Bir Şehir Efsanesi Olarak “Tak-Takı”nın Gizemi ve Fransızların Zehirli Gaz Kullandığının İşareti

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 63 - 68, 30.12.2018

Murat Dağ

Öz

I.Dünya Savaşının
en tehlikeli silahı şüphesiz zehirli gaz bombalarıydı. Batı orduları bu zehirli
gaz silahına engel olamamakla birlikte, gazın gelişini önceden bilmek ve
etkilerinden korunmak için muhtelif yöntemlere başvurdular. Bunlar arasında;
gaz tüpü tıslaması, boynuz üflemesi, çan çalınması gibi yöntemler vardı. Son
bulunan yöntem en kullanışlı olarak kabul edildi. Wood Gas Alarm Rattle (Ahşap
Zehirli Gaz İkaz Alarm Çıngırağı) adı verilen ve ahşaptan imal edilen bu alet,
zehirli gazın sınır hattına yaklaştığında, siper gözcüsü tarafından dairesel
olarak çevrilmek suretiyle, askerlerin gaz maskesi takmaları gerektiği mesajını
vermekteydi. ABD, İngiliz, Alman ve
Fransız kuvvetleri tarafından I.Dünya Savaşı’nda kullanılan gaz alarm
çıngırağının bir örneği, I.Dünya Savaşı sonrası önce İngilizler ve ardından
Fransızlar tarafından işgal edilen Gaziantep’te de görülmesi, zehirli gazın bu
bölgede de kullanıldığının somut bir kanıtıdır. Gazianteplilerin tak-takı
ismini verdiği bu alet ile ilgili şehir efsanesi haline gelen söylemler hiçbir
bilgi ve belgeye dayanmamaktaydı. 

Anahtar Kelimeler

I. Dünya Savaşı, Zehirli Gaz, Alarm Çıngırağı, Tak-Takı, Gaziantep

The Mystery of "Tak-Takı" As An Urban Legend and Indıcatıon of French's Poısonous Gas Usage

Öz

It is without a
doubt that the most dangerous weapons of the First World War were poisonous gas
bombs. With failing to stop these poison gas weapons, The Western armies
adopted various methods in order to foresee the weapon’s usage and protect
themselves from its effects. Among these methods there were gas tube hissing,
horn blowing, bell ringing and such other things. The last found method was
deemed the most effective. When the gas started to draw near the frontline, a
wooden tool named Wood Gas Alarm Rattle would give a warning to soldiers
indicating that they should put on gas masks, by means of being rotated by the
trench lookout. Existence of one specimen of these gas alarm rattles, which was
used by American, English, German and French forces in The First World War, in
Gaziantep, the city invaded by the English and then the French following The
First World War, represents a concrete evidence regarding that poisonous gases
were used in this region. None of the urban legends and tales which were about
this tool that the people of Gaziantep named “tak-taki” was based on any
concrete information or document.

Anahtar Kelimeler

The First World War, Poisonous Gas, Alarm Rattle, Tak-Taki, Gaziantep

Kaynakça

• Artifact Backgrounder (2017). Gas alarm rattle. Canadian war museum https://www.warmuseum.ca/supplyline/wp-content/mcme-uploads/2014/10/CWM_SupplyLine_GasAlarmRattle_EN_FINAL_20140922.pdf ,s.2.
• Bandel, A. J., (2017, 5 Mayıs). Artifact of the Week: Gas alarm rattle. North Carolina Department of Natural and Cultural Resources. https://www.ncdcr.gov/blog/2017/05/05/artifact-week-gas-alarm-rattle Erişim tarihi: 05.05.2017.
• Bayaz, H., (1994). Antep savunması günlüğü. Şahıs yayını. İstanbul, s.42-43.
• Gesar, A., (2015). Antep’in varoluş mücadelesi. (çev. Ümit Kurt-Murat Uçaner), Belge yayınları, İstanbul, s.69.
• Güçyetmez, C., (1960). Ali Nadi Ünler’in hatıraları. (Röportaj: Cemil Güçyetmez) Gaziantep kültür dergisi, 3(28), Nisan, s.15-23.
• Lohanizade, M. N., (1989). Hubb-i istiklâlin âbidesi Gaziantep müdafaası. İstanbul, s.69-158.
• Price, J., (2016, 25 Ekim). World war ı gas alarm rattle. The army historical foundation. https://armyhistory.org/world-war-i-gas-alarm-rattle/.
• RMR Foundation (2015, 30 Temmuz). Trenches-Ploegsteert. The Royal Montreal Regıment Foundatıon. http://www.royalmontrealregiment.com/gas-alarms-in-ww1.
• Uğurol, B., (2006), Gaziantep’in yakın tarihi üzerine araştırmalar. Hilmi Barlas eğitim vakfı yayınları. İstanbul, s.23.
• Uzel, S., (1952). Gaziantep savaşının iç yüzü. Ankara, s.173.
• Ünler, A. N., (1969). Türkün kurtuluş savaşında Gaziantep savunması. İstanbul, s.117.