Kamulaştırmasız el atma ve hukuki el atma kavramlarının tüzel gelişiminin incelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 155 - 183, 01.11.2020

Ahmet Yılmaz

https://doi.org/10.9733/JGG.2020R0010.T

Öz

Ülkemizde, kamulaştırma tüzesi içerisinde hem idarelerin hem de taşınmaz sahiplerinin en büyük sorunlarından biri, kamulaştırmasız el atma kavramıdır. Bu kavram, 1950’lerden günümüze kadar farklı kanun düzenlemeleri ve yargı kararları ile şekillenen ve gelişen bir tüzel süreç yaşamıştır. Sürecin başlangıcında yalnızca fiili el atmalar, kamulaştırmasız el atma olarak değerlendirilirken; 2010 yılından itibaren hukuki el atmalar da kamulaştırmasız el atma olarak kabul edilmiştir. Bu durum, kamulaştırmasız el atma kavramının kapsamının hukuki el atmalar ile genişlemesine ve sorunun daha da büyümesine sebep olmuştur. Kamulaştırmasız el atmaların ve özellikle de hukuki el atmaların temel sebebi, imar programlarının ve imar planlarının idarelerin planda yer alan hizmet alanlarının edinimini sağlayacak finansmana ve diğer kaynaklara sahip olmaması sebebiyle uzun yıllar gerçekleştirilememesidir. Sorunun çözümüne ilişkin birçok yasal düzenleme yapılmıştır. Bu çalışmada, kamulaştırmasız el atma kavramının tüzel gelişiminin 1956 ile 2020 yılları arasındaki kanun düzenlemeleri ve yargı kararları bakımından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaca ulaşmak üzere kamulaştırmasız el atma ve hukuki el atma kavramlarına ilişkin kanun düzenlemelerinin ve mahkeme kararlarının değerlendirmeleri; etkileri, kapsamları, içerikleri ve sonuçları bakımından bir süreç içerisinde irdelenmiştir. Bu süreçte yapılan düzenlemeler, genellikle mülkiyet hakkına müdahale eden istisnai hükümleri içermektedir. Bu hükümler, yargı kararları ile iptal edilmesine rağmen kanun koyucu, bu kararlara karşı benzer hükümleri içeren yeni kanunlarla direnmiştir. Bu sürecin çözümüne ilişkin son düzenleme ise kamu tarafından edinimi sağlanamayan hizmet alanlarında, malikleri tarafından plandaki fonksiyonuna uygun özel tesis yapılabilmesidir. Çalışmanın sonucu olarak kamulaştırmasız el atma kavramı içerisinde, fiili ve hukuki el atma kavramlarının tüzel gelişimi, son düzenlemenin değerlendirmesi ve bu kavramlara ilişkin güncel hükümler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kamulaştırmasız el atma, Fiili el atma, Hukuki el atma

Investigating the legal progress of confiscation without expropriation and confiscation without expropriation by plans

Öz

In our country, one of the biggest problems of both administrations and landowners in the expropriation legislation is the concept of confiscation without expropriation. This concept has experienced a legal process that has been shaped and developed through different regulations and judicial decisions from the 1950s until today. At the beginning of the legal process, only de facto expropriations were accepted as confiscation without expropriation, however, since 2010, interventions on property rights caused by urban development plans are also considered as confiscating without expropriation. This situation caused the expansion of the scope of confiscation without expropriation via confiscation without expropriation by plans and also caused an increase in the problem. The main reason of confiscation without expropriation and confiscation without expropriation by plans is the failure of the administrations to realize development programs and urban development plans due to the lack of financing and other resources. Many legal arrangements have been made regarding the solution of the problem. The aim of the study is to examine the legal development of confiscation without expropriation in terms of legal arrangements and judicial decisions between 1956 and 2020. In order to achieve this goal, evaluations of the legal arrangements and judicial decisions regarding the concepts of confiscation without expropriation and confiscation without expropriation by plans are examined as a process, in terms of their impact, scope, content and results. The regulations made in this process often include exceptional provisions that interferes with property right. Although these provisions are annulled by the judicial decisions, the legislator resists against these decisions via making new laws containing similar provisions. The final regulation regarding the solution of this process is that the service areas, which cannot be acquired by the public, can be built by their owners in accordance with the function in the plan. As a result of the study, the legal development of the concepts de facto expropriation and confiscation without expropriation by plans in confiscation without expropriation, the evaluation of the last regulation and the current provisions regarding these concepts are given.

Anahtar Kelimeler

Confiscation without expropriation, De facto expropriation, Confiscation without expropriation by plans

Kaynakça

• Bayındırlık ve İskân Bakanlığı. (2009). Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Kentleşme Şurâsı 2009 Komisyon Raporları, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, https://webdosya.csb.gov.tr/db/kentges/editordosya/komisyon_raporlari.pdf (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020)
• Çağdaş, V. (2001). 2942 Sayılı Kamulaştırma Yasası’nda Yapılan Değişikliklere Taşınmaz Değerlemesi Açısından Bakış, Mülkiyet, 42, 16-19.
• Demir, K., & Çabuk, S. (2010). Türkiye’de metropoliten kentlerin nüfus gelişimi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(28), 193-215.
• Kaplan, G. (2012). Yeni Yasal Düzenlemelere Göre Kamulaştırmasız El Koyma Sebebiyle Doğan Tazmin Hakkının Tabi Olduğu Usul ve Esaslar, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2012/99, 125-150.
• Karaca, E. (2018). Kamulaştırmasız El Koymanın Unsurları ve Kamulaştırmasız El Koymaya Karşı Yargısal Başvuru Yolları, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2018/137, 273-309.
• Yalçınduran, T. (2017). 6745 Sayılı Kanun ile Hukuki El Koymalara Dair Yapılan Değişiklikler ile Hukuki ve Fiili El Koymalara Uygulanacak Hükümler, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 66(2), 491-515.
• Yavuz, S. (2018). İmar Hukukunda Hukuki El Atma (Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye.
• URL-1: Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Verileri, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-2: ÇŞB. (2011). 2011 yılı KENTGES Belediyeler Anketi Raporu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, https://webdosya .csb.gov.tr/db/kentges/editordosya/anket_381.pdf, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-3: ÇŞB. (2014). 2013-2014 yılı KENTGES Belediyeler Anketi Raporu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, https://webdosya .csb.gov.tr/db/kentges/editordosya/kentges_2014_anket_raporu.pdf, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-4: ÇŞB. (2016). 2016 yılı KENTGES Belediyeler Anketi Raporu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, https://webdosya .csb.gov.tr/db/kentges/icerikler/anket-raporu-2016-v9-20191128081146.pdf, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-5: HukukTürk Hukuk Portalı, http://www.hukukturk.com, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-6: 21 Şubat 2008 tarihli ve 26794 sayılı Resmî Gazete, Anayasa Mahkemesi’nin 17.01.2008 tarihli ve E: 2004/25, K: 2008/42 sayılı kararı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/02/20080221-14.htm, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-7: 4 Kasım 2003 tarihli ve 25279 sayılı Resmî Gazete, Anayasa Mahkemesi’nin 10.04.2003 tarihli, E: 2002/112 ve K: 2003/33 sayılı kararı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2003/11/20031104.htm#11, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-8: 22 Şubat 2013 tarihli ve 28567 sayılı Resmî Gazete, Anayasa Mahkemesi’nin 01.11.2012 tarihli ve E: 2010/83, K: 2012/169 sayılı kararı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/02/20130222-10.htm, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-9: 13 Mart 2015 tarihli ve 29294 sayılı Resmî Gazete, Anayasa Mahkemesi’nin 13.11.2014 tarihli ve E: 2013/95, K: 2014/176 sayılı kararı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/03/20150313-10.pdf, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-10: 29 Haziran 2000 tarihli ve 24093 sayılı Resmî Gazete, Anayasa Mahkemesi’nin 29.12.1999 tarihli ve E: 1999/33, K: 1999/51 sayılı kararı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2000/06/20000629.htm#11, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-11: Anayasa Mahkemesi Hüseyin Ünal başvurusu, T: 20.09.2018 ve Başvuru No: 2017/24715; https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2017/24715, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-12: Anayasa Mahkemesi Bülent Eren ve Diğerleri Başvurusu, T: 31.10.2018, Başvuru No: 2017/27308 https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2017/27308, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-13: Ankara 2’nci İdare Mahkemesinin E:2016/196 sayılı kararı, https://www.anayasa.gov.tr/Kararlar/GenelKurul/Basvuru_Karari /2018-34.pdf, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-14: Adana 3. İdare Mahkemesinin E:2017/41 sayılı kararı, https://www.anayasa.gov.tr/Kararlar/GenelKurul/Basvuru_Karari/2017-34.pdf, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-15: 25 Mayıs 2018 tarihli ve 30431 sayılı Resmî Gazete, Anayasa Mahkemesi’nin 28.03.2018 tarihli ve E: 2016/196 ve K: 2018/34 sayılı kararı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/05/20180525-14.pdf, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-16: 05 Nisan 2019 tarihli ve 30736 sayılı Resmî Gazete, Anayasa Mahkemesi’nin 20.12.2018 tarihli ve E: 2016/181, K: 2018/111 sayılı kararı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/04/20190405-4.pdf, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).
• URL-17: Adli İstatistikler 2015, T.C. Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, https://adlisicil.adalet .gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/27820191140372015.pdf, (Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2020).
• URL-18: Adli İstatistikler 2016, T.C. Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, https://adlisicil.adalet .gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/27820191126572016.pdf, (Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2020).
• URL-19: Adli İstatistikler 2017, T.C. Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, https://adlisicil.adalet .gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/2682019155449istatistik2017.pdf, (Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2020).
• URL-20: Adli İstatistikler 2018, T.C. Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, https://adlisicil.adalet .gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/2082019153842istatistik2018.pdf, (Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2020).
• URL-21: Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin 14.01.2013 tarihli ve 150 no’lu kararı, https://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2019/04/20190405-4.pdf, (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020).