Erken Dönem Tarih Literatüründe Hz. Meryem’in Tarihsel Tasavvuru

Year 2004, Volume: 2 Issue: 2, 39 - 62, 30.12.2004

Nimetullah Akın

Abstract

İlk İslâm tarihi literatüründe genelde Peygamber kıssaları ve özelde Hz. Meryem hakkında

sunulan bilgilerde sistematik bir sıralama ve bütüncül bir bakış açısı bulunmamakta,

bu da bize söz konusu bilgilerin farklı kaynaklardan toplandığı izlenimini vermektedir. Hz.

Meryem ile ilgili aynı hadiseyi aktaran iki farklı rivayet, iki farklı psikolojiyi yansıtabilmektedir.

Sözgelimi bir rivayette Hz. Meryem Hz. Īsa gibi yüce bir şahsiyeti dünyaya getirmekten

dolayı onurlu ve sevinçli, aynı haberi aktaran diğer rivayette ise babasız bir çocuk dünyaya

getirmekten dolayı ayıplanma ve kınanma korkusu içindedir. Denilebilir ki her haber iktibas

edildiği kaynağın psikolojisini de beraberinde getirmektedir. Bu makalede 􀇿Umāra b. Wa􀇭īma

al-Fārisī (ö. 289/902)’nin Kitāb bad􀊭 al-halq wa-qisās al-anbiyā􀊭sı ve Mu􀇑ammad b. Carīr at-

Tabarī (ö. 310/923)’nin Tārīh al-rusul wa’l-mulūk’u özelinde Hz. Meryem’in tarihsel tasavvurunun

bir analizi ve bu tasavvurun oluşumuna Kur􀊭ān ve Hz. Peygamber’in ifadelerinin yanı

sıra katkıda bulunan diğer kaynaklardaki paralel bilgilerin bir mukayesesi yer alacaktır. Hz.

Meryem ile ilgili örneklere bakıldığında Kur􀊭ān ve Hz. Peygamber’in ifadeleri dışında kalan

bilgilerin en önemli kaynağı olarak Yeni Ahit’in Apokrif Literatürü içinde yer alan Yakub

Īncili ön plana çıkmaktadır. Bu kaynaktaki bilgilerin ya direkt ya dolaylı ya da İslamileştirilerek

iktibas edildiği göze çarpmaktadır.

Keywords

Hz. Meryem , Yakup İncili , Apokrif , Rivayet , İslam Tarihi Literatürü , Kısas-ı enbiya , Fârisî , Taberî

References

• Hadis Tetkikleri Dergisi, (HTD), II/2, 2004.