GÜNÜMÜZ PARALEL NUSAYRÎLİK İNANCINA YANSIYAN SENKRETİZMİN TEMEL FORMLARI: MERSİN KARADUVAR MAHALLESİ ÖRNEĞİ

Year 2008, Volume: 20 Issue: 20, 227 - 258, 01.12.2008

Abdurrahman Togayhan

Abstract

Nusayrîlik, gerek konsekansiyel (akidevî-ritüel) algılarıyla, gerekse dinsel sosyalleşmelerinde görülen tezahürleriyle ilgili olsun, hakkında vurgulu değerlerin tespitiyle alakalı, bilimsel ölçütler muvacehesinde, objektif araştırma kurallarına uygun, henüz hakkında çalışma yapılmayan, akîdevî teamüle muhalif ezoterik bir versiyondur. Daha önce yapılan tespitlerle ilgili çalışmalarda, bize göre yapılan hata, Nusayrî perspektife yansıyan akidevî formlarla alakalı hususlarda, tek taraflı tez dayatılmasından ve bunun mutlak oluşundaki ısrarından kaynaklanmaktadır. Halbuki Nusayrî inançlılar arasında; Kur’anı kutsal kitap olarak kabul edenler etmeyenler, Ali’yi ilâh olarak görenler görmeyenler, tenasühe inananlar inanmayanlar, Sünnî terminolojiye uygun ibadeti–genellikle eksik de olsa–yerine getirenler getirmeyenler olduğu gibi; gerek İslam, gerekse İslam dışı inançlardan ve mezheplerden, bireylere ve gruplara göre farklı idraklerle tecrübe edilen, değişken mizaçlarda çok çeşitli inançlar manzumesi görmek mümkündür. Bu doğrultudaki marjinal Nusayrîliğin akide boyutunda üç temel form göze çarpmaktadır; Ali eksenli heretik ezoterizm, adaptasyon niteliğinde totemizm ve daha çok İslam-öncesi izler taşıyan historisizmdir. Binaenaleyh, kendimizce ilginç bulduğumuz ve fakat görebildiğimiz kadarıyla, Nusayrîlerin cahiliyye döneminden günümüze taşıdıkları akîde boyutlarıyla ilgili özgün iman sembollerinin, her hangi nedenlerle farkına varılamamış olması, bizi böyle bir çalışma yapmaya sevk etmiştir

Keywords

Paralel Nusayrî(lik), Totem(izm), Historisizm, Ezoterizm, Senkretizm, Buheynan, Horoz, Mana, Toprak Ana, Cahiliyye, Ali, Kader birliği asabiyesi

References

• AKPINAR, Ali, "İşârî Tefsir ve Kuşeyrî(ö. 465/1072)’nin Besmele Tefsiri", Tasavvuf, (Sayı: 9, Ankara, 2002)
• ALTINDAL, Aytunç, Üç İsa, (İstanbul, Alfa Yayınları, 2004.)
• ARGYLE, Mıchael, "Sosyal Davranışın Yedi Kökeni", (Çev. M. Doğan Karacoşkun, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, VII/2, 2003)
• ARON, Raymond, Sosyolojik Düşüncenin Evreleri, (Türkçesi; Alemdar KORKMAZ, Ankara, Bilgi Yayınevi, 1986)
• BAKKAL, Ali, "Terörizmin Sebep Ve Çareleri", Köprü, (Sayı:94, İstanbul, 2006)
• BALOĞLU, B. Adnan, İslâm’a Göre Tekrar Doğuş, (Reenkarnasyon) (Ankara, Kitâbiyat, 2002.)
• BOTTOMORE, Tom, NİSBET, Robert, (Ankara, Çev. Binnaz TOPRAK, Yayına hazırlayanlar: Mete TUNÇAY, Aydın UĞUR, Ayraç Yayınevi, 1997)
• DANIK, Ertuğrul, "Dersim Alevî-Kürt ve Zaza Mitolojisi ve Panteonu Üzerine", Birikim, (Sayı: 88, İstanbul, 1996)
• DÖNMEZER, Sulhi, Sosyoloji, (Ankara, Savaş Yayınları, Genişletilmiş 9.Baskı,1984,) ECER, A.Vehbi "Tarih Boyunca Mekke’nin Yönetimi",(Kayseri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:3, Yıl:1989)
• ER, İzzet, Din Sosyolojisi, (Ankara, Ak Çağ Yayınları, I. Baskı, 1998,)
• FIĞLALI, Ethem Ruhi, Türkiye’de Alevîlik Bektâşîlik, (Ankara, Selçuk Yayınları, 4. Baskı, 1996,)
• GİDDENS, Anthony, Siyaset Sosyoloji ve Toplumsal Teori, Çev. Tuncay BİRKAN, (İstanbul, Metis Yayınları, 1996,)
• GÜNAY, Ünver, Din Sosyolojisi Dersleri, (Kayseri, Erciyes Üniversitesi Yayınları, 1993,) "Horoz" maddesi, İslâm İnanışları Ansiklopedisi, (İstanbul, c. I,)
• KARASU, Mehmet, "Alevî Nusayrîler", Nusayrîlik Alevîlik ve Çok kültürlülük,
• Ömer ULUÇAY, Arap Alevîliği Nusayrîlik, Hakan Ofset, 2. Baskı, Adana, 1999, s. 27.
• (“Sevgi, Barış ve Hoşgörü Kenti: ANTAKYA” Panelinde Sunulan Bildiriler Kitabı)Editör:
• Mehmet KARASU, (Ankara, Keşif Yayınları 2006)
• KEHRER, Günter, Din Sosyolojisi, Çev. Semahat YÜKSEL, İstanbul, Kubbealtı Neşriyatı.
• KEHRER, Günter, ROBERTSON, Ronald, DURKHEİM, Emile, Din Sosyolojisi, Türkçe’si: M. Emin KÖKTAŞ, Abdullah TOPÇUOĞLU, (İstanbul, Vadi Yayınları, , 1996,)
• KRECHE, CRUTCHFİELD, Bllachey, Cemiyet İçinde Fert, Çev. Mümtaz TURHAN, (İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1970)
• KONGAR, Emre, Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği, (İstanbul, Remzi Kitabevi, 1995.)
• MENSCHİNG, Gustaw, Dinî Sosyoloji, Çev. Mehmet AYDIN, (Konya, Din Bilimleri Yayınları, 1994)
• NİRUN, Nihat, Sistematik Sosyoloji Yönünden Sosyal Dinamik bünye Analizi, (Ankara, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 1991.)
• OCAK, A. Yaşar, Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik KALENDERÎLER, (Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992)
• ------------------------, La Revolte de Baba Resul ou La Formation de L’Hétérodoxie Musulmane en Anatolie au XIIIe Siecle, (Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989)
• ONAT, Hasan, "Türkiye’de Alevîler, Bektaşîler, Nusayrîler",İslâmî İlimler Vakfı, (İstanbul, Ensar Neşriyat, 1999,)
• ÖZ, Mustafa, "Tarihi ve Kültürel Boyutlarıyla Türkiye’de Alevîler, Bektaşîler, Nusayrîler", İslâmî İlimler Vakfı, (İstanbul, Ensar Neşriyat, 1999)
• SABİRÎ, Ali Rıza, 1001 Hadis Işığında İmam Ali, (Çev. Musa AYDIN, İstanbul, Kevser Yayınları, 1.Basım 2004)
• SCOGNAMİLLO, Giovanni, Medeniyetler Çatışmasında Batı’nın İnanç Temelleri, (İstanbul, KaraKutu Yayınları, 2002,)
• SUBAŞI, Necdet, "Anadolu Alevîliği Üzerine", Bilimname Düşünce Platformu,(Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Birinci Yıl, Sayı:1, 2003/1)
• TANKUT, H. Reşit, Nusayrîlik ve Nusayrîler Hakkında, (Ankara, Ulus Matbaası, 1938) TEZCAN, Mahmut, Toplumsal ve Kültürel Değişme, (Ankara, Anakara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, 2. Basım, 1990,)
• ULUÇAY, Ömer, Arap Alevîliği Nusayrîlik, (Adana, Hakan Ofset, 2. Baskı, 1999)
• VATANDAŞ, Aydoğan, Ezoterika Gizli Cemiyetler, (İstanbul, Timaş Yayınları, 2004,)
• VOLL, J. Obert, İslam süreklilik ve Değişim, (İstanbul, Yöneliş Yayınları, Türkçe’si: Cemil AYDIN, Cengiz ŞİŞMAN, Mehmet DEMİRHAN,?,)
• WACHE, J. Din Sosyolojisi, (Kayseri, Çev. Ünver GÜNAY, Erciyes Üniversitesi Yayınları.