Reflections of Astronomical Developments in the Context of Change and Interpretation of Hadith on the Interpretation of Kusuf/Husuf hadiths: In Specific Tecrid-i Sarîh

Yıl 2023, Sayı: 10, 33 - 63, 31.07.2023

Ethem Karabulut

Öz

The concept and interpretation of hadiths have always been up-to-date since the Prophet Muhammad (pbuh). The constant change of social life naturally affected the permanency of interpretation of religious texts. The reflections of scientific and technical developments on religious texts have always been a controversial issue. It is clear in the commentaries and interpretation of the narrations for the astronomical developments related to the celestial bodies. In this study, an important hadith classics in the multidimensional changing Republican period, in particular, the hadiths of “küsûf” and “husûf” will be discussed in the context of “Sahih-i Bukhari Concise Tecrid-i Sarih Translation and Commentary” translated and annotated by Ahmed Naim and Kâmil Miras. Ahmed Naim, who annotated these hadiths, has a voice in philosophy and other social sciences as well as religious sciences. He interpreted the authentic narrations with a holistic view in accordance with scientific data and sustained his connection with the tradition by referring to the previous scholars. He also harshly criticized those who are against religion in the name of being scientific and stated that some of the unsolved issues in the “küsûf” and “husûf” narrations can only be solved with astronomical data and there is no other way.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Change, Astronomy, Tajrīd al-Sarīh, Ḵh̲usūf, Husūf

منهج أحمد نعيم في استخدام البيانات العلمية / الفلكية لتفسير الاحاديث الكسوف والخسوف في كتابه التجريد الصريح

Öz

إن تحديد إسناد الحديث كأحد المصدرين الرئيسيين للإسلام اللذين تم اعتبارهما كمرجع للنبي صلى الله عليه وسلم لا يقل أهمية عن فهمهم بشكل صحيح. كان هذان الموضوعان من مجالات البحث ذات الأولوية في تاريخ الحديث وأصول الحديث.
كانت الجهود المبذولة لفهم الحديث بشكل صحيح واضحة منذ الفترة المبكرة. إن السمة المميزة للنصوص الحديثة على أنها "نصوص دينية" و "رسائل عالمية" جعلت هذا الجهد أكثر أهمية بعد وفاة النبي (ص). بما أن الغرض من الحديث ، ومفهومه ، والمرسل إليه ، والبنية الاجتماعية الثقافية ، وسياقات الأدوات اللغوية والتقنية تؤثر بشكل مباشر على "المعنى" ، فقد أصبح من المهم تحديدها بدقة. لهذا السبب ، مع تغير الوقت ، والمحاورين ، والأدوات التقنية والبنية الاجتماعية والثقافية ، بدأت "التفسيرات" من خلال التحديدات "السياقية" من أجل استنتاج "المعاني الصحيحة". لذلك ، في هذه العملية ، أصبح "جهد التفسير" من أجل الفهم الصحيح لمصطلح الحديث أهم بند في جدول الأعمال في هذا المجال ، وأصبحت هذه الأهمية موضوعية أكثر فأكثر مع زيادة دورة التغيير.

Anahtar Kelimeler

الحديث, التغير, فلك, التجريد الصريح, كسوف, خسوف

Tecrîd-i Sarîh Özelinde: Ahmed Naîm’in Küsûf/Husûf Hadislerini Yorumlamada Bilimsel/Astronomik Verileri Kullanma Metodu

Öz

Hz. Peygamber’den (s.a.v.) itibaren, hadislerin anlaşılması ve yorumlanması meselesi güncelliğini hep korumuştur. Değişimin, çok boyutluluk ve süreklilik arz etmesi, doğal olarak dinî metinlerin yorumlanmasını da sürekli hale getirmiştir. Özellikle bilimsel ve teknik gelişme sonuçlarının, dini metinlerin yorumlamasına yansımaları hep tartışılagelmiştir. Bu durum şerhlerde, astronomik gelişmelerin gök cisimleriyle ilintili olan rivayetlerin yorumlanmasında, açık bir şekilde görülmektedir. Bu çalışmamızda, değişimin çok boyutlu olarak yaşandığı Cumhuriyet döneminde, önemli hadis klasiklerinden olan; Ahmed Naîm ve Kâmil Miras tarafından tercüme ve şerh edilen Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Terceme ve Şerhi özelinde “küsûf” ve “husûf” hadisleri ele alınacaktır. Bu hadisleri şerh eden Ahmed Naîm’in, dinî ilimler yanında felsefe ve diğer sosyal bilimlerde de söz sahibi olması önem arz etmektedir. Ahmet Naîm, gelen sahih rivayetleri bilimsel verilere uygun olarak bütünsel bir bakışla yorumlamıştır. Yorumlarında geçmiş âlimlere atıfta bulunarak, gelenekle bağını devam ettirmiştir. Bilimsellik adı altında dine karşı olanları da sert bir şekilde eleştirmiştir. Ayrıca “küsûf” ve “husûf” rivayetlerinde kapalı kalan ve çözülemeyen bazı kapalı hususların ancak astronomik verilerle çözüleceğini ve bunun başka bir yolunun da olmadığını ifade etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Değişim, Astronomi, Tecrîd-i Sarîh, Küsûf, Husûf

Kaynakça

• Abay, Ali Rıza. “Sosyal/Toplumsal Değişme”. Ansiklopedi.tubitak. Erişim 15 Ocak 2023. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/sosyal_toplumsal_degisme
• Ağırman, Cemal. “Tecrîd-İ Sarîh’in İlk Üç Cildi Bağlamında Ahmed Naîm’in Çeviri Metodu, Şerhçiliği, Kaynak Kullanımı ve Bazı Görüşleri”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 5/2 (Eylül 2005). 125-150.
• Ahatlı, Erdinç. “Cumhuriyet Dönemi Hadis Şerhçiliği Bibliyografyası”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 21 (Mayıs 2013). 201-270.
• Akarsu, Bedia. Felsefe Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılap, 1998.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. ‘Umdetu’l-ḳārî fî şerḥî Ṣaḥiḥi’l-Buḫârî. nşr. Abdullah Mahmud Muhammed Ömer. 25 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Bolay, Süleyman Hayri. “Alem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/357-360. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’ṣ- Ṣaḥîḥ. Dımaşk: Dâru İbnu Kesîr, 2002.
• Cevâd, Ali. Mufassal Tarihu’l-Arab Kable’l-İslâm. 10 Cilt. y.y.: Bağdat Üniversitesi, 1993. 6/42–43.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Çağrıcı, Mustafa. “Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/390-393. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Demir, Ömer – Acar, Mustafa. Sosyal Bilimler Sözlüğü. Ankara: Vadi Yayınları, 1997.
• Dizer, Muammer. “İslâm Dininin Astronomi ile İlişkisi”. Diyanet Dergisi 18/2 (Mart 1979). 79-107.
• Dizer, Muammer. “Astronomi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 4/183-186. İstanbul: TDV Yayınları 1991.
• Fehd, Tevfik. “İlm-i Felek”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/126-129. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Gazâlî, Ebu Hamid İbn Muhammed. Filozofların Tutarsızlığı. çev. Bekir Karlığa. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Günay, Ünver – Güngör, Harun. Başlangıçlarından Günümüze Türklerin Dini Tarihi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2003.
• Günergun, Feza. “Türkiye’de Güneş Tutulması Gözlemleri Üzerine Tarihsel Notlar”. Dört Öge 1/1 (Haziran 2012). 17-45.
• Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Ansiklopedisi. 8 Cilt. y.y.: Remzi Kitapevi, ts.
• Holt, P. M. vd. İslâm Tarihi Kültür ve Medeniyeti. çev. Hamdi Aktaş- İrfan Pamuk. İstanbul: Kitabevi, 1997.
• Horkheimer, Max - Adorno, Theodor W. Aydınlanmanın Diyalektiği. çev. Nihat Ülner - Elif Öztarhan Karadoğan. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2010.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî. Fetḥu’l-bârî bi şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Abdulazîz b. Abdillâh b. Bâz. 24 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 2006.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mukrim. Lisânü'l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sadr, 1990.
• İnan, Abdülkadir. Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1986.
• İsfahânî, Râgıb. Müfredât. çev. Abdulbaki Güneş ¬- Mehmet Yolcu. İstanbul: Çıra, 2010.
• Karaman, Hayrettin vd., Kur’ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2006.
• Karataş, Mustafa. “Astronomik Hesaplar Işığında Küsûf Hadisleri”. Diyanet İlmi Dergi 36/2 (Nisan 2000). 77-84.
• Kıyak, Abdülkadir. “İslâmiyet’ten Önce Türklerde Güneş ve Ay ile İlgili İnanışlar”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 2/6 (Haziran 2010). 133-143.
• Kruup, E.C. Echoes of the Ancient Skies. New York: Harper & Row Publıshers, 1817.
• Kutub, Seyyid. Fî Zilâli’l-Kur’ân. çev. Yakup Çiçek vd. 12 Cilt. İstanbul: Hikmet Yayınları, 1995.
• Müncid. Beyrut: Dâru’l-Meşrik, 17. Basım, 1987.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmi‘u’ṣ-saḥîḥ. thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-’Arâbî, trs.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. İslâm ve Bilim. çev. İlhan Kutluer. İstanbul: İnsan Yayınları, 2006.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb b. Alî. Sünenü’n-Nesâî bi şerhi’l-hâfız Celâlüddîn es-Süyûtî ve hâşiyeti imâmi’s-Sindî. 5 Cilt. Halep: Mektebetü’l-Matbûati’l-İslâmîyye, ts.
• Oppolzer, Theodor Ritter von. Canon der Finternisse. Wien: Zweıundfünfzıgster Band, 1887.
• Oppolzer, Theodor Ritter von. Eclipses. çev. Owen Gingerıch. New York: Dover Puplications, 1962.
• Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi. 2 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 5. Basım, 2010.
• Öztürk, Resul. “İslâm Öncesi Arap Toplumunun Tanrı Tasavvuru ve Bu Tasavvurun İslâm’ın Tanrı Tasavvuruna Etkisi Sorunu”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 7/1 (Ağustos 2007). 133-158.
• Pehlivan, Meriç. “Francıs Bacon’ın Ortaya Koyduğu Hakikat Ölçüsü ve Bilgi Kaynağı Çerçevesinde Yenidünya İnsanı Sorunsalının Çözümü”. Türkiye Mesleki ve Sosyal Bilimler Dergisi 1/2 (Kasım 2019). 10-17.
• Robinson, Leif J. Astronomy Encyclopedia. New York: Oxford University Press, 2002.
• Tekeli, Sevim vd. Bilimler Tarihine Giriş. y.y.: Nobel, 6. Baskı, ts.
• Topal, Selçuk. “Güneş ve Ay Tutulmaları Nasıl Gerçekleşir?”, bilimgenc.tubitak, Erişim 6 Temmuz 2023.
• https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/gunes-ve-ay-tutulmalari-nasil-gerceklesir.
• Unat, Yavuz. “Astronomi Tarihi”. Felsefe Ansiklopedisi. ed. Ahmet Cevizci. İstanbul: Etik Yayınları, 2003.
• Uymaz, Tuba. “16. Yüzyıl’da Osmanlılarda Astronomi Bilimi”, Dört Öge 3/5 (Mayıs 2014). 73-82.
• Yaşaroğlu, M. Kâmil. “Küsûf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/576-577. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Yıldız, Hakkı Dursun. “Arap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/272-276. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Zebîdî, Zeynüddîn Ahmed b. Ahmed b. Abdillatîf. Sahîh-I Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarih Tercümesi ve Şerhi.
• çev. Ahmed Naîm - Kâmil Miras. 8 Cilt. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2019.