Cemaate Ayrı Safta Münferit Olarak Tabi Olan Kimsenin Namazıyla İlgili Rivayetlerin Tahlil ve Değerlendirmesi

Yıl 2023, Sayı: 10, 128 - 159, 31.07.2023

Emin Kara

Öz

Hadis kaynaklarında, cemaatle kılınan namazlarda safın arkasında tek başına kılınan namaz hakkında birbiriyle çelişen hadisler nakledilmiştir. Ebû Bekre adlı sahâbîden aktarılan rivayete göre kendisi cemaatle namaz kılmak için mescide gelmiş fakat Hz. Peygamber’e rükûda yetişmiş ve cemaatin gerisinde tek başına rükûa varıp o şekilde namaz kılmıştır. Namazdan sonra Rasûlullah kendisine, “Allah azmini artırsın bir daha böyle yapma demiştir.” Bu hadisin delâletine göre bu şekilde namaz kılan kimsenin namazı sahihtir. Fakat aynı konuda Vâbısa b. Ma‘bed ile Ali b. Şeybân adlı sahâbîlerden tam aksine hadisler aktarılmıştır. Bu hadislere göre ise Hz. Peygamber, cemaatle kılınan bir namazda saftan ayrı münferit olarak namaz kılan bir kimseyi görmüş ve namazını iade etmesini emretmiştir. Böylesi birbiriyle çelişik rivayetlerin delâletinden hareketle fıkıh uleması muhtelif içtihatlar ortaya koymuştur. Birbirine muarız olan bu rivayetlerin isnad incelemesi yapılıp sıhhat tespitinde bulunulması çalışmanın amacı olarak belirlenmiştir. Böylece bu araştırmanın, cemaatle kılınan namazda cemaatin arkasında tek başına namaz kılan kişinin namazının durumuyla alakalı aktarılan hadislerin anlaşılmasına ışık tutması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Cemaatle Namaz, Ebû Bekre, Sahabe, Muhtelifu’l-Hadis

تحليل وتقييم الروايات عن مسألة الصَّلاَةِ خَلْفَ الصَّفِّ وَحْدَهُ

Öz

أحد المصدرين الرئيسيين للإسلام هو القرآن ، والآخر هو السنة وهي أقوال النبي وأفعاله وتقريراته. فمن واجب النبي صلى الله عليه وسلم التبليغ ،يقول تعالى مخاطبا عبده ورسوله محمدا صلى الله عليه وسلم باسم الرسالة ، فإن عبّريَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ ۖ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وقد امتثل صلوات الله وسلامه عليه ذلك ، وقام به أتم القيام. ومن واجبه أيضا تبيين ما أنزل إليه فقد أوكل الله تعالى مهمة تفصيلها وبيانها إلى النبي صلّى الله عليه وسلم فقد قال الله تعالى ﴿وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذّكْرَ لِتُبَيّنَ لِلنّاسِ مَا نُزّلَ إِلَيْهِمْ﴾. إنّ القرآن يأمر بالصلاة على نحو الإجمال ويطلب من المسلمين أن يؤدوا الصلاة، و النبي صلّى الله عليه وسلم يبين ما هي الصلاة وكم عدد ركعاتها وكيفية أدائها؟ وما هي شروطها وتفاصيلها؟ فهذا ممّا لم يجرِ بيانه في القرآن، وقد أُدي مهمة تفصيل هذا الأحكام وما شابهه إلى النبي صلّى الله عليه وآله.

An Analysis and Evaluation of the Narrations on the Matter of Performing Individual Salat Separately from the Line in Congregational Salats

Öz

In hadith resources, there are narrations contradicting with each other on this subject. According to the riwayah narrated from Abu Bakra, he came to the masjid to perform salat and however he was able to arrive by ruku, and he completed his salat as separately from the rest of the congregation behind the lines. After the salat, the Prophet told him: “May Allah grant you more determination, do not do this again.” However, hadiths exactly in the opposite direction were narrated from the companions named Vabisa Ibn Mabad and Ali Ibn S̲h̲aybān. According to these hadiths, the Prophet saw someone performing prayer separately from the line in a congregational salat and ordered him to re-perform the salat. From the indications of such contradictory narrations, the fiqh scholars concluded various interpretations. The aim of this study was, therefore, set as determining the authenticity of these contradicting riwayahs by making isnad analysis. Therefore, this study is expected to shed light on understanding the hadiths about the validity of the salat for anyone performing a congregational salat separately from the line.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Congregational Salat, Companions, Abu Bakra, Mukhtalif al-Hadith

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Altaş, İlhan. “İkindi Namazının Farzından Sonra Nafile Namazla İlgili Rivâyetlere Bütüncül Bakış = A Holistic View on Narrations obut Salât al-Nafl After the Fard of the Asr Salât”. HADITH 8 (2022), 113-150.
• Beyhakî, Ebu Bekr Ahmed b. el-Hüseyn el-. es-Sünenü’l-kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi’u’l-müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar min umûri Rasûlillâhi salla’l-lâhu aleyhi ve sellem ve sünenihi ve eyyâmihi. thk. Muhammed Züheyr b. Nasr. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavku’n-Necât, 1. Basım, ts.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. et-Târîhu’l-Kebîr. Beyrut-Lübnan: Dârul-Kütübi’l-’İlmiyye, ts.
• Dârimî, Abdullâh b. Abdurrahman et-Temîmî. Sünenu’d-Dârimî. thk. Hüseyin Selîm. 4 Cilt. el-Memleketü’l-Arabiyyetü’s-Su’ûdiyye: Dâru’l-Muğnî, 2000.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘as. Sünenu Ebî Dâvûd. Beyrut: Mektebetu’l-Asriyye, ts.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ahmed b. Alî. Târîhu Bağdâd. thk. Beşşâr ’Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2002.
• İbn Abdilber, Yusuf. el-İstî’âb fî Esmâi’-Ashâb. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman. el-Cerhu ve’t-Ta’dîl. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.
• İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed. el-’İlel. thk. Sa’d b. Abdullah, Hâlid b. Abdurrahman. Riyad: Metâbi’ Humeydî, 1427.
• İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed el-’Absî. el-Musannef. thk. Sa’d b. Nâsır. 25 Cilt. Riyad: Dâru Kunûzi İşbilyâ, 1437.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. Fethu’l-Bârî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. Lisânu’l-mîzân. thk. Abdulfettâh Ebû Ğudde. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmî, 2002.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. Takrîbu’t-Tehzîb. thk. Sa’d b. Necde. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle Nâşirûn, 2011.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. Tehzîbu’t-Tehzîb. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, ts.
• İbn Hacer el-Askalânî, Hâfız Ahmed b. Ali. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Ali Muhammed, Âdil Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1995.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân. Sahîhu İbn Hibbân - et-Tekâsîm ve’l-Envâ’. thk. Muhammed Ali Sönmez - Halis Aydemir. 8 Cilt. Beyrut: Dârû İbn Hazm, 1433.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân el-Büstî. es-Sikât. thk. Muhammed Abdulmu’îd Hân. 9 Cilt. Haydar Abâd: Dâiratü’l-Me’ârifi’l-Osmâniyye, ts.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekir Muhammed b. İshâk. Sahîhu İbn Huzeyme. thk. Muhammed Mustafa el-A’zamî. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 2. Basım, 1412.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünenu İbni Mâce. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbnü’l-Esîr el-Cezerî, ‘İzzüddîn Ali b. Muhammed. Üsdü’l-ğâbe fî ma’rifeti’s-sahâbe. thk. Ali Muhammed, Âdil Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1994.
• Merğınânî, Burhâneddîn Ebu’l-Hasan. el-Hidâye fî şerhi bidâyeti’l-mübtedî. thk. Muhammed Anân Derviş. Beyrut: Dâru’l-Erkam, ts.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân. Tehzîbu’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Beşşâr ’Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1994.
• Muhammed ’Avvâme. Eseru’l-hadîsi’ş-şerîf fi ihtilâfi’l-eimmeti’l-fukaha. Beyrut: Dâru’s-Selâm, 2. Basım, 1408.
• Müslim, Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. el-Müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar bi nakli’l-adli ani’l-adli ilâ Rasûlillâhi salla’l-lâhu aleyhi ve sellem. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-’Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şu’ayb. Sünenu Nesâî. thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. 9 Cilt. Haleb: Mektebetü Matbû’âti’l-İslâmiyyye, 2. Basım, 1989.
• Nevevî, Yahya b. Şeref. Minhâcu’t-tâlibîn. thk. Abdurrezzâk Şuhûd. Dımaşk: Dâru’l-Feyha, 1434.
• Özsoy, Abdulvahap. Hadis Tenkidi Sahâbe ve Tâbiûn Dönemi. İstanbul: Beka Yayınları, 2016.
• Özsoy, Abdulvahap. “Sahâbe Yorumunun Mutlaklaşması - Hüzeyme’nin Şahitliği Örneği -”. EKEV Akademi Dergisi XX/65 (2016), 1-40.
• Özsoy, Abdulvahap. Şu’be İbnü’l-Haccâc ve Hadisçiliği. Atatürk Üniversitesi, Thesis, 2004. (TDV İslâm Araştırmaları Merkezi). http://ktp2.isam.org.tr/detayilhtezt.php? navdil=tr&tidno=13068&tarama=Abdulvahap+%C3%96zsoy
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. Neylü’l-evtâr şerhu Müntekâ’l-ahbâr. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 2005.
• Şirbînî, Muhammed b. Ahmed. Muğni’l-Muhtâc ilâ ma’rifeti ma’ânî elfâzi’l-Minhâc. thk. Ali Muhammed, Âdil Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• Tirmizî, Muhmmed b. ’Îsâ b. Sevra Ebû ’Îsâ. Sünenu’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir - Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 5 Cilt. Mısır: Şeriketu Maktebe ve Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 2. Basım, ts.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed. Mîzânu’l-’itidâl fî nakdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed, Âdil Ahmed. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416.
• Zehebî, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed. el-Kâşif fî ma’rifeti men lehu rivâyetün fi’l-Kütübi Sitte. thk. Muhammed ’Avvâme. Cidde: Müessesetü ’Ulûmu’l-Kur’an, ts.
• Zehebî, Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. thk. Şu’ayb el-Arnâût. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
• Zeyla’î, Abdullah b. Yusuf. Nasbu’r-râye li ehâdîsi’l-Hidâye. 4 Cilt. Beyrut-Lübnan: Müessesetü’r-Reyyân, 1418.