1894 DEPREMİ: İSTANBUL’DA HUSUSİ BİNALARDA HASAR TESPİT VE İNŞAAT ÇALIŞMALARINDA KAMU GÖREVLİLERİNİN SUİSTİMALLERİ

Year 2025, Volume: 15 Issue: 1, 1 - 40, 30.04.2025

Ali Turan

Abstract

İstanbul’da tarihin çeşitli dönemlerinde şiddetli depremler meydana gelmiştir. İstanbul’un doğrudan etkilenmiş olduğu son şiddetli tarihi depremlerden biri de 10 Temmuz 1894 tarihinde Marmara Bölgesi’nde gerçekleşmiştir. Bu deprem gerek Osmanlı Devleti’nin başkentini etkilemesi gerekse iletişim imkanlarının nispeten gelişmiş olduğu bir dönemde gerçekleşmesi sebebiyle elimizde en çok veri bulunan tarihi depremlerden biridir.
1894 tarihli deprem, İstanbul’da çok sayıda can ve mal kaybına sebebiyet vermiştir. Depremden hemen sonra meydana gelen hasarın ortaya konulması için hasar tespit komisyonları oluşturulmuş ve bu komisyonlar gerek kamu binalarında gerekse hususi binalarda hasar tespit çalışmaları gerçekleştirmiştir. Hasar tespit çalışmaları sonrasında ise hasar alan hususi binalarda inşa ve tamirat işlerine başlanmıştır. Gerek hasar tespit çalışmaları sırasında gerekse inşa ve tamirat faaliyetleri için yapılması gereken bazı resmi işlerde birtakım kamu görevlilerinin suistimalleri söz konusu olmuştur.
Bu çalışmada, 1894 depreminden sonra İstanbul’da hususi binalarda gerçekleştirilen hasar tespit, inşa ve tamirat faaliyetleri ve bu süreçlerde ortaya çıkan kamu görevlilerinin suistimalleri tetkik edilecektir. Bu amaçla evvela hasar tespit komisyonlarının teşekkülü ve görevleri ile inşa ve tamirat faaliyetleri ele alınacaktır. Akabinde de bu faaliyetler sırasında kamu görevlilerinin yapmış olduğu suistimaller ve bu suistimallerin neticeleri incelenecektir.

Keywords

1894 depreminde İstanbul, hasar tespit komisyonları, hasar tespit çalışmaları, inşa ve tamirat çalışmaları, kamu görevlilerinin suistimalleri.

1894 Earthquake: Abuses of Public Officials in Damage Assessment and Construction Works in Private Buildings in Istanbul

Abstract

Severe earthquakes have occurred in Istanbul in various periods in history. One of the last severe historical earthquakes that directly affected Istanbul occurred in the Marmara Region on July 10, 1894. This earthquake is one of the historical earthquakes for which we have the most data, both because it affected the capital of the Ottoman Empire and because it occurred in a period when communication facilities were relatively advanced.
The earthquake of 1894 caused many losses of life and property in Istanbul. Immediately after the earthquake, damage assessment commissions were established to determine the damage and these commissions carried out damage assessment procedures in both public and private buildings. After the damage assessment procedures, construction and repair works were started in the damaged private buildings. There have been abuses of some public officials both during the damage assessment procedures and in some official works required for the construction and repair activities.
In this study, the damage assessment, construction and repair activities carried out in private buildings in Istanbul after the 1894 earthquake and the abuses of public officials that occurred during these processes will be examined. For this purpose, first of all, the formation and duties of damage assessment commissions and construction and repair activities will be discussed. Subsequently, the abuses committed by public officials during these activities and the consequences of these abuses will be examined.

Keywords

Istanbul in 1894 earthquake, damage assessment commissions, damage assessment procedures, construction and repair works, abuses by public officials.

References

• Ambraseys N N, Finkel C F, The Seismicity of Turkey and Adjacent Areas: A Historical Review, 1500-1800 (Eren 1995).
• Ambraseys N N, Jackson J A, ‘Seismicity of the Sea of Marmara (Turkey) since 1500’ (2000) 141(3) Geophysical Journal International F1-F6.
• Ambraseys N, ‘The Earthquake of 10 July 1894 in the Gulf Of Izmit (Turkey) and Its Relation to the Earthquake of 17 August 1999’ (2001) 5 Journal of Seismology 117-128.
• Angell E, ‘Bir Şehir Manzarası: İstanbul’un Tarihinde Depremler’, iç. Büyük İstanbul Tarihi Ansiklopedisi, Cilt 1 (İSAM 2015) 510-518.
• Eginitis D, ‘Le Treblement de Terre de Constantinople: du 10 Juillet 1894’ (1895) Annales de Géographie 151-165.
• Engin V, ‘II. Abdülhamit’in Hususi İradeleri Işığında 1894 İstanbul Depremi ve Gündelik Hayata Etkisi’, iç. Tarih Boyunca Anadolu'da Doğal Âfetler ve Deprem Semineri, 22-23 Mayıs 2000, Bildiriler (Globus Dünya Basımevi 2001) 141-149.
• Erdoğdu A, ‘Danıştay’ın Memurların Yargılanması ile İlgili Görevleri’, in Yüzyıl Boyunca Danıştay (Danıştay Matbaası 1986) 869-935.
• Ergin O N, Mecelle-i Umur-ı Belediyye Cilt 4 (İBB Kültür AŞ. 1995).
• Gedikli F, Şura-yı Devlet Belgeler, Biyografik Bilgiler ve Örnek Kararlarıyla (2. Baskı, On İki Levha 2018).
• İstanbul Mahkemesi 25 Numaralı Sicil, Haz. Kahriman Salih, Yıldıztaş Mümin (Kültür Aş. 2019).
• İpşirli M, ‘Bilâd-ı Selâse’, (1992) 6 DİA 151-152.
• Karnik V, Seismicity of the European Area, Cilt 2 (D. Reidel Publishing Company 1971).
• Kestelli R N, Resimli Türkçe Kamus, Haz. Recep Toparlı vd. (2. Baskı, TDK 2011).
• Küçükalioğlu Özkılıç S, 1894 Depremi ve İstanbul (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları 2015).
• Köker O, ‘Sansüre Uğramış Bir Deprem’ (1999) 69 Toplumsal Tarih 4-7.
• Muallim Naci, Lügat-ı Naci, Haz. Ahmet Kartal (TDK 2009).
• Ortaylı İ, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880) (TTK 2000).
• Öztin F, 10 Temmuz 1894 İstanbul Depremi Raporu (TC Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi 1994).
• Pakalın M Z, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü Cilt 2 (MEB 1993).
• Sakin O, Tarihsel Kaynaklarıyla İstanbul Depremleri (Kitabevi 2002).
• Sezer H, ‘1894 İstanbul Depremi Hakkında Bir Rapor Üzerine İnceleme’ (1997) XVIII(29) Tarih Araştırmaları Dergisi 169-197.
• Seyitdanlıoğlu M, Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu Yerel Yönetim Metinleri (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları 2010).
• Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî (İkdam Matbaası 1317).
• Turan A, ‘Hukuki Neticeleri İtibariyle Osmanlı Devleti’nde Depremler’, iç. Tamer Budak ve Uğur Aşkın (ed), Depremin Hukuki Boyutlarıyla Değerlendirilmesi (Adalet 2024) 23-83.
• Turan A, ‘1894 İstanbul Depreminde Basın Yasakları’ (2024) 32(4) SÜHFD 2487-2524.
• Ürekli F, ‘Osmanlı Döneminde İstanbul’da Meydana Gelen Afetlere İlişkin Literatür’ (2010) 8 (16) TALİD 101-130.
• Ürekli F, İstanbul’da 1894 Depremi (2. Baskı, İletişim 2000).
• Ürekli F, ‘1894 İstanbul Depremi’ (1998) (5) İstanbul Araştırmaları 47-95.
• Yücel E, ‘Tarih Boyunca İstanbul Depremleri’ (1971) (6) Hayat Tarih Mecmuası 58-63.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Süreli Yayınlar:
• Sabah: No. 1766, 1767, 1786, 1796, 1819, 1824, 1857, 1887.
• Saadet: No. 3019, 3020, 3024, 3040, 3050, 3062, 3078.
• Tercüman-ı Hakikat: No. 4808, 4809, 4811, 4813, 4826, 4835, 4859.