Hürriyet Gazetesi’ne Göre Ziya Paşa’nın Osmanlı Maliyesi İle İlgili Görüşleri

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 54 - 70

Mehtap Özbey

Öz

Osmanlı Devleti’nde Türk basını ancak on dokuzuncu yüzyılın başlarında dergi ve gazeteler ile ortaya çıkmaya başlamıştır. İlk gazete Takvim-i Vekayi 1831 yılında çıkarılmıştır. Bu gazetenin amacı devletin yaptığı yenilikleri halka iletmekti. Devlet kendi kontrolünde oluşturacağı bir kamuoyu hesap ederken 1860’lardan sonra durum tersine dönmeye başlamış ve artan gazeteler aracılığı ile devletin içinde bulunduğu siyasi ve mali durum sorgulanmaya ve Babıâli’ye karşı ciddi bir muhalefet aracı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Tanzimat dönemi aydınları ve dönemin önemli şahsiyetleri söylemek istediklerini basını ve gazeteleri kullanarak anlatmaya başladı. Bu dönemin en önemli aydın grubu olarak anılan Yeni Osmanlılar ve bu grubun bir üyesi olan Ziya Paşa da yaptığı muhalefet ile ön plana çıktı. Ziya Paşa, Babıâli’den gördüğü baskılar ile Ali Paşa tarafından İstanbul’dan uzak tutuldu. Bunun sonucunda Mısır’daki veraset sisteminin değişmesi ile Mısır’dan sürülen Prens Mustafa Fazıl Paşa’nın daveti üzerine Ziya Paşa Paris’e gitti. Mustafa Fazıl’ın verdiği maddi destek ile önce Ali Suavi 1867’de Londra’da Muhbir’i çıkardı daha sonra 1868’de yine Londra’da Ziya Paşa, Hürriyet’i çıkarmaya başladı. Hürriyeti Yeni Osmanlılar damgası ile Ziya Paşa ve Namık Kemal birlikte çıkardı. Amaçları Osmanlı Devleti’nin içine düştüğü durumu, azınlıkların durumunu, maliyenin gidişatını, Babıâli’nin keyfi davranışlarını, liyakatsizliği, artan rüşvet olaylarını, Avrupa’dan alınan borçları, Mısır, Girit, Yunan, Memleketeyn’nin durumunu halka anlatmak, halkı bilinçlendirmekti. Bu amaçlar doğrultusunda halk üzerinden bir kamuoyu oluşturarak halkın da dâhil olacağı bir sistem ile devleti parçalanmaktan kurtarmaktı. Hürriyet’te yer alan yazılar günlük haber gazetesinden ziyade genellikle fikir yazısı niteliğindedir. Özellikle mali ve iktisadi konularda mali tablolar yayınlayarak, devletin senelik bütçesinden örnekler verilerek gazete resmî bir vesika halini almıştır. Burada mali konular ile ilgili Ziya Paşa Abdülaziz Dönemi ekonomisini Babıâli üzerinden eleştirir. Biz bu çalışmada, Ziya Paşa’nın Osmanlı Devleti’nin mali durumu hakkındaki düşüncelerini Hürriyet Gazetesi’ndeki yazıları kaynak alarak anlatmaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Hürriyet Gazetesi,, Ziya Paşa,, Kamuoyu,, Ekonomi,, Abdülaziz

Ziya Pasha's Opinions on Ottoman Finance According to Hürriyet Newspaper

Öz

In the Ottoman Empire, the Turkish press began to emerge only in the early nineteenth century with magazines and newspapers. The first newspaper Takvim-i Vekayi was published in 1831. The aim of this newspaper was to convey the innovations made by the state to the public. While the state was calculating a public opinion that it would create under its own control, the situation began to reverse after the 1860s and the political and financial situation of the state began to be questioned through the increasing number of newspapers and began to be used as a serious means of opposition against the Porte. The intellectuals of the Tanzimat period and important personalities of the period began to express what they wanted to say by using the press and newspapers. The New Ottomans, the most important intellectual group of this period, and Ziya Pasha, a member of this group, came to the forefront with their opposition. Ziya Pasha was kept away from Istanbul by Ali Pasha due to the pressure he faced from the Porte. As a result, Ziya Pasha traveled to Paris upon the invitation of Prince Mustafa Fazıl Pasha, who was exiled from Egypt with the change of the succession system in Egypt. With the financial support of Mustafa Fazıl, first Ali Suavi published Muhbir in London in 1867 and then Ziya Pasha started to publish Hürriyet in London in 1868. Ziya Pasha and Namik Kemal published Hürriyet together under the label of the New Ottomans. Their aim was to inform the public about the situation the Ottoman Empire had fallen into, the situation of minorities, the state of the finances, the arbitrary behavior of the Sublime Porte, the lack of merit, the increasing incidents of bribery, the debts borrowed from Europe, the situation of Egypt, Crete, Greece and Memleketeyn, and to raise public awareness. In line with these objectives, the aim was to save the state from disintegration by creating public opinion through a system in which the public would be involved. The articles in Hürriyet were generally opinion pieces rather than daily news. Especially on financial and economic issues, the newspaper became an official document by publishing financial tables and giving examples from the state's annual budget. Here, Ziya Pasha criticizes the economy of the Abdülaziz period through the Porte. In this study, we have tried to explain Ziya Pasha's thoughts on the financial situation of the Ottoman Empire by using the articles in Hürriyet Newspaper as a source.

Anahtar Kelimeler

Hürriyet Newspaper, Ziya Pasha, Public Opinion, Economy, Abdülaziz

Kaynakça

• Hürriyet, (13 Şaban 1285/23 Kasım 1868), Sayı 22.
• Hürriyet, (24 Zilkade 1285/8 Mart 1869), Sayı 37.
• Hürriyet, (1 Zilhicce 1285/15 Mart 1869), Sayı 38.
• Hürriyet, (29 Zilhicce 1285/12 Nisan 1869), Sayı 42.
• Hürriyet, (21 Muharrem 1286/3 Mayıs 1869), Sayı 45.
• Hürriyet, (5 Safer 1286/17 Mayıs 1869), Sayı 47.
• Hürriyet, (12 Safer 1286/24 Mayıs 1869), Sayı 48.
• Hürriyet, (22 Cemaziyelevvel 1286/30 Ağustos 1869), Sayı 62.
• Hürriyet, (22 Cemaziyelahir 1286/27 Eylül 1869), Sayı 66.
• Hürriyet, (19 Recep 1286/18 Ekim 1869), Sayı 70.
• Hürriyet, (26 Recep 1286/1 Kasım 1869), Sayı 71.
• Hürriyet, (18 Şaban 1286/22 Kasım 1869), Sayı 74.
• Hürriyet, (10 Ramazan 1286/13 Aralık 1869), Sayı 77.
• Hürriyet, (17 Ramazan 1286/20 Aralık 1869), Sayı 78.
• Hürriyet, (Gurre-i Muharrem 1287), Sayı 89.
• Hürriyet, (8 Muharrem 1287), Sayı 90.
• Hürriyet, (15 Muharrem 1287), Sayı 91.
• Hürriyet, (5 Safer 1287), Sayı 94.
• Hürriyet, (22 Safer 1287), Sayı 97.
• Hürriyet, (6 Rebiyülevvel 1287), Sayı 98.
• Akyıldız, Ali, Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
• Apaydın, H. Yunus, “Kefalet,” TDV İslam Ansiklopedisi, 25. cilt, s.168.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2002.
• İnalcık, Halil Devlet-i Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-IV, Ayanlar, Tanzimat, Meşrutiyet, İstanbul 2015.
• Karal, Enver Ziya, Büyük Osmanlı Tarihi, Cilt III., Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2014.
• Karpat, Kemal H., Osmanlı Modernleşmesi, Toplum kurumsal Değişim ve Nüfus, Timaş Yayınları, İstanbul 2014.
• Koloğlu, Orhan, Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi, Pozitif Yayınları, İstanbul 2006.
• Kuntay, Mithat Cemal, Sarıklı İhtilalci Ali Suavi, Alfa Yayınları, İstanbul 2015.
• Kuran, Ahmet Bedevi, İnkılâp Tarihimiz ve jön Türkler, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2000.
• Mardin, Şerif, Türk Modernleşmesi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
• Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Kronik Kitap, İstanbul, 2018.
• Öztürkmen, Evrim Ulusan, “Hovsep Vartanyan (Vartan Paşa),” Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye, Ahmet Yesevi Üniversitesi, Ankara 2024, s.1.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyat Tarihi, Dergah Yayınları, İstanbul, 2021.
• Tevfik, Ebuzziya, Yeni Osmanlılar Tarihi, Kapı Yayınları, İstanbul 2019.
• Topal, Alp Eren, Sürgünde Muhalefet: Namık Kemal’in Hürriyet Gazetesi C.1 (1868-1869), Vakıf Bank Kültür Yayınları, İstanbul, 2018.
• Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul 2013.
• Yılmaz, Mustafa Tarhan, Namık Kemal ve Hürriyet Gazetesi (1868-1869), Gece Kitaplığı Yayınları, Eskişehir 2015.