this framework.

Keywords

Türkiye, , Libya, , Poitical, , Economic, , Social, , Military, , Relations.

TÜRKİYE-LİBYA İLİŞKİLERİ (1960-1969)

Abstract

27 Mayıs 1960 askeri müdahalesinden sonra Türkiye, Batı ile ilişkilerini aynı şekilde devam ettireceğini belirtmiştir. Öte yandan 1950’den 1960’a kadar iktidarda kalan Demokrat Parti, Arap devletleriyle dostane ilişkiler kurmaya çalışmıştır. 1960 yılı sonrasında da özellikle petrol gibi stratejik maddelerin sağlanması gibi hususların da etkisiyle bu yaklaşım büyük ölçüde devam etmiştir. Libya ile olan ilişkilerde ise tarihsel geçmişin samimiyeti ayrı bir yakınlık oluşturmaktaydı. Türkiye, 1950’li yıllarda Libya’nın devlet teşkilatlanmasına destek vermiştir. Bu da 1951 yılından 1969 yılına kadar Libya Krallığı’nı sürdüren İdris el-Senusi’nin Türkiye’ye karşı sempatisini arttırmıştı.
Demokrat Parti Dönemi’nde Libya’nın ekonomisi kötü durumdaydı. Dolayısıyla bu dönemde ilişkiler daha çok Türkiye’nin Libya’yı ekonomik, bürokratik ve askeri konularda desteklemesi şeklinde gerçekleşmiştir. Türkiye’de askeri müdahalenin gerçekleştiği 27 Mayıs 1960’tan, 1 Eylül 1969 Libya İhtilali’ne kadar olan süreçte Libya ile ilişkiler daha geniş alana yayılmıştır. Bürokratik yapılanmasını tamamlayan ve devlet olarak varlığını ortaya koyan Libya, 1960 yıllarının başlarında önemli bir zenginlik kaynağına da sahipti. 1960 yıllarının başlarından sonuna doğru Libya’nın petrol arzı ve geliri kademeli bir şekilde artmıştır. Ülkenin ekonomik olarak kalkınması açısından petrol gelirleri önemliydi. Öyle ki; 1950’li yıllarda Türkiye, Libya’ya karşılıksız ekonomik yardım yaparken, 1960’lı yılların sonunda Libya’dan indirimli petrol alıp ekonomisini dengelemek isteyen bir ülke haline gelmiştir. Libya, 1960 yıllarının sonundan itibaren elde ettiği petrol gelirlerini yatırıma dönüştürmek istiyordu. Bu yatırımların başında şehirlerin yeniden imar edilmesi gelmekteydi. Libya’nın bu konuda ne yetişmiş personeli ne de iş gücü mevcuttu. Libya şehirlerinin yeniden imarında Türk şirketleri, mühendisleri ve işçileri önemli rol üstlenecekti. 1960 yılarının sonlarında iki ülke ilişkileri bu çerçevede gelişecekti.

Keywords

Türkiye, , Libya, , Siyasi, , Ekonomik, Sosyal, , Askeri, , ilişkiler.

Thanks

İlginiz için teşekkür ederiz.

References

• Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Aylık Dış Ticaret İstatistikleri: 1969/ I- XII, Yayın No. 637, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara, 1970.
• Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Dış Ticaret Yıllık İstatistik: Madde ve Memleketler İtibari ile İthalat İhracat 1961- 1962, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara, 1964.
• Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, Dış Ticaret Yıllık İstatistik: Madde ve Memleketler İtibari ile İthalat İhracat 1967- 1968, Yayın No. 637, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara, 1971.
• Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi (CCA)30.1.0.0.127.819.6,1-3.
• CCA,30.1.0.0.127.820.9,1-2.
• CCA,30.11.1.0.295.35.1,2.
• CCA,30.18.1.2.165.34.15,1.
• CCA,30.18.1.2.168.11.1,1.
• CCA,30.18.1.2.170.24.8,1.
• CCA,30.18.1.2.170.26.20,1.
• CCA,30.18.1.2.178.33.11.
• CCA,30.18.1.2.183.4.1,1.
• CCA,30.18.1.2.184.11.5,1.
• CCA,30.18.1.2.214.3.18,1-3.
• CCA,30.18.1.2.215.12.20,1.
• CCA,30.18.1.2.217.21.16,1.
• CCA,30.18.1.2.218.25.8,1.
• CCA,30.18.1.2.222.49.18,1-3.
• CCA,30.18.1.2.223.60.9.
• CCA,30.18.1.2.225.71.11,1.
• CCA,30.18.1.2.225.74.18,1.
• CCA,30.18.1.2.234.33.8,1.
• CCA,30.18.1.2.234.35.5,1.
• CCA,30.18.1.2.235.42.11,1.
• CCA,30.18.1.2.236.43.15,1.
• CCA,30.18.1.2.239.62.8,1-2.
• CCA,30.18.1.2.242.76.14,1.
• CCA,30.18.1.2.242.78.1,1.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi
• Resmî Gazete, 25 Ağustos 1962, S. 11190.
• Resmî Gazete, 9 Mart 1963, S. 11350.
• ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914- 1995), C. 1- 2, 13. Baskı, Alkım Yayınevi, Ankara, 2002.
• ARMAOĞLU, Fahir, Türk Dış Politikası Tarihi, Kronik Kitap, 4. Baskı, İstanbul, 2021.
• ARSLAN, Recep “Demokrat Parti Dönemi Türkiye-Libya İlişkileri (1950- 1960)”, Belgi, S. 30/Yaz 2025, ss. 185- 216.
• BALCIOĞLU, Mustafa, “Cumhuriyet Dönemi Türk Dış Politikası”, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C. 2, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 2019, ss. 411- 515.
• BAŞ, Arda, “İki Darbe Arasında Türkiye-Libya İlişkileri: (27 Mayıs 1960- 1 Eylül 1969)”, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye- Libya (Trablusgarp) İlişkileri, Ed. Selma Yel, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2023, ss. 239- 265.
• BAYIK, Hüdai, Kaddafi, Nur Kitapevi, Ankara, 1973.
• DEMİR, Enes, “Cumhuriyet Dönemi (1923-2022) Türkiye-Libya Diplomatik Ve Askerî İlişkileri”, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye- Libya (Trablusgarp) İlişkileri, Ed. Selma Yel, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2023, ss. 267- 299.
• DOMAZETİ Riad- Taner Altun, Libya Çalınmış Devrim, 2. Baskı, İnsamer Yayınları, İstanbul, Temmuz 2019.
• DURAN, Burhanettin- Emrah Kekilli, “Türkiye’nin Libya İnisiyatifi ve Değişen Dengeler”, Libya Krizi: Bölgesel ve Küresel Aktörlerin Politikaları, ed. Burhanettin Duran- Muhittin Ataman, Seta Kitapları, İstanbul, 2020, ss. 15- 30.
• EL MIRSATİ, Ali Mustafa, Libya ve Türkiye Arasındaki Tarihi ve Sosyal Bağlar, çev. Vecdi Gedik, Libya Arap Halk Sosyalist Cemahiriyesi Ankara Halk Bürosu Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 1981.
• ERARSLAN, Cezmi, “Atatürk’ten Sonra Türkiye’nin İç Politikası”, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C. 2, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 2019, ss. 519- 643.
• https://libembtr.ly/ar/about/, Erişim Tarihi/Saati: 19 Mayıs 1919/ 20:00.
• https://trablus-be.mfa.gov.tr/Mission/MissionChiefHistory, Erişim Tarihi/Saati: 19 Mayıs 1919/ 20:00.
• KARPAT, Kemal H. Türk Dış Politikası Tarihi, 3. Baskı, Timaş Yayınları, İstanbul, 2017.
• Libya (İnceleme), haz. Nurettin Koçak, Ankara, 1978.
• ŞIVGIN, Hale, Trablusgarp Savaşı ve 1911- 1912 Türk İtalyan İlişkileri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1989.
• TOKGÖZ, Erdinç, “Cumhuriyet Döneminde Ekonomik Gelişmeler”, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, C. 2, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 2019, s. 319- 368.
• TURAN, Tufan- Esin Tüylü Turan, “Libya’nın Tarihsel Gelişimi İçerisinde Senusilik, Türk Senusi Ve Türkiye- Libya İlişkileri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 19, Güz 2021, s. 190- 206.
• Türk Arap İlişkileri, haz. Hamdi Ertuna, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1976.
• TÜRKKAN, Faiz, Libya ve Tarih Boyunca Türk- Libya Dostluğu, Bilim Matbaası, Ankara, 1972.
• TÜRKKAN, Faiz ve Diğerleri, Libya- Türkiye El Ele, Çözüm Yayınları, İstanbul 1975.
• YAYCI, Cihat, Libya, Türkiye’nin Denizden Komşusudur, Kırmız Kedi Yayınları, İstanbul, 2020.