“Çanakkale’de Namaz” Şâiri Ahmet Nedim Servet Bey

Yıl 2022, Sayı: 1, 11 - 44, 31.12.2022

Mustafa Uzun

Öz

Çanakkale savaşında yürütülen topyekûn mücadele sadece silahla olmamış, bunun yanında basın-yayın yoluyla da mücadele verilmiştir. Dönemin münevverleri yazı, şiir vb. vasıtaları kullanarak bu mücadeleye destek vermiş ve toplumda bilinç uyandırmaya çalışmışlardır. Ahmed Nedim Servet Bey, yazdığı şiirleriyle savaşın basın-yayın yoluyla yürütülen boyutuna katkı sağlamanın yanında, mücadelenin önemli bir kolu olarak azınlıklara karşı yapılan boykot uygulamalarına sağladığı katkıyla da temâyüz etmiş sivil ve askerî bir bürokrattır. Ayrıca o, verdiği eserlerle, bu mücadeleye katkı sağlayacağını düşündüğü izcilik gibi kurumlara da destek olmuştur. Ahmet Nedim Servet Bey, şiirlerinde savaş halindeki bir toplumun ihtiyaç duyduğu millî ve mânevî değerleri işlemiştir. Bu çalışma, Ahmed Nedim Servet Bey’in, kendi gibi önemli görevlerde bulunmuş olan aile efrâdını kısaca ele almaktadır. Kendi hatıralarında ve notlarında bahsettiği bilgilerin yanı sıra hakkındaki sicil kayıtlarından ve çeşitli belgelerden istifadeyle hayatı hakkında bilgiler vermekte, daha önceki bazı yanlış bilgileri tashih etmeyi hedeflemekte ve telif ettiği eserleri genel olarak tanıtmaktadır. Ahmed Nedim Servet Bey’in verdiği eserler içinde en çok ön plana çıkanı, bu makaleye konu olan “Çanakkale’nin Ölmez Hatıralarından: Namaz” adlı şiiridir. Bu şiir çeşitli dönemlerde farklı basın-yayın organları tarafından neşredilmiş olup çok ilgi gören eserlerinden biridir. O bu şiiri, savaşın sürdüğü dönemlerde seyahat etmiş olduğu Çanakkale’de gördükleri ve yaşadıklarının sonucu olarak hissettiği duyguları yansıtma gayesiyle kaleme almıştır. Bu makalenin diğer bir hedefi “Çanakkale’nin Ölmez Hatıralarından: Namaz” şiirinin, çeşitli mecmua, risâle ve kitaplarda yer alan farklı versiyonlarından yola çıkarak doğru ve tam bir metnini tesis etmektir.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Nedim Servet [Tör], Birinci Dünya Savaşı, Balkan Savaşları, Çanakkale Zaferi, Türk Savaş Edebiyatı.

Kaynakça

• Ahmed Nedim. “Cebhede Namaz”. İslâmın Nûru 2/13 (Mayıs 1952).
• Ahmed Nedim. Cenk Destanı. İstanbul, 1331/1915.
• Ahmed Nedim. “Çanakkale’nin Ölmez Hatıralarından: Namaz”. Harb Mecmuası 4 (1331/1915), 56-57.
• Ahmed Nedim. Erbâb-ı Hamiyyet ve Basîrete: Gazeteler Ne Diyor? İstanbul, 1330/1914.
• Ahmed Nedim. Hediye. İstanbul, 1331/1915.
• Ahmed Nedim. “İzci Keşşaf Türküsü”. İctihad 109 (05 Haziran 1330).
• Ahmed Nedim. İzci Keşşaf Türküsü–Ah Rumeli. İstanbul, 1330/1914.
• Ahmed Nedim. “Keşşafların Türküsü”. Talebe Defteri 10 (26 Eylül 1329).
• Ahmed Nedim. Müslümanlara Mahsus Kurtulmak Yolu. İstanbul, 1329/1913.
• Ahmed Nedim. Namaz. İstanbul, 1331/1915.
• Ahmed Nedim. Tatlı Ümitler Acı Sözler. İstanbul, 1329/1913.
• Ahmed Nedim. Türk’ün Destanı. İstanbul, 1332/1916.
• Ahmet Nedim. “Cebhede Namaz”. Altınoluk Dergisi 217 (Mart 2004).
• Akcan, Erol. İttihat ve Terakki Fırkasının Paramiliter Gençlik Kuruluşları. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2022.
• Akdoğan, Yaşar. “Çanakkale Şehitler Haftası’nda Hayırlı Bir Tesadüf Cenk Destanı”. Yeni Düşünce 126 (16 Mart 1984).
• Ayvazoğlu, Beşir. Edebiyatın Çanakkale’yle İmtihanı Arıburnu ve Seddülbahir’de On Gün. İstanbul: Kapı Yayınları, 2021.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Komisyonu Defterleri [DH.SAİD.d]. No. 48.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Mütenevvî Maruzât Evrakı [Y.MTV]. No. 171.
• Doğan, Nur. Ahmed Nedim Tör ve Şiirleri. İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Elmacı, Mehmet Emin. Bosna-Hersek’in Avusturya Tarafından İlhakı ve Doğurduğu Tepkiler (1908-1912). İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Gövsa, İbrahim Alâettin. Çanakkale İzleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 1989.
• Güven, İsmail. “Osmanlı’dan Günümüze İzciliğin Gelişimi ve Türk Eğitim Tarihindeki Yeri”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 36/1 (2003), 65-73. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000077
• Hüseyin Kazım Kadri. Rum Patriki’ne Açık Mektup Boykot Müslümanların Hakkı Değil midir? İstanbul, 1330.
• Kara, İsmail. Hilâfet Risaleleri. 6 Cilt. İstanbul: Klasik Yayınları, 2006.
• Kerimoğlu, Hasan Taner. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Rum Politikası 1908–1914. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Meriç, Nevin. “Ahmed Nedim ve Nevhiz’in Günlüğü: Başkasına Yazılan Bir Günlüğün Anatomisi”. Otur Baştan Yaz Beni Oto/Biyografiye Taze Bakışlar. haz. Abdülhamit Kırmızı. 91-127. İstanbul: Küre Yayınları, 2013.
• Ötüken, Adnan. “Eski Bir Defter. 60 Yıl Önceki Türk Kütüphaneleri”. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni 11/3-4 (1962), 156-179.
• Partfitt, Harold. Tatbikatlı İzci Muhtırası. çev. M. Raif Ogan. İstanbul, 1330.
• Soydan, Mehmet. “Atatürk’ün Sofrasına Çağrılı Olanlar”. Milliyet Gazetesi (13 Kasım 1981).
• Şahin, Elmas. “Ahmet Nedim Servet Tör: Türk’ün Destanı”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 2/2 (15 Haziran 2013), 203-218. https://doi.org/10.7884/teke.147
• T.C. Milli Müdafaa Vekaleti Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti Harb Tarihi Dairesi Başkanlığı. 1915’te Çanakkale’de Türk. Ankara: Deniz Basımevi, 1957.
• Tepekaya, Muzaffer. “Osmanlı Alman İlişkileri (1870-1914)”. Türkler. ed. Hasan Celâl Güzel. 8/40-56. Ankara, 2002.
• Toprak, Zafer. “İslam ve İktisat: 1913–1914 Müslüman Boykotajı”. Toplum ve Bilim 29-30 (1985), 179-199.
• Tör, Ahmet Nedim Servet. Nevhîz’in Günlüğü “Defter-i Hâtırât" Yaşantı. haz. Kaya Şahin. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2000.
• Uzun, Mustafa İsmet. “Çanakkale Muharebeleri (Edebiyat)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/208-209. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Uzun, Mustafa İsmet. “İmânın Zaferi Çanakkale ve Edebiyatımıza Akislerinden Birkaç Damla”. Bir Milletin Yeniden Dirilişi Çanakkale. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Yaman, Hikmet. Bir Cumhuriyet Aydını: Vedat Nedim Tör. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Yasa, Alparslan. “Mustafa Kemâl’in Hastalığı, Ölümü, Cenâzesi 73”. Yeni Söz (01 Aralık 2018). https://www.yenisoz.com.tr/yazarlar/mustafa-kemal-in-hastaligi-olumu-cenazesi-73/ (Erişim tarihi: 05.11.2022)
• Milliyet Gazetesi. “Vefat İlânı” (30 Mart 1955).
• Milliyet Gazetesi. “Vefat İlânı” (11 Mart 1985).
• https://www.mason.org.tr. (Erişim tarihi 19.11.2022)
• http://www.canakkalemuzesi.com/defaultmain.asp?inc=poem_read&sID=78&sxID=164&listz=listspoems (Erişim tarihi: 30.11.2022).