17. Yüzyılda Kadına Yönelik Şiddet Olayları (Ayıntab Örneği)

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 96 - 118, 30.06.2025

Elif Kılıç

https://doi.org/10.71353/gunaad.1659415

Öz

Şiddet bir kişinin fiziksel, cinsel, ekonomik ve psikolojik yönden zarar görmesi ile sonuçlanan eylemlerdir. Bu olaylar sadece günümüzde değil aynı zamanda tarih boyunca var olmuştur. Şiddet içerikli her türlü tutum ve davranışın kadınlara karşı yapılması ise kadınların mahkemelere müracaat ederek haklarını aramalarına sebep olmuştur.
Osmanlı Devleti’nde her tabakadan insanın başvurabildiği Şer’iyye Mahkemeleri evlilik, boşanma, alacak-verecek ilişkileri, vasi tayini, görevli atamaları, vergi toplanması, hırsızlık, iftira, cinayet olayları gibi pek çok davanın yanı sıra kadına karşı şiddet olaylarına ilişkin davalara da bakmakla görevliydi. Yapılan dava görüşmeleri ise katipler tarafından şer’iyye sicillerine kaydedilmiştir. Bu kayıtlarda yer alan kadına yönelik şiddet olayları araştırılan dönemde meydana gelen olayların neden ve sonuçları hakkında önemli veriler sunmaktadır. Osmanlı toplumunda kadınların maruz kaldıkları fiziksel, cinsel, ekonomik ve psikolojik şiddet olayları ile ilgili verileri şer’iyye sicillerinden analiz ederek değerlendirmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Ayıntab , Şer’iyye sicilleri , Kadın , Şiddet , Aile

Incidents of Violence Against Women in the 17th Century (Ayintab Example)

Öz

Violence refers to acts that result in physical, sexual, economic, or psychological harm to an individual. Such incidents have existed not only in contemporary times but also throughout history. The perpetration of all forms of violent behavior and attitudes against women has led them to seek justice by appealing to the courts.
In the Ottoman Empire, the Sharia Courts—accessible to individuals from all social strata—were responsible for adjudicating a wide range of cases, including marriage, divorce, debt and credit relations, guardianship appointments, administrative assignments, tax collection, theft, slander, murder, as well as incidents of violence against women. The proceedings of these cases were recorded by scribes in the Sharia court registers. The cases of violence against women documented in these records provide valuable data on the causes and consequences of such events in the period under study. It is therefore possible to analyze and evaluate the physical, sexual, economic, and psychological violence experienced by women in Ottoman society through the data found in these legal records.

Anahtar Kelimeler

Ayıntab , Şer’iyye registers , Women , Violence , Family

Kaynakça

• Akbulut, İlhan, "İslam hukukunda suçlar ve cezalar", Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.52, S.1, 2003, ss.167-181.
• Akkaş, İbrahim,- Zeki Uyanık, "Kadina Yönelik Şiddet." Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, C.6, S.1, 2016, ss.32-42.
• Aksoy, Perihan, 35 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1094-1095/M.1682-1683 s.1-145.), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2018.
• Aktan, Hamza, “Kafz”, DİA, C.25, Ankara: 2022, ss.148-149.
• Altıparmak, İpek Beyza, “Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetin Boyutları: Ankara: Örneği”, C.17, S.1, 2019, ss. 55 – 76.
• Arıkan, Melahat, 12 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1027-1028/M.1618-1619 s.105-204), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2017.
• Arslanboğa, Musa, 40 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1103-1104/M.1692-1693 s.1-109.), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2014.
• Atasoy, Özkan, 50 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1110-1111/M.1698-1700.), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2022.
• Ateş, Yılmaz Deniz, 40 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1103-1104/M.1692-1693 s.110-220.), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2014.
• Avcı, Mehmed, “Osmanlı Hukukunda Livata’nın Cezası”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.26, S.2, 2018, ss.15-45.
• Aydın, Mehmed Akif, Türk Hukuk Tarihi, Beta Yayınevi, 13.Baskı, İstanbul 2015.
• Baba, Yasemin, “Klasik Dönem Osmanlı Hukukunda Hırsızlık Suçunun Hüküm ve Sonuçları”, Journal of Istanbul University Law Faculty, C.71, S.1, 2013, ss.76-106.
• Aydın, Mehmed Akif, “Mehr”, DİA, C.28, Ankara: 2003, ss.389-391.
• Bardakoğlu, Ali, “Had”, DİA, C.14, İstanbul 1996, ss.547-551.
• Bardakoğlu, Ali, Bulûğ”, DİA, C.6, İstanbul 1992, ss.413-414.
• Bardakoğlu, Ali, “Diyet”, DİA, C.9, İstanbul 1994, ss.473-479.
• Baş, Gülcan, 35 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1094-1095/M.1682-1683 s.146-288.), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2018.
• Başoğlu, Tuncay, “Tazir”, DİA, C.40, İstanbul: 2011, ss.198-202.
• Belk, Ayten, 10 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1012-1014/M.1603-1605 s.3-101), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kilis: 2021.
• Berşe, İbrahim Baran, 37 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1098-1100/M.1686-1689 s.98-100.), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2023.
• Candan, Bahar, 47 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1108-1109/ s.126-267.), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2018.
• Canpolat, Büşra, 27 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1076-1077/M.1666-1667), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2021.
• Çağrıcı, Mustafa, “İftira”, DİA, C.21, İstanbul: 2000, ss.101-102.
• Çalışkan, İbrahim, "İslam hukukunda ceza kavramı ve had cezaları" Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 31, S.1-4, 1989, ss.367-398.
• Çelikdemir, Murat, -Demir, Mustafa, “18. Yüzyılda Ayıntab’da Suç ve Ceza”, Gaziantep Üniversitesi Ayıntab Araştırmaları Dergisi, C.1, S.1, 2018, ss.24-35.
• Çiftçi, Betül, 49 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicili Değerlendirme ve Transkripsiyonu, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş: 2017.
• Dağcı, Şamil, “İhsan”, DİA, C.21, İstanbul: 2000, ss.546-548.
• Dağcı, Şamil, “Kısâs”, DİA, C.25, Ankara: 2022, ss.488-494.
• Devellioğlu, Ferid, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, 31.Baskı, Ankara: 2015.
• Eğitmen, B.,- Çakar, E., “17. Yüzyılın İkinci Yarısında Konya’da Kadına Yönelik Şiddet Olayları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.34, S.3, 2024, ss.1603-1620.
• Erdentuğ, Nermin, Sosyal Adet ve Gelenekler, Kültür Bakanlığı yay., Ankara 1977.
• Ersoy, M. Akif, “Erş”, DİA, C.11, İstanbul: 1995, ss.307-308.
• Erünsal, İsmail, "Osmanlı Mahkemelerinde Şâhitler: Şuhûdü’l-‘udûlden Şuhûdü’l-hâle Geçiş." Osmanlı Araştırmaları, C.53, S.53, 2019, ss.1-49.
• Esen, Hüseyin, “Zina”, DİA, C.44, İstanbul: 2013, ss.444,445.
• Gökkaya, Veda Bilican, “Türkiye’de Kadına Yönelik Ekonomik Şiddet”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C.12, S.2, 2011, ss.101-112.
• Göktaş Cengiz, Gül, Hanım, 19. Yüzyılın Osmanlı Devleti'nde Kadın Hırsızlar, Selçuk Türkiyat, C,58, 2023, ss.325-349.
• Gündüz, Ahmet, “Şer’iyye Sicillerine Göre Antakya’da Kadın (1860-1870)”, Hatay Araştırmaları II, 2016, ss.33-40.
• Güvenç, Bedia, 45 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin 101-200. Sayfalarının Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1107-1108/M.1696-1697), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş: 2015.
• İlhan, Okan, 20 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1060-1061/M.1650-1651 s.137-270), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2015.
• Karabulut, Fuat, "Recm Cezasının Hz. Peygamber’in Uygulamaları Işığında Değerlendirilmesi", EKEV Akademi Dergisi, C.25, S.50, 2012, ss.89-113.
• Karakulak, M., “XVIII. Yüzyıl Amasya’sında Hukuk, Kadın ve Şiddet”, Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, C.9, S.1, 2024, ss.332-361.
• Kartal, Mine, 20 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1060-1061/M.1650-1651 s.1-136), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2014.
• Kılıç, Elif, 12 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1027-1028/M.1618-1619 s.205-304), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2022.
• Kıvrım, İsmail, “17. yüzyılda Osmanlı Toplumunda Boşanma Hadiseleri (Ayıntâb Örneği; Talâk, Muhâla'a ve Tefrîk)”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, C.10, S.1, 2011, ss.371-400.
• Kıvrım, İsmail, "Osmanlı Mahallesinde Gündelik Hayat (17. Yüzyılda Gaziantep Örneği)." Gaziantep university journal of social sciences, C.8, S.1, 2009, ss.231-255.
• Kıvrım, İsmail, "XVII. yüzyılda Gaziantep şehrinde ailenin oluşumu (1650–1700).", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, C.22, 2007, ss.357-392.
• Kıvrım, İsmail, "17. Yüzyılda Gaziantep’te Ailenin Yaşadığı Mekân: Ev(Özellikleri ve Fiyatları)”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), C.10, S.10, 2009, ss.69-97.
• Konan, Belkıs, “Osmanlı Hukukunda Tecavüz Suçu”, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, C.29, S.29, 2011, ss.149-172.
• Köroğlu, Mehmet, "İslâm Hukukunda Ölüm Cezasını Gerektiren Suçlar." Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.43, 2015, ss.214-238.
• Kutval, Makbule Demir, 41 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1102-1104/M.1690-1693.), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2018.
• Menekşe, Ömer, "Osmanlı’da Zina Cezası Olarak Recm." Marife, C.3, S.2, 2003, ss.7-18.
• Menekşe, Ömer, “XVII ve XVIII Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Hırsızlık Suçu ve Cezası” (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, İslam Hukuku Bilim Dalı, Marmara 1998.
• Öğüt, Salim, “Sihâk “, DİA, C.37, İstanbul: 2009, ss.169.
• Özgür, Mustafa, (2019), "İslam Ceza Hukukunda Celde Cezasının İnfazında Kullanılacak Alet ve Uygulanışı Üzerine Bir İnceleme", Amasya İlahiyat Dergisi, C.12, S.12, 2019, ss.409-442.
• Özkorkut, Nevin Ünal, "İslam Ceza Hukukunda Kadın", Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.56, S.2, 2007, ss.83-95.
• Özoğlu, Sevil, 12 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1027-1028/M.1618-1619 s.303-397), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2021.
• Selçuk, Havva, “Kadına Uygulanan Şiddetin Osmanlı Mahkeme Tutanaklarına Yansımaları”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, C.1, S.1, 2013, ss.109-20.
• Söylemez, Zeynep, 24 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1064-1065/M.1654-1655), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2021.
• Şafak, Ali, “Erş”, DİA, C.11, İstanbul: 1995, ss.307-308.
• Şirin, Şükrü, “İslam Hukukunda Mehr Davaları”, Marife Dini Araştırmalar Dergisi, C.15, S.2, 2015, ss. 297-320.
• Taşdemir, Tuğba, 10 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1012-1014/M.1603-1605 s.102-203), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kilis 2021.
• Tezcan, B. , 16. ve 17. Yüzyıl Şeriye Sicillerine Göre Konya’da Kadın, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Yıldırım Bayezıd Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara: 2014.
• Yakut, Esra, "Tanzimat Dönemi’ne Kadar Osmanlı Hukuku’nda Taziri Gerektiren Suçlar ve Cezaları." Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, S.2, 2006, ss.25-40.
• Yarşı, Ahmet, 45 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin İlk Yüz Sayfası Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1107/M.1696.), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kilis: 2014.
• Yaşaroğlu, M.Kamil, “Livata”, DİA, C.27, Ankara: 2003, ss.198-200.
• Yavuz, Y. Vehbi, “Hayız”, DİA, C.17, İstanbul: 1998, ss.51-53.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Kur’an-ı Kerim Meâli, 27. Baskı, İstanbul: 2008.
• Yıldırım, Fatma, Osmanlı Toplumunda Küfür Suçu ve Cezası (1600-1650) (Antep Örneği), Gaziantep Üniversitesi Ayıntab Araştırmaları Dergisi, C.3, S.1, 2020, ss.25-34.
• Yıldırım, Yunus, 25 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1067-1069/M.1657-1659, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2022.
• Yücel, Ayşe Aybüke, 12 Numaralı Ayıntab Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (H.1027-1028/M.1618-1619 s.1-104), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep: 2022.