Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin Mimari Tasarımı Model Önerisi için Literatür Araştırması

Year 2025, Volume: 13 Issue: 2, 173 - 191, 30.06.2025

Recep Akkaya , Figen Beyhan

Abstract

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB’ler), üniversiteler, sanayi ve araştırma merkezleri arasındaki iş birliğini teşvik ederek inovasyon ve ekonomik kalkınmanın önemli birer itici gücü haline gelmiştir. Ancak artan önemlerine rağmen, TGB’lerin mekânsal kalitesini ve işlevselliğini etkileyen mimari tasarım parametreleri literatürde yeterince incelenmemiştir. Bu çalışma, TGB’lerin gelişimi, kavramsal temelleri ve tasarım kriterlerini özellikle Türkiye bağlamında mimari boyutlarıyla ele alarak bu boşluğu doldurmayı amaçlamaktadır. Araştırma, ulusal ve uluslararası modelleri, yasal çerçeveleri ve TGB’lerle ilgili değerlendirme yöntemlerini analiz eden kapsamlı bir literatür taraması metodolojisini benimsemektedir. Çalışmanın ilk aşaması, TGB’lerin tarihsel arka planını, ortaya çıkışını ve temel bileşenlerini inceleyerek dünya genelinde ve Türkiye'deki evrimini ortaya koymaktadır. İkinci aşama ise, işlevsellik, esneklik, sürdürülebilirlik, estetik ve sosyal bağlam gibi TGB’lerle ilgili mimari tasarım parametrelerini ve yaklaşımlarını tanımlamayı ve kategorize etmeyi hedeflemektedir. Bulgular, TGB’lerin ekonomik ve yönetsel boyutlarının literatürde kapsamlı şekilde ele alındığını, ancak mimari açıdan yeterince araştırılmadığını ortaya koymaktadır. AMIEM gibi uluslararası değerlendirme modelleri, iş birliğine açık ortamlar ve uyarlanabilir fiziksel mekânların önemine vurgu yapmaktadır. Türkiye’de ise TGB’lere yönelik mimari standartların eksikliği, mekânsal kalite ve homojenliğin sağlanmasında zorluklar yaratmaktadır. Bu çalışma, TGB planlamasında bütüncül mimari yaklaşımların gerekliliğini vurgulamakta ve inovasyon ekosistemlerinin tasarımına yönelik daha ileri araştırmalar ve pratik iyileştirmeler için bir temel sunmaktadır.

Keywords

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri , Mimarlık , Mimari Tasarım , Tasarım Kriterleri

Literature Research for Architectural Design Model Proposal of Technology Development Zones in Türkiye

Abstract

Technology Development Zones (TDZs) have become significant drivers of innovation and economic development by fostering collaboration between universities, industry, and research centers. However, despite their increasing importance, the architectural design parameters that influence the spatial quality and functionality of TDZs have not been sufficiently examined in the literature. This study aims to address this gap by evaluating the development, conceptual foundations, and design criteria of TDZs, with a specific focus on their architectural dimensions in Türkiye. The research adopts a comprehensive literature review methodology, analyzing international and national models, legal frameworks, and evaluation methods related to TDZs. The first stage of the study examines the historical background, emergence, and key components of TDZs, as well as their evolution worldwide and in Türkiye. The second stage focuses on identifying and categorizing the architectural design parameters and approaches relevant to TDZs, including functionality, flexibility, sustainability, aesthetics, and social context. The findings reveal that while the economic and managerial aspects of TDZs are well-documented, architectural considerations remain underexplored. International evaluation models such as AMIEM emphasize the importance of collaborative environments and adaptable physical spaces. In Türkiye, the lack of architectural standards for TDZs presents challenges for achieving spatial quality and homogeneity. This study highlights the need for holistic architectural approaches in TDZ planning, offering a foundation for further research and practical improvements in the design of innovation ecosystems.

Keywords

Technology Development Zones , Architecture , Architectural Design , Design Criteria

References

• [1] Yetkin, E.G. and K. Coşkun. (2021). Endüstri 5.0 (Toplum 5.0) ve Mimarlık. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi(27), 347-353.
• [2] Özdoğan, O. (2017). Endüstri 4.0: Dördüncü Sanayi Devrimi ve Endüstriyel Dönüşümün Anahtarları. Pusula Yayıncılık.
• [3] Manuel, C. (1994). Technopoles of the World - The making of 21st Century Industrial Complexes. Routledge.
• [4] Cummings, A.S. (2017). “Brain Magnet”: Research Triangle Park and the Origins of the Creative City, 1953-1965. Journal of Urban History(43(3)), 470-492.
• [5] Annerstedt, J. (2006). Science Parks and High-Tech Clustering. In International Handbook on Industrial Policy. Edward Elgar Publishing.
• [6] Bilgin, O. and H.B. Işık. (2022). Türkiye’deki Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Üzerine Tekno-Ekonomik Araştırmalar: Makale ve Tezler Üzerine Bir İçerik Analizi. In Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (pp. 341-362).
• [7] (2024). IASP. In International Association of Science Parks and Areas of Innovation.
• [8] Tepe, S. and A.H. Zaim. (2016). Türkiye ve Dünyada Teknopark Uygulamaları: Teknopark İstanbul Örneği. In İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (pp. 19-43).
• [9] Smith, K. (2018). Economic development and R&D: Introduction. The Journal of Technology Transfer(43(2)), 255-258.
• [10] Aghion, P. and P.W. Howitt. (2017). The economics of growth. MIT Press.
• [11] Bosetti, V., et al. (2012). The future prospect of PV and CSP solar technologies: An expert elicitation survey. Energy Policy, 308-317.
• [12] Efe, A. (2023). Enhancing Local and National R&D Competitiveness: Strategies for Improving Turkey's Innovation Landscape. Journal of Economics, Business & Political Studies(10 (2)), 194-224.
• [13] Böyükaslan, H.D. and B. Özkara. (2019). Bibliometric Analysis of Academic Publications on Technoparks. III. Congress of International Applied Social Sciences (C-IASOS), İzmir.
• [14] Özbay, M. (2000). Bilime Dayalı Teknoloji Üretim Merkezleri veya Teknoparklar. In Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi (pp. 1113).
• [15] Morgül, M.B. (2012). Teknoparklar ve Ar-Ge Merkezlerinin Uygulamada Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri. In Kalkınmada Anahtar Verimlilik Dergisi (pp. 32-35).
• [16] Baykul, A. (2015). In Teknoloji Geliştirme Bölgesi Yönetici Şirketlerinin Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi ile Değerlendirilmesi. Doktora Tezi: Süleyman Demirel Üniversitersi.
• [17] Gökdoğan Gül, T. (2012). İzmir Teknoloji Geliştirme Bölgesinde, teknoloji geliştirme faaliyetlerinin firma performansı üzerine etkilerinin ölçülmesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. [18] (2024). T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. In Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri İstatistikleri-Ekim 2024.
• [19] Erenler, Y. (2007). Teknopark alanlarının fiziki planlama ilkelerinin irdelenmesi üzerine bir araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• [20] Demir, H. and A. Bekleyen. (2019). Türkiye’nin silikon vadilerinin kullanım sonrası değerlendirmesi. International Engineering and Natural Sciences Conference (IENSC 2019) Diyarbakır.
• [21] Amaral, M. (2015). Management and assessment of innovation environments. Triple Helix, 2(1), 1-20.
• [22] Cabral, R. and S.S. Dahab. (1998). Science parks in developing countries: the case of BIORIO in Brazil. International Journal of Technology Management, 16(8), 726-739.
• [23] Amaral, M.G., A.F. Faria, and M.M. Schocair. (2020). Assessing the innovation environment of the Research Triangle Region. RASI, 6(2), 90-111.
• [24] Meseguer-Martinez, A., S. Popa, and P. Soto-Acosta. (2021). The instrumentation of science parks: an integrative framework of enabling factors. Journal of Intellectual Capital, 22(1), 24-56. [25] Asimov, M. (1962). Introduction to Design. Englewood Cliffs, N.J., Prentice-Hall.
• [26] Gür, M. and E. Şen. (2019). Transformation of bio-pattern to poly-pattern as a basic design studio experience. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, 16, 23-51.
• [27] Akın, Ö. (2001). Variants in Design Cognition. In Design Knowing and Learning: Cognition in Design Education (pp. 105-124). Science, Elsevier.
• [28] Coyne, R.D., M.A. Rosenman, and A.D. Radford. (1990). Knowledge-based design systems. Mass: Addison-Wesley.
• [29] Lawson, B. (2005). How Designers Think. Routledge.
• [30] Elango, M. and M.D. Devadas. (2014). Multi-criteria analysis of the design decisions in architectural design process during the pre-design stage. Int. J. Eng. Technol, 6(2), 1033-1046.
• [31] Abowardah, E. and M. Manal. (2016). Design Process & Strategic Thinking in Architecture. International Conference on Architecture & Civil Engineering, London.
• [32] Wiggins, G.E. (1989). Methodology in Architectural Design. In Thesis (M.S.)--Massachusetts Institute of Technology, Dept. of Architecture.
• [33] Bayraktarlı, Ö.F. and A.Y. Topraklı. (2020). A literature review for knowledge management maturity scale for architecture firms of Turkey. Gazi University Journal of Science Part B: Art Humanities Design and Planning, 8(1).
• [34] Sullivan, L. (1896). The Tall Ofice Building Artistically Considered. Lippincott’s Magazine, 403-409.
• [35] Banham, R. (1960). Theory and Design in the First Machine Age. The Architectural Press. [36] Michl, J. (1995). Form Follows What? The Modernist Notion of Function as a Carte Blanche. Magazine of the Faculty of Architecture & Town Planning, Winter 10,Israel Institute of Technology.
• [37] Hillier, B. (1996). Space is the Machine. Cambridge University Press, 377-379.
• [38] McLeod, M. (2003). Form and Function Today. The State of Architecture at the Beginning of the 21st Century.
• [39] Behne, A. (1996). The Modern Functional Building. Getty Research Institute for the History of Art and the Humanities.
• [40] İnan, D. (2011). Mimarlıkta işlev kavramının tarihsel yanılgılarına bir bakış. In Günümüzde Biçim ve İşlev Tartışmasının Neresindeyiz? (pp. 97-110).
• [41] Schneider, T. and J. Till. (2005). Flexible housing: opportunities and limits. arq: Architectural Research Quarterly, 157-166.
• [42] Hertzberger, H. (2009). Lessons for student in architecture. 010 Publishers.
• [43] Friedman, A. (2002). The Adaptable House: Designing Homes For Change. New York: Mcgraw-Hill Professional.
• [44] Kronenburg, R. (2005). Flexible Architecture: The Cultural Impact of Responsive Building. Open House International, 59-65.
• [45] İslamoğlu, Ö. and G. Usta. (2018). Mimari tasarımda esneklik yaklaşımlarına kuramsal bir bakış. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC, 673-683.
• [46] Leupen, B. (2006). Polyvalence, a concept for the sustainable dwelling. Nordic Journal of Architectural Research, 23-31.
• [47] Yürekli, F. (1983). Mimari Tasarımda Belirsizlik: Esneklik / Uyabilirlik İhtiyacının Kaynakları ve Çözümü Üzerine Bir Araştırma. In Doçentlik Tezi: İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi.
• [48] Habraken, J.N. (2008). Design for flexibility. Building Research & Information, 290-296.
• [49] Alsibaai, L. and U. Özcan. (2022). Increasing Adaptability Through Architectural Design. International Journal of Social and Humanities Sciences (IJSHS), 237-260.
• [50] Maslow, A.H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370-396.
• [51] Świątek, A.H., et al. (2024). The unexplored territory of aesthetic needs and the development of the aesthetic needs scale. Plos One, 19(3).
• [52] Shiner, L. (2011). On Aesthetics and Function in Architecture: The Case of the "Spectacle" Art Museum. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 31-41.
• [53] Mitias, M.H. (1999). The Aesthetic Experience of the Architectural Work. The Journal of Aesthetic Education, 61-77.
• [54] Khosla, R. (1979). Aesthetics of Architecture. Social Scientist. [55] Gibson, J.J. (1950). The Perception of Visual Surfaces. The American Journal of Psychology, 63(3), 367–384.
• [56] Alp, A.V. (1993). An experimental study of aesthetic response to geometric configurations of architectural space. Leonardo, 26(2), 149-157.
• [57] Banaei, M., et al. (2017). Walking through architectural spaces: the impact of interior forms on human brain dynamics. Front. Hum. Neurosci, 11:477.
• [58] Özsavaş, N. (2016). İç mekan Tasarımında Renk Algısı. Art-e Sanat Dergisi, 9(18), 449-460.
• [59] Manav, B. (2015). Renk-anlam-mekan ilişkisi. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication - TOJDAC, 5(3), 22-27.
• [60] Rasmussen, S.E. (1994). Yaşanan Mimari. Remzi Kitapevi.
• [61] Pile, J. (1997). Color İn İnterior Design. McGraw Hill.
• [62] Yıldız, M.E. and M.A. Yıldız. Impact Analysis of Building Structure on Building Envelope Design in the Context of Sustainability. Black Sea Journal of Engineering and Science, 8(2), 480-495.
• [63] Glavic, P. (2022). Updated Principles of Sustainable Engineering. Processes, 10(5), 870.
• [64] Chapin III, F.S., M.S. Torn, and M. Tateno. (1996). Principles of ecosystem sustainability. The American Naturalist, 148(6), 1016-1037.
• [65] Beşiroğlu, Ş. and E. Özmen. (2022). Sürdürülebilir mimarlık kapsamında ekolojik bina ve enerji etkin binanın basit toplamlı ağırlıklandırma yöntemi ile karşılaştırılması. Tasarım Kuram, 18(35), 194-205.
• [66] Koçyiğit, R.G. (2022). Mimarlıkta çoklu bağlamsallıklar sorunsalı. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 7(2), 763-780.
• [67] Alagöz, M. and D. Güner. (2022). Mimari bağlam olgusunun mimarlık öğretisine dönüşümü. Modular, 5(2), 135-154.
• [68] Düzgün, H. and Ç. Polatoğlu. (2016). Güncel mimarlık ortamında kabuk-bağlam ilişkisinin sorgulanması. Megaron, 11(1), 35-48.
• [69] Boyd, N., M. Khalfan, and T. Maqsood. (2013). Off-Site Construction of Apartment Buildings. Journal of Architectural Engineering, 19(1), 51-57.
• [70] Lawson, R.M., R.G. Ogden, and R. Bergin. (2012). Application of Modular Construction in High-Rise Buildings. Journal of Architectural Engineering, 18(2), 148-154.
• [71] Kamali, M. and K. Hewage. (2016). Life cycle performance of modular buildings: A critical review. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 62, 1171-1183.
• [72] (2017, 3 15). Australian Design Review. https://www.australiandesignreview.com/architecture/record-heights-prefabrication-la-trobe-tower/ [73] Shibani, A., et al. (2021). Effectiveness of the Modern Methods of Construction in Terms of Cost and Time: A Case Study of the United Kingdom. Journal of Civil Engineering Research, 11(1), 19-28.
• [74] Rostamiasl, V. and A. Jrade. (2024). Integrating Building Information Modeling (BIM) and Life Cycle Cost Analysis (LCCA) to Evaluate the Economic Benefits of Designing Aging-In-Place Homes at the Conceptual Stage. Sustainability, 16(13), 5743.
• [75] Khurshid, K., et al. (2023). An In-Depth Survey Demystifying the Internet of Things (IoT) in the Construction Industry: Unfolding New Dimensions. Sustainability, 12, 1275.
• [76] Woodhead, R., P. Stephenson, and D. Morrey. (2018). Digital construction: From point solutions to IoT ecosystem. Automation in Construction, 93, 35-46.
• [77] Craveiroa, F., et al. (2019). Additive manufacturing as an enabling technology for digital construction: A perspective on Construction 4.0. Automation in Construction, 103, 251-267.
• [78] Al Rashid, A., et al. (2020). Additive manufacturing: Technology, applications, markets, an opportunities for the built environment. Automation in Construction, 118.
• [79] Mohamed, A.S.Y. (2017). Smart materials innovative technologies in architecture; towards innovative design paradigm. Energy Procedia, 139-154.
• [80] Jamilu, G., A. Abdou, and M. Asif. (2024). Dynamic facades for sustainable buildings: A review of classification, applications, prospects and challenges. Energy Reports, 11, 5999-6014.
• [81] Attia, S., et al. (2018). Current trends and future challenges in the performance assessment of adaptive facade systems. Energy & Buildings, 179, 165-182.
• [82] Froufe, M.M., et al. (2020). Smart Buildings: Systems and Drivers. Buildings, 10(9), 153.
• [83] Kariptaş, F. (2023). Yeni nesil ofislerin tasarım kriterleri ve örnekler üzerinden analizi [Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi].
• [84] Kim, J. and R. de Dear. (2013). Workspace satisfaction: The privacy-communication trade-off in open-plan offices. Journal of Environmental Psychology.
• [85] Sungur, M. and D. Aydın. (2020). Mekansal mahremiyetin kamusal yapılarda incelenmesi: sağlık ve ofis yapıları. International Design and Art Journal, 2(2), 297-314.