Adölesanlarda Riskli Sağlık Davranışları Ve Hemşirelik Yaklaşımı

Yıl 2024, Sayı: 2, 27 - 39, 31.03.2024

Burcu Daysal Güler , Birsen Altay

Öz

Adölesan dönem, fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan hızlı bir büyüme ve gelişme ile çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemidir. Adölesanlar Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 10-19 yaş arasındaki bireyler olarak açıklanmaktadır. Adölesan dönemdeki bireyler fiziksel, psikolojik ve sosyal açıdan hızlı bir değişim ve gelişim göstermektedir. Sekonder cinsiyet özelliklerinin gelişmeye başladığı bu özel dönem genç bireylerin riskli davranışlara karşı daha eğilimli oldukları bir dönemdir. Adölesan dönemde adölesan birey için doğru koşullar oluşturulamadığı takdirde bireyin fiziksel ve ruhsal sağlığını olumsuz etkileyecek birçok sağlık sorunu ortaya çıkabilmektedir. Bu dönemde; alkol veya tütün kullanımı, uyuşturucu madde kullanımı, şiddete ve istismara maruz kalma, korunmasız cinsel ilişki, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, erken evlilikler, adölesan gebelikler, yasal olmayan ve güvensiz düşükler bu dönemde ortaya çıkabilecek riskli sağlık davranışlarıdır.
Bu dönemde adölesanları sağlıklı davranışları teşvik etmek ve onları sağlık risklerinden korumak için çeşitli önlemlerin alınması adölesan dönemdeki bireyleri koruduğu gibi yetişkinlikte sağlık sorunlarını önlenmek ve toplumların sağlığını yükseltmek için oldukça önemlidir. Çocuk ve adölesan sağlığının korunması ve geliştirilmesi tüm toplumu olumlu olarak etkileyerek toplum sağlığına önemli ölçüde katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

adölesan, adölesan sağlığı, riskli sağlık davranışları, hemşirelik

Risky Health Behaviors and Nursing Approach in Adolescents

Öz

Adolescence is a period of rapid physical, spiritual and social growth and development and the transition from childhood to adulthood. Adolescents are defined by the World Health Organization (WHO) as individuals between the ages of 10-19. Individuals in the adolescence period show rapid change and development in physical, psychological and social aspects. This special period, when secondary sex characteristics begin to develop, is a period when young individuals are more prone to risky behavior. If appropriate conditions cannot be created for the individual during adolescence, many health problems may arise that will negatively affect the physical and mental health of the individual. Alcohol or tobacco use, drug use, exposure to violence and abuse, unprotected sexual intercourse, sexually transmitted diseases, early marriages, adolescent pregnancies, illegal and unsafe abortions are risky health behaviors that may occur during this period.
Taking some precautions to encourage desired health behaviors during adolescence and to protect them from various health risks is very important not only to protect individuals in adolescence, but also to prevent health problems in adulthood and improve the health of societies. Protecting and improving adolescent health will also contribute significantly to improving public health. In particular, public health nurses play an important role in protecting and improving adolescent health with their approaches to existing risky health behaviors as well as detecting risky health behaviors of adolescent individuals.

Anahtar Kelimeler

adolescent, adolescent health, risky health behaviors, nursing

Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). American Psychiatric Association Publishing. Washington DC.
• Ayyıldız, T., Topan, A., Öztürk, Ö., Kulakçı, H. (2015). Adölesan gebeliklerin anne ve bebeğe yönelik obstetrik sonuçlar açısından değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 8(2):61-6.
• Balcıoğlu H, Ünlüoğlu İ. (2017). Fundamentals of communication. Türkiye Klinikleri Journal of Family Medicine-Special Topics. n8(2):111-5.
• Başer, D. A., Aksoy, H., & Cankurtaran, M. (2020). Hemşirelik Fakültesine Yeni Kayıt Olan Gençlerin Bazı Sağlık Taramalarına Dair Sağlık Hizmeti Alma Durumları. Journal of Contemporary Medicine, 10(3), 447-452.
• Boran, P., Gökçay, G., Devecioğlu, E., Eren, T. (2013). Çocuk Gelinler. MMJ, 26:58-62.
• Deliktaş, A., Körükcü, Ö., Kukulu, K. Farklı gruplarda annelik deneyimi. (2015). Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(4): 274-83.
• Fisher, M., Ben, SI., Solt, I., Burke, YZ. (2015). Pregnancy Prevention and Termination of Pregnancy in Adolescence: Facts, Ethics, Law and Politics. IMAJ, 17(11):665-668.
• Foster, I.R., Lasser, J. (2015). Ebelik Uygulamalarında Profesyonel Etik [Professional Ethics in Midwifery Practice]. (N Ersoy, M Özcan, A Ergin. Çev.). 1.Baskı. Ankara: Nobel Yayıncılık; p. 15-21.
• Martins-Júnior, P. A., Ribeiro, D. C., Peruch, G. S. D. O., Paiva, S. M., Marques, L. S., & Ramos-Jorge, M. L. (2019). Physical abuse of children and adolescents: do health professionals perceive and denounce?. Ciencia & saude coletiva, 24, 2609-2616.
• Mustafaoğlu R, Yasacı Z. (2018). Dijital Oyun Oynamanın Çocukların Ruhsal ve Fiziksel Sağlığı Üzerine Olumsuz Etkileri. Bağımlılık Dergisi. 19(3):51-58.
• Sağlan Y., Bilge U. (2018). Adolesan ve Okul Sağlığı, Adolesan sağlığı ve sorunları- II. Türkiye Klinikleri, 11-16.
• Serhatlıoğlu, S. G., & Kaya, N. (2018). Ebelik Hizmetlerinde Adölesan Gebeliklere Etik Yaklaşım. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 5(3), 503-508.
• Şahin, Ş., & Özçelik, Ç. Ç. (2016). Ergenlik dönemi ve sosyalleşme. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi, 5(1), 42-49.
• Şen, S., & Kavlak, O. (2011). Çocuk gelinler: Erken yaş evlilikleri ve adölesan gebeliklere yaklaşım. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 25(25), 35-44.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. (2017). Birinci Basamak Sağlık Çalışanları İçin Ergen Sağlığına ve Sorunlarına Yaklaşım Cep Kitabı. Ankara.
• Tuncay, B., & Göger, B. (2022). Ergenlerde Dijital Oyun Bağımlılığı ve Uyku Kalitesi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Journal of Turkish Sleep Medicine, 9(1).
• United Nations International Children's Emergency Fund [UNICEF]. (2024b). https://data.unicef.org/topic/adolescents/hiv-aids/#:~:text=HIV%20in%20adolescents,of%20new%20adult%20HIV%20infections.
• United Nations International Children's Emergency Fund, (UNİCEF). (2024a). https://data.unicef.org/topic/adolescents/overview/
• United Nations Population Fund, UNFPA. (2017). Worlds apart. New York: 2017. p.63-5. https://www.unfpa.org/sites/default/files/sowp/downloads/UNFPA_PUB_2017_EN_SWOP.pdf
• Ünalan, P., Kaya, Ç., Akgün, T., Yıkılkan, H., İsgör, H. (2007). Birinci basamakta ergen sağlığına yaklaşım. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 27(4), 567-576.
• World Health Organization (WHO). (2014a). Public health ımplications of excessive use of the ınternet, computers, smartphones and similar electronic devices meeting report. Main Meeting Hall, Foundation for Promotion of Cancer Research, National Cancer Research Centre, Tokyo, Japan.
• World Health Organization (WHO). (2014b). Health for the World’s Adolescents. Geneva, Switzerland.
• World Health Organization (WHO). (‎2015)‎. Adolescent pregnancy situation in South-East Asia Region. WHO Regional Office for South-East Asia. https://apps.who.int/iris/handle/10665/204765
• World Health Organization (WHO). (2017a). Global accelerated action for the health of adolescents (AA-HA!): guidance to support country implementation. Geneva (Switzerland): World Health Organization.
• World Health Organization (WHO). (2017b). Responding to children and adolescents who have been sexually abused: WHO clinical guidelines. Geneva: World Health Organization; 2017. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
• World Health Organization (WHO). (2017c). WHO recommendations on adolescent health: guidelines approved by the WHO Guidelines Review Committee. Geneva: World Health Organization; 2017 (WHO/MCA/17.08). Licence: CC
• World Health Organization. (2024a). Adolescent health and development. Erişim adresi: http://www.searo.who.int/entity/child_adolescent/topics/adolescent_health/en/
• World Health Organization. (2024b). Adolescents: health risks and solutions. Erişim adresi: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/adolescents-health-risks-and-solutions
• World Health Organization. (2024c). Adolescents: pregnancy. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/adolescent-pregnancy