Research Article
BibTex RIS Cite

Bir Sünnet Olarak ‘Değer Verme’ Ahlâkı

Year 2020, Volume: 18 Issue: 2, 155 - 165, 31.12.2020

Abstract

Allah’ın Müslümanlar için seçtiği en güzel örnek olan Allah Resûlü’nün rehberliğine uyma-nın yolu sünnete uygun yaşamaktır. Sünnete uygun bir yaşam ifadesiyle akla ilk gelenler; ye-meği sağ elle yemek, suyu oturarak içmek gibi şekli davranışlar ve farzdan önce sünnet na-maz kılmak, Pazartesi-Perşembe oruç tutmak gibi ibadetler çevresinde yoğunlaşır. Ahlâkî davranışlar ise genellikle ikinci planda kalmaktadır. Ancak Hz. Peygamber’in insanlarla iliş-kilerinde asla terk etmediği için sünnet adına uyulması gereken ahlâkî davranış prensipleri vardır. Nitekim günümüzde bu prensiplerden ‘değer verme’nin hayattan uzaklaşması ile aile-nin çöküşü, psikolojik sorunlu insanların çoğalması, kendisine yaratılıştan verilen yetenekleri fark edip değerlendiremeyen kişiliklerin oluşması gibi birçok probleme yol açılmaktadır. Oy-sa Müslümanlar sünnete uygun bir davranış modeli geliştirebilse bu problemleri yaşama ih-timallerinin de azalması beklenir. İnsanın insanca var olabilmesinin temel şartlarından biri ‘değer görmek’tir. Resûlullah’ın ilişkilerinde ayrım yapmaksızın tüm insanlara özellikle ço-cuklara ve gençlere hatta hayvanlara, eşyaya ve tabiata değer verme prensibini benimsediği bilinmektedir. Bu makale kapsamında Hz. Peygamber’in insani ilişkilerde temel prensip edi-nip her zaman uyguladığı bir sünnet olarak ‘değer verme ahlâkı’ ele alınacaktır.

References

  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî (ö. 241/855). el-Kütübü’s-Sitte ve Şürûhuha: Müsnedu Ahmed b. Hanbel. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Baskı, 1982.
  • Baysal, Zehra. Peygamber'in Sözsüz İletişimine Dair Hadislerin Tahric ve Değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi: Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2016.
  • Beyhakî Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali (ö. 458/1066). Şua'bü'l-imân. thk. Ahmed Nedvî, Bombay: Mektebetü'l-rüşd, 2003.
  • Biler, Sehilan. Psikolojik Açıdan Hz. Peygamber`in Şahsiyeti. Doktora Tezi: Ankara Üniversitesi, 1998.
  • Çeleğen, Nuriye. Peygamberimiz Çocuklara Nasıl Davranırdı? İstanbul: Nesil Yayınları, 2010.
  • Çelik, Ali. "Sünnetin Aktüel Değeri". Kur’an ve Sünnet Sempozyumu (1-2 Kasım 1997) Bildiriler. Ankara: TDV Yayınları, 1999. 155-166.
  • Demil, Emine. "Hz. Peygamber’in Risâlet Öncesi Hayatına Dair Rivâyetler". Doktora Tezi: Ankara Üniversitesi, 2016.
  • Demirci, Selim. "Gençlerin Ahlâk Eğitimi Açısından Hz. Peygamber’in Terkisine Aldığı Genç Sahabiler ve Onlara Tavsiyeleri". Uluslararası Gençlik ve Ahlâk Sempozyumu Bildiriler. ( Sinop: 6-8 Ekim 2016) 2: 985-1009
  • Demirli, Ayşe Gül. Hz. Peygamber'in Yönetim Anlayışı Bağlamında Siyaset Ahlakı. Yüksek Lisans Tezi: Fırat Üniversitesi, 2010.
  • Geçtan, Engin. İnsan olmak. İstanbul: Remzi Kitabevi, 18. Baskı, 1997.
  • İbn Kesir, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer (ö. 774/1373). el-Bidâye ve'n-nihaye. thk. Ali Şîrî. Beyrût: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, 1988.
  • İbn Sa‘d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa‘d b. Meni’ ez-Zührî (ö. 230/845). et-Tabakâtu’l-Kübrâ. Beyrut: Dâru Sadır, 1968.
  • Kara, Hilal Çelikkol. Peygamberimize Hizmet Eden Çocuk Enes bin Malik. İstanbul: Nesil Yayınları, 2008.
  • Kımter, Nurten. Benlik Saygısı ve Dindarlık İlişkisi. Doktora Tezi: Uludağ Üniversitesi, 2008.
  • Koca, Suat. Ahlak Hadisleri ve Değerlendirme Esasları. Doktora Tezi: Ankara Üniversitesi, 2016.
  • Komisyon. Hadislerle İslâm. Ankara: DİB Yayınları, 2. Baskı, 2013
  • Kotan, Sehal D. Varlık. Hadis Rivayetinde Kadın Sahabiler. İstanbul: HİKAV Yayınları, 2019.
  • Martı, Huriye. "İdeal Bir Eş Olarak Hazreti Peygamber". Kutlu Doğum 2009: Kürselleşen Dünyada Aile. Ankara: TDV Yayını: 2010: 38-46.
  • Müttakî Hindî, Alî b. Hüsâmiddîn b. Abdilmelik b. Kadîhân (ö. 975/1567). Kenzü'l-ummâl fî süneni'l-akvâl ve'l-ef'âl. thk. Bekrî Hayânî, Safvetü's-Segâ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 5. Baskı, 1981.
  • Sancaklı, Saffet. "Hadislerde "Yaşlılık Olgusunun" Değerlendirilişi". Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 10 / 1 (June 2006): 49-71.
  • Taberânî, Ebû Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb el-Lahmî (ö. 360/971). el-Mu‘cemü’l-Kebîr. thk. Hamdi Abdülmecid Selefî. Beyrut: Dâru İhyai’l-Türâsi’l-Arabî, 2. Baskı, 1984.
  • Ürkmez, Ahmed. Ahlak Hadislerinin Düşünce ve Davranış Eğitimindeki Yeri ve Rivayet Değeri. Doktora Tezi: Selçuk Üniversitesi, 2007.
  • Yağcı, Hızır. Hz. Peygamber'in Söz ve Davranışlarında İnsan Kazanma Sanatı. Yüksek Lisans Tezi: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 2009.
Year 2020, Volume: 18 Issue: 2, 155 - 165, 31.12.2020

Abstract

References

  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî (ö. 241/855). el-Kütübü’s-Sitte ve Şürûhuha: Müsnedu Ahmed b. Hanbel. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. Baskı, 1982.
  • Baysal, Zehra. Peygamber'in Sözsüz İletişimine Dair Hadislerin Tahric ve Değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi: Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2016.
  • Beyhakî Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali (ö. 458/1066). Şua'bü'l-imân. thk. Ahmed Nedvî, Bombay: Mektebetü'l-rüşd, 2003.
  • Biler, Sehilan. Psikolojik Açıdan Hz. Peygamber`in Şahsiyeti. Doktora Tezi: Ankara Üniversitesi, 1998.
  • Çeleğen, Nuriye. Peygamberimiz Çocuklara Nasıl Davranırdı? İstanbul: Nesil Yayınları, 2010.
  • Çelik, Ali. "Sünnetin Aktüel Değeri". Kur’an ve Sünnet Sempozyumu (1-2 Kasım 1997) Bildiriler. Ankara: TDV Yayınları, 1999. 155-166.
  • Demil, Emine. "Hz. Peygamber’in Risâlet Öncesi Hayatına Dair Rivâyetler". Doktora Tezi: Ankara Üniversitesi, 2016.
  • Demirci, Selim. "Gençlerin Ahlâk Eğitimi Açısından Hz. Peygamber’in Terkisine Aldığı Genç Sahabiler ve Onlara Tavsiyeleri". Uluslararası Gençlik ve Ahlâk Sempozyumu Bildiriler. ( Sinop: 6-8 Ekim 2016) 2: 985-1009
  • Demirli, Ayşe Gül. Hz. Peygamber'in Yönetim Anlayışı Bağlamında Siyaset Ahlakı. Yüksek Lisans Tezi: Fırat Üniversitesi, 2010.
  • Geçtan, Engin. İnsan olmak. İstanbul: Remzi Kitabevi, 18. Baskı, 1997.
  • İbn Kesir, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer (ö. 774/1373). el-Bidâye ve'n-nihaye. thk. Ali Şîrî. Beyrût: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, 1988.
  • İbn Sa‘d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa‘d b. Meni’ ez-Zührî (ö. 230/845). et-Tabakâtu’l-Kübrâ. Beyrut: Dâru Sadır, 1968.
  • Kara, Hilal Çelikkol. Peygamberimize Hizmet Eden Çocuk Enes bin Malik. İstanbul: Nesil Yayınları, 2008.
  • Kımter, Nurten. Benlik Saygısı ve Dindarlık İlişkisi. Doktora Tezi: Uludağ Üniversitesi, 2008.
  • Koca, Suat. Ahlak Hadisleri ve Değerlendirme Esasları. Doktora Tezi: Ankara Üniversitesi, 2016.
  • Komisyon. Hadislerle İslâm. Ankara: DİB Yayınları, 2. Baskı, 2013
  • Kotan, Sehal D. Varlık. Hadis Rivayetinde Kadın Sahabiler. İstanbul: HİKAV Yayınları, 2019.
  • Martı, Huriye. "İdeal Bir Eş Olarak Hazreti Peygamber". Kutlu Doğum 2009: Kürselleşen Dünyada Aile. Ankara: TDV Yayını: 2010: 38-46.
  • Müttakî Hindî, Alî b. Hüsâmiddîn b. Abdilmelik b. Kadîhân (ö. 975/1567). Kenzü'l-ummâl fî süneni'l-akvâl ve'l-ef'âl. thk. Bekrî Hayânî, Safvetü's-Segâ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 5. Baskı, 1981.
  • Sancaklı, Saffet. "Hadislerde "Yaşlılık Olgusunun" Değerlendirilişi". Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 10 / 1 (June 2006): 49-71.
  • Taberânî, Ebû Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb el-Lahmî (ö. 360/971). el-Mu‘cemü’l-Kebîr. thk. Hamdi Abdülmecid Selefî. Beyrut: Dâru İhyai’l-Türâsi’l-Arabî, 2. Baskı, 1984.
  • Ürkmez, Ahmed. Ahlak Hadislerinin Düşünce ve Davranış Eğitimindeki Yeri ve Rivayet Değeri. Doktora Tezi: Selçuk Üniversitesi, 2007.
  • Yağcı, Hızır. Hz. Peygamber'in Söz ve Davranışlarında İnsan Kazanma Sanatı. Yüksek Lisans Tezi: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 2009.
There are 23 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Religious Studies
Journal Section Articles
Authors

Sehal Deniz Varlık Kotan 0000-0002-3247-7490

Publication Date December 31, 2020
Published in Issue Year 2020 Volume: 18 Issue: 2

Cite

APA Varlık Kotan, S. D. (2020). Bir Sünnet Olarak ‘Değer Verme’ Ahlâkı. Hadis Tetkikleri Dergisi, 18(2), 155-165.
AMA Varlık Kotan SD. Bir Sünnet Olarak ‘Değer Verme’ Ahlâkı. HTD. December 2020;18(2):155-165.
Chicago Varlık Kotan, Sehal Deniz. “Bir Sünnet Olarak ‘Değer Verme’ Ahlâkı”. Hadis Tetkikleri Dergisi 18, no. 2 (December 2020): 155-65.
EndNote Varlık Kotan SD (December 1, 2020) Bir Sünnet Olarak ‘Değer Verme’ Ahlâkı. Hadis Tetkikleri Dergisi 18 2 155–165.
IEEE S. D. Varlık Kotan, “Bir Sünnet Olarak ‘Değer Verme’ Ahlâkı”, HTD, vol. 18, no. 2, pp. 155–165, 2020.
ISNAD Varlık Kotan, Sehal Deniz. “Bir Sünnet Olarak ‘Değer Verme’ Ahlâkı”. Hadis Tetkikleri Dergisi 18/2 (December 2020), 155-165.
JAMA Varlık Kotan SD. Bir Sünnet Olarak ‘Değer Verme’ Ahlâkı. HTD. 2020;18:155–165.
MLA Varlık Kotan, Sehal Deniz. “Bir Sünnet Olarak ‘Değer Verme’ Ahlâkı”. Hadis Tetkikleri Dergisi, vol. 18, no. 2, 2020, pp. 155-6.
Vancouver Varlık Kotan SD. Bir Sünnet Olarak ‘Değer Verme’ Ahlâkı. HTD. 2020;18(2):155-6.

İlim Tasavvurumuz Üzerine…

İslâm ilim geleneği, ihtiva ve temsil ettiği zâhirî, aklî, felsefî ve irfânî zenginliği ile küllî bir gerçekliği yansıtmaktadır. Söz konusu zenginlik alanlarının her birisi meşrûiyyetini, kendi usûlü dairesinde hakikat arayışı süreci içerisinde bulunuşuyla temellendirmektedir. Başlı başlarına müstakil birer ilim dalı olmaları ve bunun neticesinde tarifi, gayesi ve mesâili itibariyle sınırları belirgin olsa da, ortak bir tasavvura aracılık etmeleri dolayısıyla kaçınılmaz biçimde, bünyesinde sair ilimlerle kendi zaviyelerinden müştereklikler barındırır. Ne var ki, kendine has mesâildeki farklılaşmalar, bütünün temsil ettiği küllî tasavvurun varlığına engel değildir.
Geçmişte ve günümüzde, geleneğin bu yönü gözden kaçırıldığında, ilimler arası irtibat, sözü edilen müştereklikler üzerinden değil, ayrışmalardan hareketle kurulmaya çalışılmıştır. Esasen İslâm ilim geleneğini, ilimler arası iç çekişmelerin ve tartışmaların odağı olarak görmek böyle bir yaklaşım neticesinde ortaya çıkmıştır. Kadîm ilim geleneğimizi fikrî karışıklığın odağı olarak görme zafiyetini sadece şarkiyat geleneğinin bir refleksi imiş gibi kabul etmek kolaycı bir yaklaşımdır. Şarkiyat geleneği ‘ötekinin duruşunu’ temsil ettiği için dikkate alınması ve zafiyetlerine odaklanılması gereken, ‘öteki’lerin dışında kalanlar, yani ‘biz’ olmalıyız.
İlim ehli taifeyi teşkil eden bizlerin bu süreçte yapması gereken, dışardan ve çatışma odaklı yaklaşımı bir yana bırakıp; kendilerini İslâm tasavvurunu zayıflatmaya adamış kişilerin yöntemlerinin üst dilini keşfederek, benzer hatalara düşmekten kurtulmak, muhtelif ilimleri aynı müştereklikte cem eden kadîm geleneğimizin üst tasavvuruna odaklanmaktır.
İslâm toplumu olarak, fikrî hamlemizi gerçekleştirmemiz, körü körüne taklîdi bir yana bırakıp, bize ait değerler manzumemizi keşfetmemize bağlıdır. Modern çağın bilgi üzerindeki bizi kuşatan tahakkümü ve kendi değerlerini bize taşıyan imkânlarını ‘mihengimize’ vurmadan özümseme, bizi sürekli olarak kimliğimizden uzaklaştırmaktadır. Günümüzde öğrendiğimiz en önemli esas, ‘bilginin/ma‘lûmâtın’ kutsallığı iddiasıdır. Oysa her dönemde, mukaddes olan hakikat ve ma‘rifettir. Bir başka ifade ile varlığımız meşrûiyyetini bilgi peşinde koşmamızdan değil, hakikat yolcusu olmamızdan almalıdır.
Doğru yanlış her türlü bilginin kutsanması sebebiyledir ki, arama motorları ve sosyal medya plâtformaları üzerinden paylaşılan veriler, tıpkı, geçmişte ilimler ve ilim ehli arasında sadece ma‘lûmâta odaklanıldığında, ilimler arasındaki müşterek zeminin fark edilememesi ve İslâm tarihinin çatışmalar tarihi şeklinde algılanması gibi, bir ölçüye vurulmaksızın yaygınlığı nisbetinde doğru ve tayin edici bir konum ihrâz etmiştir. Bizler geçmişin ve günümüzün tecrübesinden istifade ederek, tekrar aynı hataya düşmediğimizden emin olmalıyız.
Şu halde, ilim ehline düşen, öncelikle ilimlerin usûlleri ve telif tarzlarının müşterekliğini temin eden ‘üst dilini’; bir başka ifade ile ‘küllî tasavvurunu’ keşfe yönelik gayretlerini arttırmaktır. İlmin bugünkü temsilcilerinin, İlâhî hakîkati zâhirî, aklî, rûhî, kalbî, irfânî plânda idrak için ömür tüketen geçmiş âlim, hakîm ve ârifler ile eserler üzerinden bağ kurmak suretiyle, onların arayış tecrübelerinden istifade etmeleri, ilimleri kuşatan küllî tasavvurun idrâkini mümkün kılacaktır. Bizi küllî tasavvura ulaştıracak olan vasıta, bazen dilin sunduğu imkânlar, bazen akıl, mantık ve felsefenin hâsıl ettiği kazanımlar, bazen de kalbin ve irfânî geleneğin ulaştığı hakikatler olabilecektir.
Bütün bu hususların arayışı içerisinde olan, Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile de, bize ait duruşa ve müşterek tasavvuru keşfin zaruretine dikkat çekmeyi kaçınılmaz görüyoruz. Bir başka ifade ile, tedbirimizi alıp, tedârikimizi ikmâl ederek seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunu fark ederek, ‘cihet-i vahdemizi’ yeniden hatırlamalı, uydu olmaktan, ezilmişlikten kurtulmalı, kendimize ait usûl, ulemâ ve kitâbiyâta dönmeli, ilmî düşünüşümüzü yeniden ‘âlî tasavvurumuza’ uygun hâle getirmeliyiz.
Kırk ikinci sayımızla, akademik dergicilikte kemâle erdiğimizin göstergesi olarak, kesintisiz yayın hayatını sürdürerek, geride bıraktığımız ilk yirmi yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu nüshasında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. İslâm coğrafyasının uzak diyarlarının tasavvurlarını bize sunan makaleler, eser tetkikleri, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) işaret edilen hususlarda bize iletilen her türlü talebe açık olup, bütün imkânlarını kullanarak arzu edilen hususlarda yazarlarımızın yanında olmaya çalışacaktır.
Geride bıraktığımız yirmi yıl ve kırk iki sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran hayatta olan ve ahirete irtihal eden bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken, bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz. Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...

İbrahim HATİBOĞLU