Öğretmenlerin Psikolojik Sağlamlıkları ve Yaşam Doyumları: 6 Şubat 2023 Depremi Sonrası Bir Araştırma

Year 2023, Volume: 7 Issue: 2, 94 - 115, 31.12.2023

Akif Köse , İlkay Kartal , Mehmet Uzun

Abstract

Bu araştırmada 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremleri yaşayan öğretmenlerin psikolojik sağlamlık ve yaşam doyum düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Nicel yöntemde ve ilişkisel tarama modelinde gerçekleştirilen araştırmanın evrenini 2022-2023 eğitim-öğretim yılında Kahramanmaraş ili Onikişubat ve Dulkadiroğlu merkez ilçelerindeki kamuya ait anaokulu, ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan 9473 öğretmen; araştırmanın örneklemini ise evren içerisinden kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemi ile belirlenmiş 436 öğretmen oluşturmuştur. Elde edilen verilerin analizinde t-Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi, korelasyon ve basit regresyon analizleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin psikolojik sağlamlık ve yaşam doyum düzeylerinin “orta” düzeyde olduğu, öğretmenlerin psikolojik sağlamlığa ilişkin görüşlerinin cinsiyet ve yaş değişkenleri açısından anlamlı biçimde farklılaştığı ve psikolojik sağlamlığın yaşam doyumunun anlamlı bir yordayıcısı olduğu ortaya çıkmıştır. Araştırma sonucunda uygulayıcılara ve araştırmacılara yönelik öneriler getirilmiştir.

Keywords

Deprem,, Öğretmen, Psikolojik Sağlamlık, Yaşam Doyum

Teachers’ Psychological Resilience and Life Satisfaction: A Study After the February 6, 2023 Earthquake

Abstract

In this study, it was aimed to determine the psychological resilience and life satisfaction levels of teachers who experienced the Kahramanmaraş-epic entered earthquakes that occurred on February 6, 2023. The population of the research, which was conducted in quantitative method and correlational survey model, consisted of 9473 teachers working in public preschools, primary schools, secondary schools and high schools in the central districts of Onikişubat and Dulkadiroğlu in Kahramanmaraş province in the 2022-2023 academic year; the sample of the research consisted of 436 teachers determined by the convenience sampling method from the population. In the analysis of the data obtained, t-Test, One-Way Analysis of Variance, correlation and simple regression analyses were used. As a result of the study, it was found that teachers' psychological resilience and life satisfaction levels were at "moderate" level, teachers' views on psychological resilience differed significantly in terms of gender and age variables, and psychological resilience was a significant predictor of life satisfaction. As a result of the study, recommendations were made practitioners and researchers.

Keywords

Earthquake, Teacher, Psychological Resilience, Life Satisfaction

References

• Akboğa, K. (2023). İlköğretim öğretmenlerinde mesleki tükenmişlik ve yaşam doyumu [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Altuntas, S., & Genç, H. (2018). Mutluluğun yordayıcısı olarak psikolojik sağlamlık: Öğretmen örnekleminin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(4), 936 948. doi:10.16986/HUJE.2018046021
• Avşaroğlu, S., Deniz, M. E., & Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. S. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115-129.
• Aydın, B. (2010). Üniversite öğrencilerinin duygusal zekâ ve umut düzeyleri ile psikolojik sağlamlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Baş, A. U., & Yurdabakan, İ. (2017). Psikolojik sağlamlık ve okul ikliminin ortaokul öğrencilerinin yaşam doyumunu yordama gücü [The predictive value of resilience and school climate in life satisfaction among middle school students]. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(41), 202–214. https://doi.org/10.21764/efd.32175
• Bozkurt, D., & Levent, A. F. (2021). Öğretmenlerini psikolojik dayanıklılık ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. OPUS Uluslararası Toplum Araştırma Dergisi, 18(44), 7968-8000. https://doi.org/10.26466/opus.937692
• Büyüköztürk, Ş. (2023). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum. Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Connor, K. M., & Davidson, J. R. T. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor-Davidson resilience scale (CD-RISC). Depression and Anxiety, 18(2), 76-82.
• Çelik, H. E., & Yılmaz, V. (2014). LISREL 9.1 ile yapısal eşitlik modellemesi. Anı Yayıncılık.
• Çelik, O. T., & Üstüner, M. (2018). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlikleri ile yasam doyumları arasındaki ilişki. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi [Journal of Theoretical Educational Science], UBEK-2018, 41-60. https://doi.org/10.30831/akukeg.421820
• Çetin, E. (2019). Öğretmenlerin psikolojik dayanıklılığı ile stresle başa çıkma tarzları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Dağlı, A., & Baysal, N. (2016). Yaşam doyum ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1250-1262. https://doi.org/10.17755/esosder.263229
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542-575.
• Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71-75.
• Doğan, B. B. (2020). Okul psikolojik danışmanlarının (rehber öğretmenlerinin) psikolojik sağlamlık, özyeterlik ve iş doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeğinin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenilirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
• Doğan, T., & Yavuz, K. E. (2020). Yetişkinlerde psikolojik sağlamlık, olumlu çocukluk deneyimleri ve algılanan mutluluk. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 12(1), 312-330. https://doi.org/10.18863/pgy.750839
• Dost, M.T., (2007). Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumunun bazı değişkenlere göre incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(22), 132-143.
• Durak, İ. (2021). Psikolojik sağlamlık ve yaşam doyum arasındaki ilişkide özyeterliğin aracı etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(78), 1175-1190. https://doi.org/10.17755/esosder.816639
• Fırat, Z.M., & Cula, S. (2016). İş-aile çatışması, aile-iş çatışması ve iş doyumunun öğretmenlerin yaşam doyumu üzerindeki etkisi. Başkent University Journal of Education, 3(2), 146-155.
• Garmezy, N. (1993). Children in poverty: Resilience despite risk. Psychiatry, 56(1), 127–136.
• Gizir, C. A. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörleri üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 113-128
• Greene, R. R. (2002). Holocaust survivors: A study in resilience. Journal of Gerontological Social Work, 37(1), 3-18.
• Gökmen, B. (2014). Özel eğitim okulu yöneticilerinin psikolojik dayanıklılık ve iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (İstanbul Örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Aydin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gönen, T. (2020). Özel okullarda çalışan öğretmenlerin psikolojik sağlamlıkları ve iş doyumlarının mesleki tükenmişlik düzeylerine etkisi: Mardin ili örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Gündaş, A., & Koçak, R. (2015). Lise öğrencilerinde psikolojik sağlamlığın yordayıcısı olarak benlik kurgusu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(41), 795-802. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20154115059
• Gündoğan, S. (2021). The mediator role of the fear of COVID-19 in the relationship between psychological resilience and life satisfaction. Current Psychology, 40(12), 6291–6299. https://doi.org/10.1007/S12144-021-01525-W
• Güzel, G., (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin psikolojik sağlamlık düzeylerinin bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi [Yayınlamamış Yüksek Lisans Projesi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Hoşoğlu, R., Fırıncı-Kodaz, A., Yılmaz-Bingöl, T., & Vural-Batik, M. (2018). Öğretmen adaylarında psikolojik sağlamlık. Opus Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 217-239. https://doi.org/10.26466/opus.405751
• Işık, Ş. (2016). Türkiye’de kendini toparlama gücü konusunda yapılmış araştırmaların incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik ve Dergisi, 6(45), 65-76.
• Kaçar, T. (2022). Öğretmenlerin psikolojik sağlamlıkları, yasam becerileri ve öz-kontrolleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Kara, E. (2020). Öğretmenlerin psikolojik sağlamlık düzeyini etkileyen faktörler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 129-142
• Karaırmak, Ö. (2007). Investigation of personal qualities contributing to psychological resilience among earthquake survivors: A model testing study [Yayımlanmamış doktora tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Karakuş, S. (2017). Özel eğitim öğretmenlerinin psikolojik dayanıklılık ile mesleki sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Karasar, N. (2023). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kavi, E., & Karakale, B. (2018). Çalışan psikolojisi açısından psikolojik dayanıklılık. Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 7(17), 55-77. https://doi.org/10.31199/hakisderg.391826
• Kaya Gökçek, Z. B. (2022). Öğretmenlerde kültürel zekâ, yaşam doyumu ve iş performansı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kılınç, A. Ç. (2014). İlköğretim okulu öğretmenlerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin demografik değişkenler açısından incelenmesi. Turkish Journal of Education, 3(1), 70-79. https://doi.org/10.19128/turje.181077
• Kızıltepe, Z. (2002). İyi ve etkili öğretmen. Eğitim ve Bilim, 27(126), 10-14
• Köse, A. (2019). Career decision regret as a predictor: Do teachers and administrators regret due to their career choice? World Journal of Education, 9(1), 38-55. http://dx.doi.org/10.5430/wje.v9n1p38
• Köse, F. (2022). Öğretmenlerin psikolojik sağlamlıkları ve kendini işe vermeleri üzerine korelasyonel bir çalışma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 102-110. https://doi.org/10.33437/ksusbd.940730
• Luthar, S. S., Cicchetti, D., & Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child Development, 71(3), 543-562.
• Lyubomirsky, S. (2001). Why are some people happier than others? The role of cognitive and motivational processes in well-being. American Psychologist, 56(3), 239–249.
• Marangoz, M.C., Elçiçek, M., Pesen A., & Erdemci, H. (2022). Öğretmenlerin uzaktan eğitime yönelik tutum, psikolojik sağlamlık ve yaşam doyum düzeylerine ilişkin bir inceleme. EKEV Araştırma Dergisi, 26(89), 101-120.
• Masten, A.S. (2001). Ordinary magic: Resilience process in development. American Psychological Association, 56(3), 227-238.
• Masten, A. S., & Coastworth, J. D. (1998). The development of competence in favorable an unfavorable environment: Lessons from research on successful children. American Psychologist, 53(2), 205-220.
• Moran, C., & Çoruk, A. (2021). İlköğretim kurumlarındaki öğretmenlerin duygusal emek davranışları ile yaşam doyum düzeyleri arasındaki ilişki. Trakya Eğitim Dergisi, 11(1), 267-284. https://doi.org/10.24315/tred.705878
• Murray, H. G. (1983). Low-inference classroom teaching behaviors and student ratings of college teaching effectiveness. Journal of Educational Psychology, 75(1), 138–149. doi:10.1037/0022-0663.75.1.138
• Ogelman, H. G., & Akdoğan, S. (2022). Türkiye’de 2000-2021 yılları arasında tamamlanmış okul öncesi dönemi kapsayan psikolojik dayanıklılık konulu tezlerin incelenmesi. International Journal of Humanities and Education, 9(19), 332-366. https://doi.org/10.59304/ijhe.1225852
• Öğülmüş, S. (29-30 Mart, 2001). Bir kişilik özelliği olarak yılmazlık. 1. Ulusal Çocuk ve Suç Sempozyumu: Nedenler ve önleme çalışmaları, Ankara.
• Öter, Ö. M., & Dağlı, A. (2020). Öğretmenlerin yaşam doyumunun bazı değişkenlere göre incelenmesi. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 13(26), 220-243.
• Özer, M., & Karabulut, Ö. Ö. (2003). Yaşlılarda yaşam doyumu. Geriatri, 6(2), 72-74.
• Özgüray, Ö., Özgüray, A., Uysal, M., Solak, B., Çövüt, R., & Akşit Uludağ, C. (2023). Öğretmenlerin psikolojik sağlamlık düzeyleri. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 10(93), 616–627. https://doi.org/10.26450/jshsr.3582
• Rutter, M. (1999). Resilience concepts and findings: Implications for family therapy. Journal of Family Therapy, 21, 119–144.
• Selçuk, A. B. (2023). Çocuktan yetişkine her yaşta psikolojik sağlamlık. Kronik Kitap.
• Sezgin, F. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 489-502.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Şişman, M. (2022). Eğitime giriş. Pegem Akademi.
• Smith, B. W., Dalen, J., Wiggins, K., Tooley, E., Christopher, P., & Jennifer Bernard, J. (2008). The brief resilience scale: Assessing the ability to bounce back. International Journal of Behavioral Medicine,15, 194–200.
• Stewart, M., Reid, G., & Mangham, C. (1997). Fostering children’s resilience. Journal of Pediatric Nursing, 12(1), 21-31.
• Tabachnick, B. G., & Fidel, L. S. (2001). Using multivariate statistics. Allyn & Bacon Inc.
• Temiz, R. S., (2023). Öğretmenlerin özyeterlik inançlarının psikolojik sağlamlık düzeyleri üzerindeki etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Terzi, Ş. (2006). Kendini toparlama gücü ölçeğinin uyarlanması: Geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 77-86.
• Topçu, N. (2021). Türkiye’nin maarif davası. Dergâh Yayınları.
• Tortumlu, M., & Uzun, K. (2023). Belirsizliğe tahammülsüzlüğün akademisyenlerin yaşam doyumu üzerindeki etkisinde psikolojik sağlamlığın ve yaşamdaki anlam arayışının aracı rolü. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 41-62. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.1094787
• Ülker Tümlü, G., & Recepoğlu, E., (2013). Üniversite akademik personelinin psikolojik dayanıklılık ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi/Journal of Higher Education and Science, 3(3), 205-213. doi:10.5961/jhes.2013.078
• Türker, Y., & Çelik, K. (2019). Öğretmenlerde iş ve aile çatışmasının yaşam doyumu üzerindeki etkisinde iş doyumunun aracı rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(1), 242-258. doi:10.16986/HUJE.2018037287
• Uçar, T. (2014). Özel eğitim okulu öğretmenlerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin ve mesleki sosyal destek düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (İstanbul ili Avrupa yakası örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Uludağ, G. (2019). Yaşam doyumu ile iş gören performansı ilişkisini incelemeye yönelik bir alan araştırması. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(6), 291-300.
• Ulukan, M. (2020). Öğretmenlerin mutluluk ve psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(73), 620-631.
• Yalçın, S. (2013). İlköğretim okulu öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile stres, psikolojik dayanıklılık ve akademik iyimserlik arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Yelboğa, N., Aydın, S., & Işık, A. (2022). A Study to examine the relationship between fear of COVID-19, psychological resilience, and life satisfaction. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology, 4(2),180-188. doi:10.35365/ctjpp.22.2.08
• Yıldırım, A., Ünal, A., & Çelik, M., (2011). Öğretmen kavramına ilişkin öğretmen, yönetici ve müfettiş algılarının analizi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 92-109.
• Yılmaz, E., & Aslan, H. (2013). Öğretmenlerin iş yerindeki yalnızlıkları ve yaşam doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(3), 56-69.
• Yılmaz, E., & Şahin, M. (2009). A study into life satisfaction levels of the teachers working at primary education in terms of some variables. e-Journal of New World Sciences Academy Education Sciences, 4(4), 1404-1414.