1627 Dated Harput Shariʻah Registerʼs Presentation and Index

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 1, 65 - 132, 01.03.2014

Sevda Danık

Öz

The Kadis, who were most importand for the Ottoman judicial system, were
judge, mayor, police chief, civilian authority, notary, registry officer and social
security authority for public problems. The Kadis were posting up on registry
decisions, official things and documents were sent from the center, while carrying
out all these duties. These registers - common name- is called shariʻah register. The
shariʻah registers extremely important resources for enlighten about social,
economic, and military history of Ottoman States.
In this study, Harput shariʻah registers, which belonging to the year 1627, was
introduced and summaries of documents in this shari’ah registers was ranked that
Harput was important township of the Ottoman States.

Anahtar Kelimeler

Harput, shariʻah register, kadi, township

1627 TARİHLİ HARPUT ŞER‘İYYE SİCİLİNİN TANITIMI VE FİHRİSTİ

Öz

Osmanlı adlî teşkilatının temel taşı olan kadılar, bulundukları yerin hâkimi,
belediye başkanı, emniyet amiri, mülkî amiri, noteri, tapu sicil görevlisi ve halkın
her konuda müracaat edebileceği sosyal güvenlik makamı idi. Kadılar bütün bu
görevlerini yerine getirirken, verdikleri kararları, resmiyete geçirilmesi istenilen
hususları ve merkezden gönderilen belgelerin suretlerini defterlere kaydederlerdi.
Bu defterlere yaygın ismiyle şerʻiyye sicili denilmektedir. Şerʻiyye sicilleri Osmanlı
Devletiʼnin sosyal, iktisadi ve askeri tarihinin aydınlatılması açısından son derece
önemli kaynaklardır.
Bu çalışmada, Osmanlı Devletiʼnin önemli bir kazası olan Harputʼa ait 1627
tarihli sicilin tanıtımı yapılmış ve bu sicildeki belgelerin özetlerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Harput, şerʻiyye sicili, kadı, kaza

Kaynakça

• AKDAĞ, Mustafa, Türkiye'nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, C.II, Barış Yay., Ankara, 1999.
• AKGÜNDÜZ, Ahmed, Şerʻiyye Sicilleri, C.1, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay., İstanbul, 1988.
• AKSIN, Ahmet, 19. Yüzyılda Harput, Elazığ, 1999.
• ALTUNDAĞ, Şinasi, “Osmanlılarda Kadıların Salâhiyet ve Vazifeleri Hakkında”, VI. Türk Tarih Kongresi (Kongreye Sunulan Bildiriler Ankara 20-26 Ekim 1961), Ankara, 1967, s.342-354.
• ARIK, Feda Şamil, “Osmanlılarda Kadılık Müessesesi”, OTAM, S.8, Ankara, 1997, s.1-72.
• ASLAN, Nasi, “Millî Arşivimiz İçerisinde Şerʻiyye Sicilleri: Eğitim ve Terminoloji Problemi”, I. Millî Arşiv Şûrası, Tebliğler-Tartışmalar: 20-21 Nisan 1998 Ankara, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 1998, s.187-194.
• ATALAR, Münir, “Şerʻiyye Mahkemelerine Dâir Kısa Bir Tarihçe”, İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, S.4, İstanbul, 1980, s.309-330.
• BAYINDIR, Abdulaziz, “Osmanlıʼda Yargının İşleyişi”, Osmanlı, C.6, Ankara, 1999, s.429-446.
• CEYHAN, Muhammed, “Tanzimat Dönemi Sonrası Şerʻiyye Sicil Defterlerinin Muhteva ve Diplomatik Açıdan Tahlili”, OTAM, 29/Bahar 2011, s.49- 82.
• DANIK, Ertuğrul, Ortaçağda Harput, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2001.
• DENKTAŞ, Mustafa, “Şerʻiyye Sicil Defterleri'nin Sanat Tarihi Araştırmalarındaki Önemi (Kayseri Ölçeği)”, Erciyes Üniv. Sos.Bil.Ens. Dergisi, S.18, 2005/1, s.51-66.
• ERGENÇ, Özer, “Osmanlı Klasik Düzeni ve Özellikleri Üzerine Bazı Açıklamalar”, Osmanlı, C.4, Ankara, 1999, s.32-39.
• ERTEN, Hayri, “Sosyolojik Veri Olarak Şerʻiyye Sicillerinin Değerlendirilmesi”, Selçuk Üniversitesi İlâhiyât Fakültesi Dergisi, S.X, Konya, 2000, s.531-546.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, “Osmanlıʼda Kadılık Kurumu ve Yargının Bağımsızlığı”, Osmanlı, C.6, Ankara, 1999, s.453-469.
• GEDİKLİ, Fethi, “Şerʻiye Sicillerinin Hukuk Tarihi Açısından Önemi ve Sicillere Dayalı Araştırmalar”, İSAM Dünden Bugüne Osmanlı Araştırmaları Tespitler-Problemler-Teklifler, İstanbul, 2007, s.73-96.
• GÖYÜNÇ, Nejat, “Osmanlı Devletiʼnde Taşra Teşkilatı (Tanzimatʼa Kadar),” Osmanlı, C.6, Ankara, 1999, s.77-88.
• GÖYÜNÇ, Nejat, “Yurtluk-Ocaklık Deyimleri Hakkında”, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul, 1991, s. 269-277
• İNALCIK, Halil, “Eyalet”, DİA, C.11, İstanbul, 1995, s.548-550.
• İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600), (Çev. Ruşen Sezer), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007.
• İNALCIK, Halil, “Osmanlı Tarihi Hakkında Mühim Bir Kaynak”, Ankara Üniv. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C.1, S.2, 1943, s.89-96.
• İPŞİRLİ, Mehmet, “Beylerbeyi”, DİA, C.6, İstanbul, 1992, s.69-74.
• KILIÇ, Orhan, “XVII. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti’nin Eyalet ve Sancak Teşkilatlanması”, Osmanlı, C.6, Ankara, 1999, s.89-110.
• KILIÇ, Orhan, “Yurtluk-Ocaklık ve Hükümet Sancaklar Üzerine Bazı Tespitler”, OTAM, S.10, Ankara, 1999, s.119-137.
• KODAMAN, Bayram, “Osmanlı Devrinde Doğu Anadolu’nun İdari Durumu”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (Samsun, 1986), s. 13-18;
• KUNT, İ. Metin, Sancaktan Eyalete: 1550-1650 Arasında Osmanlı Ümerası ve İl İdaresi, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1978.
• ONGAN, Halit, Ankaraʼnın 1 Numaralı Şerʻiye Sicili, Ankara, 1958.
• ORTAYLI, İlber, “Kadı”, DİA, C.24, İstanbul, 2001, s.66-73.
• ORTAYLI, İlber, “Osmanlı Kadı'sının Taşra Yönetimindeki Rolü Üzerine”, Amme İdaresi Dergisi, IX/1, 1976, s.95-107.
• ŞAHİN, İlhan, “Nahiye”, DİA, C.32, İstanbul, 2006, s.306-308.
• ŞAHİN, İlhan, “Sancak”, DİA, C.36, İstanbul, 2009, s.97-99.
• TAK, Ekrem, Diplomatik Bilimi Bakımından XVI.-XVII. Yüzyıl Kadı Sicilleri ve Bu Sicillerin İhtiva Ettiği Belge Türlerinin Form Özellikleri ve Gelişimi,(Marmara Üniv. Türkiyat Arş. Ens., Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul, 2009.
• TIZLAK, Fahrettin, Osmanlı Döneminde Keban-Ergani Yöresinde Madencilik (1775-1850), TTK, Ankara, 1997.
• ÜNAL, Mehmet Ali, “Harput”, DİA, C.16, İstanbul, 1997, s.232-235.
• ÜNAL, Mehmet Ali, “Osmanlı Devletiʼnde Merkezi Otorite ve Taşra Teşkilatı”, Osmanlı, C.6, Ankara, 1999, s.111-122.
• YERLİKAYA, İlhan, “Tanzimattan Önce Osmanlı Devletinde Belediye Hizmetleri”, Osmanlı, C.6, Ankara, 1999, s.130-144.
• YILMAZÇELİK, İbrahim, Diyarbakır Şerʻiyye Sicilleri (Katalog ve Fihristleri), Diyarbakır Tanıtma Kültür ve Yardımlaşma Vakfı Yayını No: 8, Ankara, 2001.