Fuat Sezgin’in ‘Yetki Verilmiş Kitap Râvî ve Müellifleri’ Ta-nımı Üzerine İsrâîlî Rivâyetlere Dair Bir Değerlendirme

Year 2020, Volume: 18 Issue: 2, 59 - 73, 31.12.2020

Recep Atav

Abstract

Bilimler tarihi alanında dünya çapında önemli araştırmaları bulunan merhum Fuat Sezgin’in tarih ve hadis tarihi alanında yaptığı çalışmalar vesilesiyle ilahiyat dünyasında özel bir yeri vardır. Birçok dil bilmesi ve tarihçi kimliği, kadîm eserleri değerlendirmede gösterdiği ustalı-ğı sonraki nesiller için ufuk açmakta, ilahiyat alanında yapılan çalışmalara yeni fikirler sun-maktadır. Bu makalede merhum Fuat Sezgin’in İsrâilîyyâta dair rivâyetlerin senedlerini de-ğerlendirmede kullandığı ‘yetki verilmiş kitap ravî ve müellifleri’ tabiri tetkike konu edilip, geçmişten bugüne tartışılagelen İsrâilî rivâyetlerin senedlerini değerlendirmede bu tabirin sunduğu imkândan hareketle farklı bir bakış açısı sunulmaya çalışılacaktır. Yaptığımız bu de-ğerlendirmeyi Taberî’nin Cam‘i’u’l-beyân an te’vili âyi’l-Kur’ân adlı meşhur tefsiri üzerinde in-dirgediğimizi, bu yüzden rivâyetlerin senedlerini değerlendirmede merhum Fuat Sezgin’in or-taya attığı bu tabirin kilit bir öneme sahip olduğunu belirtmemiz gerekir.

Keywords

: İsrâilîyât , rivâyet , hadis , yeti verilmiş kitap râvîleri

References

• Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit, “el-Câmi li-Ahlâkı’r-Râvî ve Âdâbi’s-Sâmi,” tahk. Mahmut Tahan, Mektebetü’l Maari, Riyat, 1998.
• Cabiri, M.Abid, “Arap İslam Aklının Oluşumu”, çev. İbrahim Akbaba, Kitabevi Yay, 2. Baskı, 2000.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara,1988.
• Cerrahoğlu, İsmail, “Tefsir Usulü,” İfav yayınları, Ankara,1990.
• Derveze, İzzet, “Kuranü’l-Mecid”,çev. Vahdettin İnce, İstanbul: Ekin Yayınları,1997.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî, “Hilyetü’l Evliya Tabakatu’l- Asfıya,” Daru’l- Kitabu’l-Arabi, Beyrut, 1974.
• Ebû Reyye, “Muhammedi Sünnetin Aydınlatılması”, çev. Muharrem Tan, Yeni Yönelişler Yayınları, İstanbul,2013.
• el-Mızzî, Cemâlüddîn Ebû’l-Haccâc Yusuf, “Tehzîbü’l-Kemâl fî Esmâi’r- Ricâl”, (Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1992). Fakültesi Dergisi,1968.
• Fayda, Mustafa “Taberi” TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Hatîb el-Bâğdâdî, “Tarihu Bağdat”, thk. Beşar Iyâd, Dâru’l-Garbı’l-İslamî, Beyrut, 2002.
• Hizmetli, Sabri, “Siyer ve İslam Tarihçiliği Üzerine” Diyanet İlmi Dergi, 4/24, 1989.
• Horovitz, “Vehb b. Münebbih”, İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul:1986.
• İbn Abdilberr,”Câmiu’l-Beyan an Te’vili Ay’yi’l- Kur’an”, Tahk. Mahmut Şakir, Kahire, Müessesetu’r-Risale, 2000.
• İbn Hacar, “Fethu’l-Bari”, tahk. M. Fuat Abdulbaki, Beyrut: Daru’l-Marife,2001.
• İbn Hacer, “Lisanu’l- Mizan ”, Müessesetü’l-İlmiyye, Lübnan,1971.
• İbn Haldun, “Mukaddime”, çev. Zakir Kadiri Ugan, (Meb. Yay, İstanbul,1989.
• İbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed, “Sikât”, Dairatül Maarifi Osmaniyye, Haydar abat, 1973.
• İbn Sad, Ebû Abdillâh Muhammed, “et-Tabakatu’l Kübra”, tahk. İhsan AbbasDaru’l Sadır, Beyrut, 1968.
• İbn Salâh, Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî, “Hadis İlimleri ve Hadis İstılahları Ansiklopedisi”, trc. M. Yaşar Aydemir, İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2012.
• İbn Teymiyye, “Mecmuatü’l- Fetava”, tahk. Abdurrahman b. Muhammed, Mecmeu Melikü’l-Fehd, Medine, 1995.
• İbn Teymiyye, Ebû Abdillâh Fahreddîn, Mecmuatü’l-Resail ve’l- Mesail, Beyrut, 1992.
• İbnu’l-Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, “Tehzibu’l-Tehzib,” Dairetü’l Maarifi Nizamiyye, Hindistan, Tarihsiz.
• Kandemir, Yaşar, “Ka’bul-Ahbar”, TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul: 2001.
• Kaya, Mesut, "De ki: Tevrat'ı Getirin de Okuyun, Tefsirde Kitab-ı Mukaddes'ten Nakilde Bulunmanın Meşruiyeti Bağlamında Bikai-Sehavi Polemiği”, Marife, (Yaz -2013).
• Kaya, Mesut, “Çağdaş Tefsirlerde İsrâiliyata Yaklaşım ve Kitab-ı Mukaddes Bilgilerinin Kullanımı”, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Doktora Tezi, 2013.
• Koç, M. Akif, “İsnat Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri”, Otto Yayınları, Ankara, 2003.
• Naima, “Tarih-i Na'ima”, Zuhuri Danışman Yayınları, İstanbul, 1967.
• Özcan, Hıdır, “Yahudi Kültürü ve Hadisler”,4. Baskı, İnsan Yayınları, İstanbul,2006.
• Özdemir, Veysel, “Abdullah b. Amr b. el-Âs (65/684)’ın Rivayetlerinin Hadis Kaynaklarına Az Sayıda İntikalinin Sebepleri” Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2007.
• Öztürk, Mustafa, Tefsirin Halleri, 2. Baskı, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2016.
• Saraçoğlu, Tuba, “Hadis ve Tarih: Metodolojik bir Karşılaştırma Adlı Makale Üzerine”, Hadis Tetkikleri Dergisi,2007.
• Sezgin Fuad, “Buhari’nin Kaynakları”, Otto Yayınları, Ankara,2014.
• Sezgin, Fuad, “Târîhu’t-Türâsi’l-Arabî” (et-Tedvînü’t-Târihî), Arapça’ya nakl. Mahmud Fehmi Hicâzî, (Riyad: İdâretü’s-Sekâfiyye, Riyad, 1991).
• Sezgin, Fuat, “İslam Tarihinin Kaynağı Olmak Bakımından Hadis'in Ehemmiyeti”, İslam Tetkikleri Enstütüsü Dergisi,1956.
• Suiçmez, Yusuf, “Sahabe ve Tabiin Sözlerinin Hz. Peygamber’e Nispeti”, Otto Yay. Ankara,2015.
• Taberi, Muhammed İbn Cerir b. Yezid b.Kesir el-Amulî, “Milletler ve Hükümdarlar Tarih”i, Çev. Zakir Kadiri Ugan, Ahmet Tamir, Meb yay, İstanbul,1991.
• Zehebi, M. Hüseyin ez-Zehebi, “et-Tefsir ve'l-Müfessirun”, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, Beyrut, 1976.
• Zehebî, Şemsettin Muhammed b. Ahmed, “Siyerü Âlâmi’n-Nübelâ”, Daru’l- Hadis, Kahire,1985.