Research Article
Year 2021,
Volume: 19 Issue: 2, 209 - 233, 31.12.2021
Abstract
Doğu ile Batı arasındaki ontolojik ve epistemolojik ayırıma dayalı düşünme biçimi olarak tanımlanan oryantalizm terimi ile kendisini oryantalizm üzerinden konumlandırıp Doğulular’ın Batı’yla ilgili incelemelerini karşılayan oksidentalizm kavramı, bu makalenin ana konu-sunu teşkil etmektedir. Her iki kavrama yönelik yapılan tanımlamaların keyfiyetinin yanı sıra ilgili terimlerin mefhumuna dair ortaya çıkan değerlendirmeler ve bunlara yöneltilen bazı önemli tenkidler, çalışmada ele alınacaktır. Türkçe literatürde yeteri kadar tartışıldığı düşü-nülmeyen oksidentalizm teriminin merkeze alındığı bu çalışma ilgili kavramın anlam arayışına yönelik teorik bir inceleme sunulacaktır. Oryantalist paradigmaya karşı oksidentalist söylemin imkânını tartışan bu makale, kavramsal bir analiz sunmayı amaçlamaktadır. Oryantalizm ve oksidentalizm bağlamında ortaya çıkan literatürün dikkate alınacağı bu makalede her iki disiplinin müşterek noktalarına, farklılıklarına vurguda bulunarak bir karşılaştırma yapılacaktır. Bu mukayese sırasında ilgili kavramları tanımlayarak ön plana çıkan araştırmacıların yanı sıra özellikle bu konuların ele alındığı Türkçe çalışmalarda kendilerine çok fazla atıfta bulunulmayan isimler ve değerlendirmeleri ön plana çıkarılacaktır. Böylece söz konusu kavramların mahiyetini anlamaya katkı sunmak amaçlanmaktadır. Oryantalist müktesebât karşısında kendi tarihsel tecrübesiyle yol alan oksidentalist söylemin, Doğu’dan Batı’yı bir okuma imkânı sunduğu kabul edilirse, oryantalizm oksidentalizm kavramsal dikotomisinin yarattığı sorun alanından kurtulmak mümkün hale gelecektir. Bu sebeple bir söylem düzeyinde tartışılan oksidentalizmin, oryantalist paradigmaya mukabil olup olmadığının tartışılacağı bu çalışmada her iki kavram, içinde yer aldıkları disiplinlerin temel yaklaşımları göz önünde bulundurularak incelenecektir.
References
- Acar, Barış Berhem, “Gerçekle Hayal Arasında: İhtiyaca Göre Kurulan Garbiyatçılık”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 2020, cilt: XII, sayı: 29, s. 1240-1254.
- Ahatlı, Erdinç, “Bir Oksidentalizm Çağrısı: Oryantalizmi Yeniden Okumak: Batı’da İslâm Çalışmaları Sempozyumu”,
- Marife: Dini Araştırmalar Dergisi [Bilimsel Birikim], 2002, cilt: II, sayı: 3 [Muhammed Hamidullah’ın Aziz Hatırasına], s. 303-336.
- 01 Arlı, Alim, Oryantalizm-Oksidentalizm ve Şerif Mardin, İstanbul: Küre Yayınları, 3. Baskı, 2014.
- Avcı, Remzi, Kurgu ile Gerçeklik Arasında Alman Oryantalizmi, İstanbul: Ketebe Yayınları, 2021.
- Birgül Koçak Oksev - Ufuk Özcan, “Seçilmiş Garbiyat Literatürü”, Garbiyat Bilim Dergisi, s. 75-104.
- 02 Bulut, Yücel, Oryantalizmin Kısa Tarihi, İstanbul: Küre Yayınları, 6. Basım, 2014.
- Carrier, James G., “Oksidentalizm: Tersine Dönmüş Bir Dünya”, Oryantalizm Tartışma Metinleri, çev. Birgül Koçak, ed. Aytaç Yıldız, Ankara: 2007, s. 464-498.
- Coronil, Fernando, “Beyond Occidentalism: Toward Nonimperial Geohistorical Categories”, Cultural Anthropology, 1996, XI/1, s. 51-87.
- Çaycı, Ahmet, Oryantalizm, Oksidentalizm ve Sanat, İstanbul: İnsan, 2015.
- Çelebi, Vedat, “Michel Foucault’da Bilgi, İktidar ve Özne İlişkisi”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt 5, No 1, 2013, (Online Dergi, Erişim: 25.03.2021), s. 512-523.
- Davutoğlu, Ahmet, “Batıdaki İslam Çalışmaları Üzerine”, Marife: Dini Araştırmalar Dergisi, 2002, cilt: 2, sayı: 3, s. 39-52.
- Dayhan, Ahmet Tahir, Memâlik-i Osmâniyye’yi Keşfe Çıkan Oryantalistler, İstanbul: Rihle Kitap, 2011.
- Emiroğlu, Bekir, Söylemsel Bir İnşa Olarak Oryantalizm, Ankara: Araştırma Yayınları 2021.
- Eskin, Firdevs, “Oryantalizm ve Oksidentalizm Arasında Ahmet Mithat Efendi”, İslam Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2018, cilt: III, sayı: 3, s. 1-22.
- Eskin, Firdevs, Batıdan İslâma Yönelik Yapılan Tenkitler Karşısında Ahmet Midhat Efendi’nin Müdafaaları, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2016.
- Guénon, Rene, East and West, çev. Martin Lings (Ghent, NY: Sophia Perennis, 2001).
- Gülenç, Kurtul, “Edmund Husserl’de ‘Başkasının Beni’ Sorunu ve İntersubjektivite Kavramı”, Kilikya Felsefesi, 1 (2014), s. 19-39.
- Hallaq, Wael B., Şarkiyatçılığı Yeniden Düşünmek: Modern Bilginin Eleştirisi, çev. Ahmet Demirhan, İstanbul: Ketebe Yayınları, 2020.
- Hanefi, Hasan, “Oryantalizmden Oksidentalizme”, çev. Hakan Çopur, Uluslararası Oryantalizm Sempozyumu 9-10 Aralık 2006, 2007, s. 79-90.
- Hanefî, Hasan, Mukaddime fî ilmi’l-istiğrâb, b.y.: ed-Dâru’l-Fenniyye, 1411/1991.
- Hıdır, Özcan, “Oryantalizme Karşı Oksidentalizm: Hadis Oksidentalizmi -M. Fuad Sezgin ve M. Mustafa el-A‘zamî Örneği”, Hadis Tetkikleri Dergisi, 2007, cilt: V, sayı: 1, s. 7-31.
- https://dergipark.org.tr/tr/pub/oksident (Erişim: 10.06.2021)
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, Sünenü İbn Mâce, nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, 2. Cilt. b.y.: Dâru İhyâi Kütübi’l-Arabî, ts.
- İstek, Emrah - Gülşen İstek, “Oryantalist ve Oksidentalist Yaklaşımlar Çerçevesinde Fuat Sezgin”, Fuat Sezgin ve Temel İslam Bilimleri: Güncel Tartışmalar-Teorik Teklifler, 2019, s. 75-90.
- Jezernik, Božidar, Vahşi Avrupa: Batı’da Balkan İmajı (çev. Haşim Koç), İstanbul 2006.
- Kalın, İbrahim, Ben Öteki ve Ötesi: İslam-Batı İlişkileri Tarihine Giriş, İstanbul 2017.
- Kalın, İbrahim, İslâm ve Batı, Ankara: İSAM Yayınları, 13. Basım, 2019.
- Karakaş, Ali, “Bir Kavram Olarak Oksidentalizm”, SBARD (Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi), Yıl 13, Sayı 25 (Bahar 2015/1) ss. 165–184.
- Karakaş, Ali, Hadis Oksidentalizmi ve Fuat Sezgin, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
- Karakaş, Ali, Nabia Abbott ve Hadis’e Yaklaşımı, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
- Kılıç, Muharrem, “Zihinsel Bir Patoloji: Medeniyet Algımız Açısından Oksidentalist Söylemin İmkânsızlığı/Köksüzlüğü”,
- Marife: Dini Araştırmalar Dergisi [Bilimsel Birikim], 2006, cilt: VI, sayı: 3, s. 123-134.
- Kızıl, Fatma, “Bir Terimin Etimolojisi: ‘Hadis Oksidentalizmi’ Oksimoronu”, Hadis Tetkikleri Dergisi, 2007, cilt: V, sayı: 2, s. 157-160.
- Kızılkaya Yılmaz, Rahile, “Hegel’in Tarih Felsefesinin Goldziher’in Hadisleri Değerlendirme Yöntemine Etkisi”, İnsan ve Toplum Dergisi, 2021, cilt: XI, sayı: 3, s. 215-248.
- Kızılkaya Yılmaz, Rahile, “Şarkiyatçılığı Yeniden Düşünmek: Modern Bilginin Eleştirisi Adlı Kitap Üzerine”, Hadis Tetkikleri Dergisi, 2021, cilt: XIX, sayı: 1, s. 143-156.
- Kutluay, İbrahim, “Oryantalizmin Mukabili ve Yeni Bir Bilim Dalı Olarak Oksidentalizm: Fuat Sezgin Oksidentalist Sayılır mı?”, Fuat Sezgin ve Temel İslam Bilimleri: Güncel Tartışmalar-Teorik Teklifler, 2019, s. 75-90.
- Kutluer, İlhan, “Hangi Oksidantalizm?”, Marife Dini Araştırmalar Dergisi, yıl 6, sayı 3, 2006, s. 437-452.
- Küçükalp, Kasım, “Edward W. Said’in Şarkiyatçılık Düşüncesinin Felsefî Arkaplanı”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2003, cilt: XII, sayı: 1, s. 269-278.
- Massad, Joseph, “Orientalism as Occidentalism”, History of the Present, Cilt: V, No. 1 (Bahar 2015), ss. 83–94.
- Meriç, Cemil, Bu Ülke, İstanbul, İletişim Yayınları, 2006.
- Metin, Abdullah, “Bilimsellik, Karşı Söylem ve Düşünce Tarzı Bağlamında Oksidentalizm”, (Gazi Üniversitesi SBE, Siyaset ve Sosyal Bilimler Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2011.
- Ömür Kızıl & Cengiz Dönmez, “Tarih Konularının Öğretiminde Senkronik Yaklaşım Modeli ve Ölçekli Senkronik Tarih Şeritleri”, Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi 4/2 (2020), s. 285-308.
- Özdemir, Muhammet, “İbn Haldun ve Hegel’in Tarih Felsefelerinin Türkiye Bağlamında Anlamı”, Turkish Studies = Türkoloji Araştırmaları: International Periodical for the Languages,
- Literature and History of Turkish or Turkic, VIII. cilt, 7. sayı [Tarih], İstanbul, 2013, s. 415-428.
- Özşenel, Mehmet, “Hikmet Hadisi Üzerine Bir İnceleme”, Dîvân: İlmî Araştırmalar, 1996/2, s. 201-206.
- Paret, Rudi, The Study of Arabic and Islam at German Universities, Wiesbaden, 1968.
- Said, Edward W., Şarkiyatçılık Batı’nın Şark Anlayışı, çev. Berna Ülner, İstanbul: Metis Yayınları, 10. Basım, 2017.
- Said, Edward, Oryantalizm Sömürgeciliğin Keşif Kolu, çev. Salahattin Ayaz, İstanbul, 1991.
- Sarup, Madan, Post-yapısalcılık ve Postmodernizm, çev. Abdülbaki Güçlü, Bilim ve Sanat Yay, Ankara, 2004.
- Soykan, Ömer Naci, “Hegel Sisteminde Tarih Felsefesi: Betimleyici-Eleştirel Bir Giriş”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1999, cilt: XL, s. 271-289.
- Taftalı, Oktay, “Toplum ve Tarih Metodolojisi Bakımından Subjektivizmin Bazı İpuçları Üzerine”, Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, 24. Sayı, 2012/1, 257-277.
- Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, el-Câmi‘u’s-Kebîr (Sünenü’t-Tirmizî), nşr. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1996.
- Wahyudi, Yudian, “Hanefi’nin Mukaddime fi İlmi’l-İstigrâb’ına Arap Dünyasının Cevabı”, çev. Doğan Kaplan, Marife: Dini Araştırmalar Dergisi [Bilimsel Birikim], 2006, cilt: VI, sayı: 3, s. 341-355.
Year 2021,
Volume: 19 Issue: 2, 209 - 233, 31.12.2021
Abstract
References
- Acar, Barış Berhem, “Gerçekle Hayal Arasında: İhtiyaca Göre Kurulan Garbiyatçılık”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 2020, cilt: XII, sayı: 29, s. 1240-1254.
- Ahatlı, Erdinç, “Bir Oksidentalizm Çağrısı: Oryantalizmi Yeniden Okumak: Batı’da İslâm Çalışmaları Sempozyumu”,
- Marife: Dini Araştırmalar Dergisi [Bilimsel Birikim], 2002, cilt: II, sayı: 3 [Muhammed Hamidullah’ın Aziz Hatırasına], s. 303-336.
- 01 Arlı, Alim, Oryantalizm-Oksidentalizm ve Şerif Mardin, İstanbul: Küre Yayınları, 3. Baskı, 2014.
- Avcı, Remzi, Kurgu ile Gerçeklik Arasında Alman Oryantalizmi, İstanbul: Ketebe Yayınları, 2021.
- Birgül Koçak Oksev - Ufuk Özcan, “Seçilmiş Garbiyat Literatürü”, Garbiyat Bilim Dergisi, s. 75-104.
- 02 Bulut, Yücel, Oryantalizmin Kısa Tarihi, İstanbul: Küre Yayınları, 6. Basım, 2014.
- Carrier, James G., “Oksidentalizm: Tersine Dönmüş Bir Dünya”, Oryantalizm Tartışma Metinleri, çev. Birgül Koçak, ed. Aytaç Yıldız, Ankara: 2007, s. 464-498.
- Coronil, Fernando, “Beyond Occidentalism: Toward Nonimperial Geohistorical Categories”, Cultural Anthropology, 1996, XI/1, s. 51-87.
- Çaycı, Ahmet, Oryantalizm, Oksidentalizm ve Sanat, İstanbul: İnsan, 2015.
- Çelebi, Vedat, “Michel Foucault’da Bilgi, İktidar ve Özne İlişkisi”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt 5, No 1, 2013, (Online Dergi, Erişim: 25.03.2021), s. 512-523.
- Davutoğlu, Ahmet, “Batıdaki İslam Çalışmaları Üzerine”, Marife: Dini Araştırmalar Dergisi, 2002, cilt: 2, sayı: 3, s. 39-52.
- Dayhan, Ahmet Tahir, Memâlik-i Osmâniyye’yi Keşfe Çıkan Oryantalistler, İstanbul: Rihle Kitap, 2011.
- Emiroğlu, Bekir, Söylemsel Bir İnşa Olarak Oryantalizm, Ankara: Araştırma Yayınları 2021.
- Eskin, Firdevs, “Oryantalizm ve Oksidentalizm Arasında Ahmet Mithat Efendi”, İslam Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2018, cilt: III, sayı: 3, s. 1-22.
- Eskin, Firdevs, Batıdan İslâma Yönelik Yapılan Tenkitler Karşısında Ahmet Midhat Efendi’nin Müdafaaları, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2016.
- Guénon, Rene, East and West, çev. Martin Lings (Ghent, NY: Sophia Perennis, 2001).
- Gülenç, Kurtul, “Edmund Husserl’de ‘Başkasının Beni’ Sorunu ve İntersubjektivite Kavramı”, Kilikya Felsefesi, 1 (2014), s. 19-39.
- Hallaq, Wael B., Şarkiyatçılığı Yeniden Düşünmek: Modern Bilginin Eleştirisi, çev. Ahmet Demirhan, İstanbul: Ketebe Yayınları, 2020.
- Hanefi, Hasan, “Oryantalizmden Oksidentalizme”, çev. Hakan Çopur, Uluslararası Oryantalizm Sempozyumu 9-10 Aralık 2006, 2007, s. 79-90.
- Hanefî, Hasan, Mukaddime fî ilmi’l-istiğrâb, b.y.: ed-Dâru’l-Fenniyye, 1411/1991.
- Hıdır, Özcan, “Oryantalizme Karşı Oksidentalizm: Hadis Oksidentalizmi -M. Fuad Sezgin ve M. Mustafa el-A‘zamî Örneği”, Hadis Tetkikleri Dergisi, 2007, cilt: V, sayı: 1, s. 7-31.
- https://dergipark.org.tr/tr/pub/oksident (Erişim: 10.06.2021)
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, Sünenü İbn Mâce, nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, 2. Cilt. b.y.: Dâru İhyâi Kütübi’l-Arabî, ts.
- İstek, Emrah - Gülşen İstek, “Oryantalist ve Oksidentalist Yaklaşımlar Çerçevesinde Fuat Sezgin”, Fuat Sezgin ve Temel İslam Bilimleri: Güncel Tartışmalar-Teorik Teklifler, 2019, s. 75-90.
- Jezernik, Božidar, Vahşi Avrupa: Batı’da Balkan İmajı (çev. Haşim Koç), İstanbul 2006.
- Kalın, İbrahim, Ben Öteki ve Ötesi: İslam-Batı İlişkileri Tarihine Giriş, İstanbul 2017.
- Kalın, İbrahim, İslâm ve Batı, Ankara: İSAM Yayınları, 13. Basım, 2019.
- Karakaş, Ali, “Bir Kavram Olarak Oksidentalizm”, SBARD (Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi), Yıl 13, Sayı 25 (Bahar 2015/1) ss. 165–184.
- Karakaş, Ali, Hadis Oksidentalizmi ve Fuat Sezgin, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
- Karakaş, Ali, Nabia Abbott ve Hadis’e Yaklaşımı, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
- Kılıç, Muharrem, “Zihinsel Bir Patoloji: Medeniyet Algımız Açısından Oksidentalist Söylemin İmkânsızlığı/Köksüzlüğü”,
- Marife: Dini Araştırmalar Dergisi [Bilimsel Birikim], 2006, cilt: VI, sayı: 3, s. 123-134.
- Kızıl, Fatma, “Bir Terimin Etimolojisi: ‘Hadis Oksidentalizmi’ Oksimoronu”, Hadis Tetkikleri Dergisi, 2007, cilt: V, sayı: 2, s. 157-160.
- Kızılkaya Yılmaz, Rahile, “Hegel’in Tarih Felsefesinin Goldziher’in Hadisleri Değerlendirme Yöntemine Etkisi”, İnsan ve Toplum Dergisi, 2021, cilt: XI, sayı: 3, s. 215-248.
- Kızılkaya Yılmaz, Rahile, “Şarkiyatçılığı Yeniden Düşünmek: Modern Bilginin Eleştirisi Adlı Kitap Üzerine”, Hadis Tetkikleri Dergisi, 2021, cilt: XIX, sayı: 1, s. 143-156.
- Kutluay, İbrahim, “Oryantalizmin Mukabili ve Yeni Bir Bilim Dalı Olarak Oksidentalizm: Fuat Sezgin Oksidentalist Sayılır mı?”, Fuat Sezgin ve Temel İslam Bilimleri: Güncel Tartışmalar-Teorik Teklifler, 2019, s. 75-90.
- Kutluer, İlhan, “Hangi Oksidantalizm?”, Marife Dini Araştırmalar Dergisi, yıl 6, sayı 3, 2006, s. 437-452.
- Küçükalp, Kasım, “Edward W. Said’in Şarkiyatçılık Düşüncesinin Felsefî Arkaplanı”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2003, cilt: XII, sayı: 1, s. 269-278.
- Massad, Joseph, “Orientalism as Occidentalism”, History of the Present, Cilt: V, No. 1 (Bahar 2015), ss. 83–94.
- Meriç, Cemil, Bu Ülke, İstanbul, İletişim Yayınları, 2006.
- Metin, Abdullah, “Bilimsellik, Karşı Söylem ve Düşünce Tarzı Bağlamında Oksidentalizm”, (Gazi Üniversitesi SBE, Siyaset ve Sosyal Bilimler Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2011.
- Ömür Kızıl & Cengiz Dönmez, “Tarih Konularının Öğretiminde Senkronik Yaklaşım Modeli ve Ölçekli Senkronik Tarih Şeritleri”, Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi 4/2 (2020), s. 285-308.
- Özdemir, Muhammet, “İbn Haldun ve Hegel’in Tarih Felsefelerinin Türkiye Bağlamında Anlamı”, Turkish Studies = Türkoloji Araştırmaları: International Periodical for the Languages,
- Literature and History of Turkish or Turkic, VIII. cilt, 7. sayı [Tarih], İstanbul, 2013, s. 415-428.
- Özşenel, Mehmet, “Hikmet Hadisi Üzerine Bir İnceleme”, Dîvân: İlmî Araştırmalar, 1996/2, s. 201-206.
- Paret, Rudi, The Study of Arabic and Islam at German Universities, Wiesbaden, 1968.
- Said, Edward W., Şarkiyatçılık Batı’nın Şark Anlayışı, çev. Berna Ülner, İstanbul: Metis Yayınları, 10. Basım, 2017.
- Said, Edward, Oryantalizm Sömürgeciliğin Keşif Kolu, çev. Salahattin Ayaz, İstanbul, 1991.
- Sarup, Madan, Post-yapısalcılık ve Postmodernizm, çev. Abdülbaki Güçlü, Bilim ve Sanat Yay, Ankara, 2004.
- Soykan, Ömer Naci, “Hegel Sisteminde Tarih Felsefesi: Betimleyici-Eleştirel Bir Giriş”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1999, cilt: XL, s. 271-289.
- Taftalı, Oktay, “Toplum ve Tarih Metodolojisi Bakımından Subjektivizmin Bazı İpuçları Üzerine”, Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, 24. Sayı, 2012/1, 257-277.
- Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, el-Câmi‘u’s-Kebîr (Sünenü’t-Tirmizî), nşr. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1996.
- Wahyudi, Yudian, “Hanefi’nin Mukaddime fi İlmi’l-İstigrâb’ına Arap Dünyasının Cevabı”, çev. Doğan Kaplan, Marife: Dini Araştırmalar Dergisi [Bilimsel Birikim], 2006, cilt: VI, sayı: 3, s. 341-355.
There are 54 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Religious Studies |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 31, 2021 |
| Published in Issue | Year 2021 Volume: 19 Issue: 2 |
Cite
İlmî Tedrîsâtın Tertîbi Üzerine…
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU