Invastigation of the Graduate Thesis Studies Based on Theory and Model Related to COPD Patients : A Systematic Review

Year 2025, , 31 - 40, 30.04.2025

Esra Argın , Ülkü Polat

https://doi.org/10.69563/hititsaglikderg.1552173

Abstract

Objective: The purpose of this research is to invastigate of the graduate thesis studies based on theory and model related to COPD patients in Turkey
Methods: This research was conducted as descriptive study. Master's and doctoral theses, the full text of which can be accessible in the field of nursing, were examined through YÖKTEZ database with the keywords COPD, Chronic Obstructive Pulmonary Disease, Model, Theory and Model
Results: In this study, total of 10 theses were accessed, 2 of which were master's and 8 of which were doctoral, and completed between 2010-2023. One doctoral thesis was not included in the research. The 9 theses evaluated were mostly doctoral theses (n = 7), the most model use was from 2019 (n = 3), and the most used models were the Roy Adaptation Model (n = 2) and the Daily Living Activities Model (n = 2). has been determined. When the theses included in the study are evaluated according to Fawcett and Gigliotti's model/theory usage steps, it is seen that in 77.7% of the theses, the concepts, components and content of the model are explained on the primary source of the selected model/theory, and in 22.2% of theses, research on the selected model/theory was discussed. It was determined that 44.4% of them schematized the conceptual, theoretical and experimental structure of the selected model/theory.
Conclusion: As a result of this study, it was determined that the use of nursing models/theories in graduate theses conducted to patients with COPD in the field of nursing in Turkey is limited, and the steps of using Fawcett and Gigliotti's models/theories are not fully complied with in theses using nursing models/theories. Therefore, it is recommended that more studies based on model/theory be conducted for these patients.

Keywords

Chronic Obstuctive Pulmonary Disease, Model, Theory, Nursing

KOAH Hastalarına Yönelik Modele/Kurama Dayalı Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi: Sistematik Derleme

Abstract

Amaç: Hemşirelik uygulamalarında model/kuram kullanımı geleneksel uygulamalar yerine sistematize edilmiş ve kaliteli bakım verilmesini sağlar. Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de KOAH hastalarına yönelik model/kuram temelli lisansüstü tezlerinin incelenmesidir.
Yöntem: Bu araştırma tanımlayıcı olarak planlandı ve uygulandı. YÖKTEZ veri tabanı üzerinden KOAH, Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı, Model, Kuram ve Teori anahtar kelimeleriyle hemşirelik alanında tam metnine ulaşılabilen yüksek lisans ve doktora tezleri incelenmiştir.
Bulgular: Araştırma sonucunda, 2010-2023 yılları arasında yapılmış, 2 tanesi yüksek lisans, 8 tanesi doktora alanında toplam 10 teze ulaşıldı. 1 adet doktora tezi, tam metne erişimi sınırlandırıldığı için araştırma kapsamına alınmadı. Değerlendirilen 9 tezin çoğunlukla (n=7) doktora tezi olduğu, en çok model kullanımının 2019 yılına ait olduğu (n=3) ve en çok kullanılan modellerin Roy Adaptasyon Modeli (n=2) ve Günlük Yaşam Aktiviteleri Modeli (n=2) olduğu belirlenmiştir. Çalışma kapsamına alınan tezler Fawcett ve Gigliotti’nin model/kuram kullanım basamaklarına göre değerlendirildiğinde, tezlerin %77,7’sinde seçilen modele/kurama ait birincil kaynak üzerinde kavramların, bileşenlerin ve modelin içeriğinin açıklandığı, %22,2’sinde seçilen model/kurama yönelik yapılmış araştırmalar ele alındığı. %44,4’ünün seçilen modelin/kuramın kavramsal, kuramsal ve deneysel yapısını şematize ettiği belirlenmiştir.
Sonuç: Araştırma sonucunda, ülkemizde hemşirelik alanında KOAH tanılı hastalara yönelik uygulanan lisanüstü tezlerinde hemşirelik modellerinin/kuramlarının kullanımının sınırlı olduğu, hemşirelik modelleri/kuramları kullanılarak gerçekleştirilen tezlerde Fawcett ve Gigliotti’nin model/kuram kullanım basamaklarına tam uyum sağlanmadığı belirlenmiştir. Bu nedenle bu hastalara yönelik daha fazla model/kuram temelli çalışmaların yapılması önerilmektedir.

Keywords

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı, Model, Teori, Hemşirelik

References

• 1.Türk Toraks Derneği. (2021). KOAH Alevlenmesi Yönetimi. https://www.toraks.org.tr/site/sf/books/2021/09/c21d973d778d380d015814dcc0856e9b5ca55db5e887d14638cbf1cc571e975a.pdf.
• 2. WHO. (2023). Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD).https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/chronic-obstructive-pulmonary-disease-(copd).
• 3. TÜİK. (2022). Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Death-and-Causes-of-Death-Statistics.
• 4. Ansarı, S. (2018). Understanding the Impact of Chronic Obstructive Pulmonary Disease and Intervening to Improve Self-Management in the Context of Multi-morbidity. International journal of integrated care, 18(3), 7. https://doi.org/10.5334/ijic.4187.
• 5. Türk, G., Üstün, R. (2018). Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) Olan Bireylerin Bakım Bağımlılığının Belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 11(1), 19-25.
• 6. Akyıl, R. Ç., Ergüney, S. (2013). Roy's adaptation model-guided education for adaptation to chronic obstructive pulmonary disease. Journal of advanced nursing, 69(5), 1063–1075. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2012.06093.x.
• 7. Yenilmez, Ö., Gürsoy, S., Evyapan, F., Kitiş, A. (2018). KOAH’lı Bireylerde Aktivite Katılımı Ve Yaşam Kalitesinin İncelenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 11(2), 30-36.
• 8. Zuhur, Ş., Özpancar, N. (2017). Türkiye’de kronik hastalık yönetiminde hemşirelik modellerinin kullanımı: sistematik derleme. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 19(2), 57-74.
• 9. Bozkurt, C., Yıldırım, Y., Şenuzun Aykar, F., Fadıloğlu, Z. Ç. (2021). Henderson Hemşirelik Modeli’ne Göre Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Olan Bir Bireyin Değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 59-68. https://doi.org/10.51754/cusbed.807105
• 10. Şengün, F., Üstün, B.(2013). Türkiye’de Kuram/Modele Dayalı Hemşirelik Araştırmalarının İncelemesi, Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 16(2):132-9.
• 11. Li, X. X., Du, X. W., Song, W., Lu, C., & Hao, W. N. (2020). Effect of continuous nursing care based on the IKAP theory on the quality of life of patients with chronic obstructive pulmonary disease: A randomized controlled study, Medicine, 99(11), e19543. https://doi.org/10.1097/MD.0000000000019543
• 12. Wang, Y., Zang, X. Y., Bai, J., Liu, S. Y., Zhao, Y., Zhang, Q. (2014). Effect of a Health Belief Model-based nursing intervention on Chinese patients with moderate to severe chronic obstructive pulmonary disease: a randomised controlled trial, Journal of clinical nursing, 23(9-10), 1342–1353. https://doi.org/10.1111/jocn.12394
• 13. Karasu, F., Aylaz, R. (2020), Evaluation of meaning of life and self-care agency in nursing care given to chronic obstructive pulmonary patients according to health promotion model, Applied nursing research : ANR, 51, 151208. https://doi.org/10.1016/j.apnr.2019.151208
• 14. Bal Özkaptan, B., Kapucu, S. (2015). KOAH’lı Bireylerde Öz-Etkililiğin Geliştirilmesinde Evde Bakımın Önemi. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi, 4(2), 74-80.
• 15. Kütmeç Yılmaz, C., Duru Aşiret, G., Çetinkaya, F., Kapucu, S. (2017). Kronik Obstürüktif Akciğer Hastalarında Yorgunluğun Günlük Ve Enstrümental Yaşam Aktiviteleri Üzerine Etkisi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 20(2).114-121
• 16. Mckenna, H. P., Pajnki̇Har M., Murphy, F. A. (2019). Hemşirelik kuramları modelleri ve uygulama esasları. Ankara: Akademi̇syen Ki̇tabevi̇.
• 17. Türen, S., Atakoğlu, R., Madenoğlu Kıvanç, M., Gül, A. (2020).Hemşirelikte Kuram ve Modele Dayalı Lisansüstü Tez Çalışmalarının İncelenmesi. IGUSABDER. 202–216.
• 18. Fawcett, J., Gigliotti, E. (2001). Using conceptual models of nursing to guide nursing research: the case of the Neuman systems model. Nursing science quarterly, 14(4), 339–345. https://doi.org/10.1177/089431840101400411
• 19. Aranburu-Imatz, A., López-Carrasco, J. C., Moreno-Luque, A., Jiménez-Pastor, J. M., Valverde-León, M. D. R., Rodríguez-Cortés, F. J., Arévalo-Buitrago, P., López-Soto, P. J., & Morales-Cané, I. (2022). Nurse-Led Interventions in Chronic Obstructive Pulmonary Disease Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis. International journal of environmental research and public health, 19(15), 9101. https://doi.org/10.3390/ijerph19159101
• 20. Dağcı, M. (2019). Türkiye’de 2008-2018 Yılları Arasında Model ve Kuram Kullanılmış Hemşirelik Araştırmaları: Sistematik İnceleme. IGUSABDER, 929–943.
• 21. Kaya,N., Babadağ, K., Kaçar, G.Y., Uygur, E. (2010). Hemşirelerin Hemşirelik Model/Kuramlarını, Hemşirelik Sürecini ve Sınıflama Sistemlerini Bilme ve Uygulama Durumları. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 24-33.
• 22. Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ Erişim:17.06.2024.