Kur’ân’ın Öngördüğü Dostluk

Year 2012, Volume: 28 Issue: 28, 63 - 99, 01.12.2012

M. Vehbi Şahinalp

Abstract

İnsan, sosyal bir varlık olarak başta hemcinsleri olmak üzere birçok varlıklarla ilişki kurmak durumundadır. İnsanların her kesimiyle barış anlayışı içinde olmak, Kur’ân’ın temel ilkesi olmakla beraber, herkesle aynı düzeyde dost veya sırdaş olmak, Kur’ân’ın prensiplerine aykırıdır. Bu nedenle bir Mü’min açısından sosyal hayatta dostluk kurmaya değer insanların nitelikleriyle dostluklarından kaçınılması gereken kişilerin nitelikleri Kur’ân-ı Kerim’in farklı yerlerinde, belirtilmiştir. Bu amaçla konuyla ilgili ayetlere ilişkin çeşitli tefsir kitaplarındaki yorumlar, ilgili hadislerle karşılaştırıldıktan sonra, bu noktadaki olumlu ve olumsuz nitelikler, iki kategoride ele alınarak değerlendirilmiştir. Bu kapsamda; Tefsir alanında el-Kurtubî’nin el-Cami’ li Ahkâmi’l-Kuran’ı ile ez-Zemahşerî’nin el-Keşşaf’ı; hadis alanında Buharî ve Müslim’in Sahih’leri; kelâm alanında Gazalî’nin el-Munkizu mine’d-Delal’ı; dil ve edebiyat alanında İbn-ü Manzur’un Lisanü’l-Arab’ı ile ez-Zübeydî’nin Tacü’l-Arus’u temel kaynaklar esas alınmıştır

Keywords

Veli, Sadîk, Refik, Halil, Vüd, Vedûd, Bıtane, Velice

References

• ABDÜ’L-FETTAH ‘Aşur, Menhecü’l-Kur’ân fi Terbiyeti’l-Müctema‘, et- tab‘atü’l-ulâ. Kahire: Mektebetü’l-hanci, 1979.
• ABDÜ’R-REZZAK b. Hemmam, Tefsîr-ü Abdirrezzak, Thk. Mahmud Muhammed b. Abduh, et-Rab’atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
• el-ACLÛNÎ, İsmail b. Muhammed el-Cerrahî, Keşfü’l-hafa ve müzîlü’l- libas’an mâ iştehere mine’l-ahâdîsi ‘alâ elsineti’n-nasi. Beyrut: Darü İh-yai’t- Türasi’l-Ârabî, 1351 .
• el-ALÛSÎ, Şihabü’d-Din, Mahmud b. Abdillah, Rûhu’l-Me‘ânî fi Tefsîr- ri’l-Kur’âni’l-Azîm ves-Seb‘u’l-Mesanî, Beyrut 1985.
• el-BEĞAVÎ, Ebu Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd, Me‘alimü’t-Tenzîl, thk. Abdü’r-Rezzak el-Mehdî, et-Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü İhyai’t- Türasi’l-‘Arabî, 1420 h.
• el-BEYDAVÎ Nasirü’d-Din Ebu Abdillah, Envarü’t-Tenzîl ve Esrarü’t- Te’vîl, et-Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darüİhayai Türasi’l-‘Arabî, 1418 h.
• el-BEYHAKÎ, Ebu Bekir Ahmed b. Hüseyn b. Ali el-Horasanî, es- Sünenü’l-Kübrâ, et-Tab‘atü’s-Sâlise. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• el-BUHARÎ, Muhammed b. İsmail Ebu Abdillah, el-Cami‘us-Sahih, Thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır, et-Tabatü’l-Ûlâ. Bty. Darü Tavki’n-Necat, 1422.
• EBÜ’L-A‘LÂ el-Mevdudî, Tehîmü’l-Kur’ân, Trc. Muhammed Han Kayyanî, Yusuf Karaca, İkinci Baskı, İnsan Yayınları, İstanbul, 1991.
• EBU DAVUD Süleyman b. Eş‘as es-Sicistanî, Sünenü Ebi Davûd, bsy. İs- tanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• EBÜ’L-HASAN Mükatil b. Süleyman, Tefsîrü-Mükatil b. Süleyman, et- Tab‘atül-Ûlâ. Beyrut: Darü İhyai’t-Türasi’l-Ârabî, 1423 h.
• EBU ‘UBEYD Abdullah b. Asdi’l-Azîz el-Bekrî el-Endülüsî, el-Mesâlik ve’l-Memâlik, Bsy.byy.: Darü’l-Garb el-İslâmî, 1992.
• EBÜ’S-SÜÛD EL-İMADÎ Muhammed b. Muhammed b. Mustafa, İrşadü’l-Akli’s-Selîm ilâ Mezaya’l-Kitab’il-Kerîm, Beyrut: Darü İhyai’t-Türas’il- Arabî, ts.
• EL-ENBARÎ, ez-Zahir fi Kelimati’n-Nas, et-Tab’atü’l-Ûlâ. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1992.
• EL-EZHERÎ Muhammed b. Ahmed, el-Herevî, Tehzîbü’l-Luga, c. XIII, et- Tab’atü’l-Ûla. Beyrut: Darü’l-İhyai’t-Türasi’il-Arabî, 2001
• el-HAKİM Ebu Abdillah Muhammed b. Abdillah, en-Nisaburî, el- Müstedrek, et-Tab’atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990 .
• el-HAZİN Ebu Hasan Ali b. Muhammed, Lübabü’t-Te’vîl fi Me’âni’t- Tenzîl, et-Tab‘atü’l-Ûlâ, Matbaatü’l-İstikame, Kahire 1955.
• İBN-Ü EBİ’D-DÜNYA, el-Evliya, thk. Muhammed es-Said b. Besyunî, et- Tab’atü’l-Ûlâ. Beyrut: Müessesetü Kütübi’s-Sakafe, 1413
• İBN-Ü EBÎ HATEM, Tefsîrü’l-Kur’ân’il-Azîm, et-Tab’atü’s-Salise, Süûdî Arabistan: Mektebetü Nezzar Mustafa el-Baz, 1419.
• İBN-Ü KESÎR, Ebü’l-Fida İsmail, b. Ömer, Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm,. et- Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü ihyai’t-Türasi’l-Arabî, 1969.
• İBN-Ü MANZÛR, Lisanü’l-Arab, et-Tab‘atü’s-Salise. Beyrut: Darü Sadr, h. 1414.
• İBRAHİM Mustafa, ez-ZEYYAT Ahmed, el-Mu‘cemü’-Vesît, bsy. Kahire: Darü’d-Da‘ve, ts.
• el-KURTUBÎ, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensarî, el-Cami‘ li Ahkâmi’l-Kur’ân, et-Tab’atü’s-Salise. Kahire: Darü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1967.
• el-KUŞEYRÎ, Abdü’l-Kerim b. Hevazin, Tesîrü’l-Kuşeyrî, Tah. İbrahim Besyûnî, et-Tab‘atü’s-salise. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyye, bty.
• MUKATİL b. Süleyman, Tefsîr-ü Mukatil b.Süleyman, Thk. Mahmud Şahhate, et-Tab’atü’l-Ûlâ. Beyrut: Dar-ü İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 1423.
• MÜSLİM Ebu Hüseyin, Müslim b. Haccac el-Kuşeyrî, el-Cami‘us-Sahih, bsy. İstanbul: Çağrı Yayınları, , 1992.
• NURSÎ, Bediüzzaman Said. İşaratü’l-icaz. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001.
• , Sözler. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001.
• , Lem’alar. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001.
• , Mektubat, İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001.
• ,Şualar. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001.
• , Mesnevi-i Nuriye. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001.
• , Münazarat. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001.
• er-RAZÎ, Fahrü’d-Din Muhammed b. Ziyaü’d-Din, Mefatihu’l-Gayb, et- Tab‘atü’s-Salise. Beyrut: Darü-İhyyai’t-Türasi’l-‘Arabi, 1420 h.
• es-SÂBÛNÎ, Muhmmed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. et-Tab‘atü’l-ula. Kahire: Darüs-Sabûnî, 1997.
• es-SA‘LEBÎ, Ebu İshak, Ahmed b. Muhammed, el-Keşfü ve’l-Beyan, ‘An- Tefsîri’l-Kur’ân, tah. İbn ‘Aşûr, et-Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü İhyai Tü- rasi’l-‘Arabî, 2002.
• SAİD HAVVA, Terbiyetü’r-Ruhiyye. et-Tab‘atü’l-Ûlâ. Dimaşk: Darü’l- Kütübi’l-Arabiyye.1979.
• ES-SEFÎRÎ, el-Mecalisü’l-Veîza fi Şerhi Ehadîs-i Hayri’l-Beriyye, et-Tab’atü’l- Ûla. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• es-SEMERKANDÎ, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Bahrü’l-‘Ulûm, bsy., byy., bty.
• SEYYİD KUTUB. İbrahim Huseyn eş-Şaribî, fi Zilâli’l-Kur’ân, et
• Tab’atü’s-Sabi‘ate ‘aşer. el-Kahire: Darü’ş-Şürûk, 1412.
• es-SÜYUTÎ Celâlü’d-Din b. Abdurrahman b. Ebî Bekir, ed-Dürrü’Mensur fiTefsîr bi’l-Me’sûr, bsy. Beyrut: Sarü’l-Marife, ts.
• EŞ-ŞEYBANÎ, Müsned-ü Ahmed, thk. Şuayb’ül-Erneut, et-Ab‘atü’l-Ûla, Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2001.
• et-TABERANÎ, Ebü’l-Kasım Süleyman b. Ahmed, el-Mu‘cemü’l-Kebir, et- Tab‘atü’l-Ûlâ. Beyrut: Darü Türas’l-‘Arabî, 1985.
• et-TABERÎ, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir Cami‘u’l-Beyan ‘an Te’vili’l- Kur’ân, bsy. Mısır: Matbaatü Mustafa el-Babî el-Halebî 1986.
• ET-TAYALİSÎ; Müsned-ü Ebu Davud et-Tayalisî, et-Tab’atü’l-Ûlâ. Mısır: Dar-ü Hicr, 1999.
• et-TİRMİZÎ, Muhammed b. İsa Ebu İsa, Sünenü’t-Tirmizî, bsy. Beyrut: Darü’l-Fikir, 1994.
• YAHYA B. SELÂM b. Ebî Sa‘lebe el-Kayrevanî, Tefsîr-ü Yahya b. Selâm, Thk. Dr. Hind Çelebî, et-Tab’atü’l-Ûla. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye ts.
• YAZIR Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, bsy. İstanbul: Eser Yay. 1979
• ez-ZEBİDÎ, Muammed Murtza el-Huseynî, Tacü’l-‘Arus, Min Cevâhiri’l- Kamus, Kahire: Darü’l-Hidaye,ts.
• ez-ZEMAHŞERÎ, Caru’llah Mahmud b. Ömer, el-Keşşaf, et-Tab‘atü’s- Saniye. Kahire: Darü’l-Mushaf, 1977.