Sınıf Öğretmeni Adaylarının Türkiye Yüzyılı Maarif Modeline İlişkin Okuryazarlıklarının Geliştirilmesi

Year 2025, Volume: 15 Issue: 2, 322 - 333, 31.08.2025

Ahmet Akif Erbaş

https://doi.org/10.5961/higheredusci.1722555

Abstract

Bu araştırma, Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli temelli yapılandırılmış müdahale programının sınıf öğretmeni adaylarının öğretim programı okuryazarlığına etkisini hem nicel hem de nitel verilerle incelemeyi amaçlamaktadır. Karma yöntem deseninin kullanıldığı çalışmada, nicel boyutta ön test-son test yarı deneysel desen uygulanmış, nitel boyutta ise öğretmen adaylarının Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’ne ilişkin metaforik algıları analiz edilmiştir. Araştırma, 2024-2025 eğitim-öğretim yılında bir devlet üniversitesinde öğrenim gören 23 öğretmen adayı ile yürütülmüştür. 8 haftalık müdahale süreci sonunda yapılan bağımlı gruplar t-testi analizine göre, genel ölçek puanlarında ve özellikle “felsefi temeller”, “psikolojik temeller”, “amaçlar ve içerik bilgisi” ile “öğretim ve ölçme değerlendirme süreçleri” alt boyutlarında anlamlı düzeyde artışlar görülmüştür. “Sosyoekonomik temeller” alt boyutunda ise anlamlı fark tespit edilmemiştir. Nitel verilerde yapılan içerik analizleri sonucunda öğretmen adaylarının Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’ne yönelik metaforları “Rehberlik”, “Bilgi ve İçerik Derinliği”, “Gelişim ve Dönüşüm”, “Bütünlük”, “Belirsizlik ve Karmaşa” ve “Riskler” gibi temalarda toplanmıştır. Müdahale sonrasında olumlu metaforların arttığı, belirsizlik ve risk temalı olumsuz metaforların ise azaldığı gözlenmiştir. Bu sonuçlar, Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’ne ilişkin yapılandırılmış eğitimin öğretmen adaylarının kavrayışını derinleştirdiğini ve algılarını olumlu yönde etkilediğini göstermektedir.

Keywords

Öğretim programı , Okuryazarlık , Türkiye yüzyılı maarif modeli , Metafor

Ethical Statement

Etik beyan vardır.

Supporting Institution

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi

Project Number

2025-13281280-01

Enhancing the Literacy of Pre-Service Classroom Teachers on the Türkiye Century Education Model

Abstract

This study aims to examine the effect of a structured intervention program based on the Türkiye Century Education Model on the curriculum literacy levels of pre-service primary school teachers using both quantitative and qualitative data. Employing a mixed-method research design, a quasi-experimental pre-test/post-test design was used for the quantitative phase, while metaphorical perceptions of the participants regarding Türkiye Century Education Model were analyzed qualitatively. The study was conducted with 23 pre-service teachers enrolled in a primary education program at a public university during the 2024–2025 academic year. At the end of the 8-week intervention, the results of the dependent samples t-test indicated significant improvements in overall scale scores. Notably, significant increases were observed in the sub-dimensions of "philosophical foundations," "psychological foundations," "objectives and content knowledge," and "instruction and assessment processes." No significant difference was found in the "socioeconomic foundations" sub-dimension. The qualitative findings obtained through content analysis revealed that the metaphors generated by the participants regarding Türkiye Century Education Model were grouped under the themes of "Guidance," "Depth of Knowledge and Content," "Growth and Transformation," "Integrity," "Uncertainty and Complexity," and "Risks." Following the intervention, the number of positive metaphors increased while negative metaphors decreased. The findings suggest that structured education related to Türkiye Century Education Model enhances pre-service teachers’ understanding of the model and positively influences their perceptions.

Keywords

Curriculum , Curriculum literacy , Türkiye century education model , Metaphor

Project Number

2025-13281280-01

References

• Adem, S. (2023). Branş öğretmenlerinin program okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Temel Eğitim Çalışmaları Dergisi, 4(1), 14-20. doi:10.59062/ijpes.1267978
• Ak, B. S., & Köse, M. (2024). 2024 Fen bilimleri dersi öğretim programı hakkında öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Akademik Platform Eğitim ve Değişim Dergisi, 7(2), 132-169. doi:10.17755/esosder.554205
• Akyıldız, S. (2020). Eğitim programı okuryazarlığı kavramının kavramsal yönden analizi: Bir ölçek geliştirme çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(73), 315-332. doi:10.17755/ esosder.554205
• Altıntaş, S., & Görgen, İ. (2021). Türkiye’de temel eğitimde program geliştirme ve değerlendirmeye ilişkin metaforik algılar. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 290-320. doi:10.17679/inuefd.800202
• Alver, M., & Sancak, Ş. (2016). 2015 Türkçe dersi öğretim programı hakkında öğretmen/öğretmen adayı ve öğretim elemanı görüşleri. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(14), 31-60. doi:10.7827/ TurkishStudies.9830
• Aslan, S. (2018). Ortaokul Öğretmenlerinin Program Okuryazarlık Düzeyleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aslan, S., & Gürlen, E. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin program okuryazarlık düzeyleri. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (1), 171-186. doi:10.29299/kefad.2018.20.01.006
• Atlı, K., Kara, Ö., & Mirzeoğlu, A. D. (2021). Beden eğitimi öğretmenlerinin program okuryazarlık düzeylerine yönelik algılarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Gazi Journal of Physical Education and Sport Sciences, 26(2), 281-299.
• Aygün, E., &Taşdan, M. (2023). Okul yöneticilerinin program okuryazarlık durumlarının incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 369-381. doi:10.17556/erziefd. 1227168
• Aykaç, N., & Çelik, Ö. (2014). Öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının eğitim programına ilişkin metaforik algılarının karşılaştırılması. Eğitim ve Bilim, 39(173).
• Aynas, N. (2023). Sınıf öğretmenlerinin program okuryazarlık düzeyleri ve programa bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (57), 1426-1445. doi:10.53444/deubefd.1270292
• Barut, C., & Gündoğdu, K. (2023). Öğretmenlerin program okuryazarlık düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişki. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(37), 198- 217. doi:10.35675/befdergi.1213781
• Beane, J. A. (1995). Curriculum integration and the disciplines of knowledge. Phi Delta Kappan, 76(8), 616–622.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Ceylan, T. (2025). Türkiye yüzyılı maarif modeli DKAB öğretim programlarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, 63(1), 55-70. doi:10.29288/ilted. 1598481
• Coker H., Kalsoom Q., & Mercieca D. (2024). Teachers’ use of knowledge in curriculum making: Implications for social justice. Education Sciences, 14(1). https://doi.org/10.3390/educsci14010003
• Coşgun Demirdağ, M., & Taşgın, A. (2024). Okul öncesi öğretmenlerinin program okuryazarlığı ve öğretim programı farkındalıkları arasındaki ilişki. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 13(3), 1035-1052. doi:10.7884/teke.1508003
• Creswell, J. W. (2008). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (3rd ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education, Inc.
• Çetinkaya, S., & Tabak, S. (2019). Öğretmen adaylarının eğitim programı okuryazarlık yeterlilikleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(1), 296-309. doi:10.7822/ omuefd.535482
• Çırak, S. (2017). Ortaokul öğretmenlerinin “öğretim programı” kavramına ilişkin metaforik algıları. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi (31), 631-641. doi:10.14582/ DUZGEF.654
• Demir, E., & Toraman, Ç. (2021). Öğretmenlerin eğitim programı okuryazarlık düzeyleri. Trakya Eğitim Dergisi, 11(3), 1516- 1528. doi:10.24315/tred.858813
• Demirel, Ö. (2012). Eğitimde program geliştirme: Kuramdan uygulamaya (18. baskı). Pegem Akademi.
• Deniz, S., & Sarı, H. (2021). Özel öğrenme gücü olan öğrencilerle çalışan öğretmenler için geliştirilen öğretmen eğitim programının etkinliği. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(3), 1739-1770.
• Duran, A. (2023). Öğretmen adaylarının eğitim programı okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14(6), 207-218. doi:10.19160/e-ijer.1364685
• Duyul, S., Duyul, Y., Kesman, M., & Kesman, M. (2025). Türkiye yüzyılı maarif modeli konusunda öğretmen görüşleri. Ulusal Eğitim Dergisi, 5(3), 20262. doi:10.5281/zenodo.15002345.
• Dündar, E., Sözcü, U., & Türker, A. (2023). Coğrafya öğretmenlerinin öğretim programı okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43(2), 1245-1281. doi:10.17152/gefad.1301335
• Erdamar, F. S. (2020). Sınıf öğretmenlerinin program okuryazarlık algıları ve ilkokul yöneticilerinin öğretmenlerin program okuryazarlık becerisine yönelik algılarının ilerlemeci felsefe bağlamında analizi [Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Erdem, C., & Eğmir, E. (2018). Öğretmen adaylarının eğitim programı okuryazarlığı düzeyleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 123-138. doi:10.32709/akusosbil. 428727
• Fırat Durdukoca, Ş. (2017). Öğretmen adaylarının program geliştirme dersine ilişkin metaforik algıları. The Journal of Social Sciences. 4(11), 349-365. doi:10.16990/SOBIDER.3434
• Fullan, M. (2007). The new meaning of educational change (4th ed.). Teachers College Press.
• Göl, H., & Ergün, N. (2025). Özel eğitim öğretmenlerinin program okuryazarlık durumları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 26(1), 101-116. doi:10.21565/ ozelegitimdergisi.1397760
• Gömleksiz, M. N., & Erdem, Ş. (2018). Eğitim fakültesi ve pedagojik formasyon eğitimi programına kayıtlı öğretmen adaylarının eğitim programı okuryazarlığına ilişkin görüşleri. The Journal of Academic Social Science Studiesi, 73, 509- 529. doi: 10.9761/ JASSS7964
• Güleş, E., & Kılınç, H. H. (2024). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin program okuryazarlıkları ve öğretim programına bağlılıklarının incelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 14(1), 183-202. doi:10.30783/nevsosbilen.1413385
• Gülpek, U. (2020). Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının program okuryazarlık ve beden eğitimi öğretim yeterliliği düzeylerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Gültekin, M. (2013). İlköğretim öğretmen adaylarının eğitim programı kavramına yükledikleri metaforlar. Eğitim ve Bilim, 38(169).
• Gümüş Gürler, B., Şahin, A., & Akdal, D. (2023). Özel yeteneğin belirlenmesi amacıyla öğretmenlere verilen eğitimin öğretmenlerin bilgi düzeylerine etkisi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(3), 273-293. doi:10.30855/gjes.2023.09.03.002
• Güneş Şınego, S., & Çakmak, M. (2021). Öğretmenlerin eğitim programı okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Kesit Akademi Dergisi, 7(27), 233-256. doi:10.29228/kesit.51337
• Hewitt, T. W. (2006). Understanding and shaping curriculum: What we teach and why. SAGE Publications.
• Kahramanoğlu, R. (2019). Öğretmenlerin öğretim programı okuryazarlığına yönelik yeterlilik düzeyleri üzerine bir inceleme. Uluslararası Sosyal Araştırma Dergisi, 12(65): 827-840. doi:10.17719/jisr.2019.3495
• Kale, S. (2022). Öğretmenlerin program okuryazarlık düzeyleri ve meslek algılarının incelenmesi. International Social Sciences Studies Journal, 8(106), 4694-4705. doi:10.29228/sssj.67146
• Kalkan Çelik, C., & Sezgin, F. (2022). Okul yöneticilerinin öğrenme merkezli liderliği ile program okuryazarlığı arasındaki ilişki. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(3), 2757- 2791. doi:10.17152/gefad.1195952
• Kamil, D., Mukminin A., Jamin, A., Yusuf, M., & Idrus, A. (2013). Curriculum orientation and teaching conception among Islamic elementary public school teachers in Indonesia: A rasch analysis approach. Asia Pacific Collaborative Education Journal, 9(1), 1-13.
• Karaduman, B. (2024). Öğretim programının uygulayıcıları ne kadar program okuryazarı? Educational Academic Research, 54, 132-143. doi:10.33418/education.1416962 Karataş, İ. H. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli hakkında. Alanyazın, 5(1), 6-11.
• Kavan, N., & Yıldırım Suna, Z. (2023). Türkçe öğretmenlerinin 2019 Türkçe dersi öğretim programı’na yönelik farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 781-797. doi:10.33437/ ksusbd.1384034
• Küçük, Z. A., & Kurt, T. (2025). Türkiye yüzyılı maarif modelinin, eğitim reformlarının etkililiği bağlamında okul yöneticilerinin görüşlerine göre değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Bilimlerde Mükemmellik Arayışı Dergisi, 8, 2-27.
• Lakoff, G., & Johnson, M. (2005). Metaforlar: Hayat, anlam ve dil (Çeviren G.Y. Demir). İstanbul: Paradigma.
• Leavy, A., McSorley, F., & Bote, L. (2007). An examination of what metaphor construction reveals about the evolution of preservice teachers’ beliefs about teaching and learning. Teaching and Teacher Education, 23(7), 1217-1233. doi:10.1016/j. tate.2006.07.016
• Maphosa, C., & Mutopa, S. (2012). Teachers’ awareness of their role in planning and implementing school-based curriculum innovation. The Anthropologist, 14(2), 99-106. doi:10.1080/0 9720073.2012.11891226
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed). Sage Publications. Millî Eğitim Bakanlığı. (2025). Türkiye yüzyılı maarif modeli. https://tymm.meb.gov.tr/
• OECD. (2018). The future of education and skills: Education 2030. OECD Publishing.
• Ornstein, A. C., & Hunkins, F. P. (2017). Curriculum: Foundations, principles, and issues (7th ed.). Pearson.
• Öner, F. (2023). İlkokul İngilizce öğretmenlerinin program okuryazarlık becerileri: resmi ve işlevsel program bağlamında bir inceleme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Saguin, K. I., & Ramesh, M. (2020). Bringing governance back into education reforms. International Review of Public Policy, 2(2),159-177. doi:10.4000/irpp.1057
• Sarıca, R. (2021). Öğretmenlerin eğitim programı okuryazarlıkları üzerine bir çalışma. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 132-170. doi:10.29299/kefad.776214
• Seven, H. G., & Kahramanoğlu, R. (2024). Sistem düşüncesi yaklaşımıyla öğretmenlerin öğretim programı okuryazarlıkları çerçevesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(3), 1389-1413. doi:10.17679/inuefd.1490164
• Şahin, B. (2013). Öğretmen adaylarının “matematik öğretmeni”, “matematik” ve “matematik dersi” kavramlarına ilişkin sahip oldukları metaforik algılar. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 313-321. doi:10.17860/efd.03119
• Tan, C., & Yang, J. (2019). Path-dependency or path-shaping? An analysis of the policy to target exam-orientation in South Korea. Critical Studies in Education, 62(2), 195–210. doi:17508487.2019.1611612
• Trilling, B., & Fadel, C. (2009). 21st century skills: Learning for life in our times. Jossey-Bass.
• UNESCO. (2022). Reimagining our futures together: A new social contract for education. UNESCO.
• Uygun, K., & Akgül, G. (2024). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin Türkiye yüzyılı maarif modeline ilişkin görüşleri. Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(2), 81-102. Yıldırım, İ. (2019). Öğretim programı okuryazarlığı ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Harran Maarif Dergisi, 4(2), 1-28. doi:10.22596/2019.0402.1.28
• Yıldız, H., & Korkmazgil, S. (2021). İngilizce öğretmenlerinin İngilizce dersi eğitim programına ilişkin algılarının metaforlar yoluyla incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy University Journal of Education Faculty, 60, 302-330. doi:10.21764/maeuefd.916712
• Yıldız, K., Sevilay, Y., & Özen, R. (2018). Temel eğitim bölümü öğretmen adayları ve eğitim programı: Bir metafor çalışması. International Journal of Social Sciences and Education Research, 4(1), 165-184. doi:10.24289/ijsser.400018
• Yılmaz, G., & Kahramanoğlu R. (2021). Öğretmenlerin program okuryazarlık düzeyleri, program yönelimleri ve programa bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(10), 178-187.