Mülzak Hadis ve Metindeki İllete Dair Geçmiş ve Günümüzden İki Örneğin Tahlîli

Year 2021, Volume: 19 Issue: 2, 255 - 271, 31.12.2021

Mehmet Ali Çalgan

Abstract

Hadislerin nakillerinde hatalar geçmişten günümüze yapılagelmektedir. Hadisçiler bu hataların tespiti ve tashihi için büyük gayret göstermiş, yapılan hataların mahiyetini araştırmış ve bu hataları izah etmede faydalı olan ıstılahlar geliştirmişlerdir. Bu çalışmada birisi İbn Hibbân’ın Kitâbu’l-Mecrûhîn isimli eserinde, diğeri Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yayımlanan Kur’an Yolu isimli tefsir çalışmasında yer alan ve metinleri birbirine benzeyen müttefekun aleyh iki hadisin metinlerinin birbirleriyle hata sonucunda karıştırılması ile ortaya çıkan hatalı iki hadis örneği yakından incelenmiştir. Bu iki örnekteki hatanın mahiyeti hadis usûlünde bulunan müdrecü’l-isnâd, sülûkü’l-câdde, maklûbu’s-sened ve mülzak hadis kavramları bağlamında değerlendirilmiştir. Ayrıca, nadir kullanılan bir hadis ıstılahı olan mülzak hadisin tarifi, delâleti ve kaynaklarda kullanım biçimi araştırılarak bu hadis ıstılahı tanıtılmıştır

Keywords

Hadis , İllet , Mülzak , Kitâbü’l-Mecrûhîn , Kur’an Yolu.

References

• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 2015.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin. es-Sünenü'l-kübra. Haydarabad: Dâiretü'l-Maârifi'l-Osmaniyye, 1355.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. b.y.: Dârü Tavki'n-Necât, 1422.
• Dârekutni, Ebü’l-Hasan Ali b. Ömer. el-İlelü'l-varide fi'l-ehâdîsi'n-nebeviyye. thk. Mahfuzürrahman Selefi. Riyad: Daru Taybe, 1985.
• Düzenli, Muhittin. “Bir Tenkit Terimi Olarak “Sülûkü’l-Câdde””. İslâm Araştırmaları Dergisi 30 (2013), 1-23.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd. Beyrût: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adi el-Cürcani. el-Kamil fi duafâi’r-rical. thk. Adil Abdulmevcud. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed er-Râzî. el-Cerh ve’t-ta’dil. Beyrut : Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed er-Râzî. İlelü’l-hadîs. Beyrut: Dârü’l-ma‘rife, 1985.
• İbn Hibban, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibban b. Ahmed. el-Mecrûhîn mine’l-muhaddisin ve’d-duafa ve’l-metrukin. thk. Hamdi Abdulmecid Selefî. Riyad: Dârü’l-Sumey’î, 1420.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. Sunen. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. Daru İhyai’l-Kutubi’l-Arabiyye.
• İbnü'l-Cevzi, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. el-İlelü’l-mütenahiye fi'l-ehâdîsi'l-vahiye. Mekke: el-Mektebetu’l-imdadiyye, ts.
• Karagözoğlu, Mustafa Macit. Zayıf Raviler Duafâ Literatürü ve Zayıf Rivayetler. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2014.
• Lâhim, İbrahim b. Abdullah. el-İttisâl ve’l-İnkitâ’. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1425.
• Mizzî, Ebü’l-Haccac Cemaleddin Yusuf b. Abdurrahman b. Yusuf. Tuḥfetü’l-eşrâf bi-maʿrifeti’l-eṭrâf. thk. Abdüssamed Şerefüddin. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1403.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc. el-Câmi‘u's-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâi't-Türasi'l-Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sunen. thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. 9 Cilt. Halep: Mektebu’l-Matbuâti’l-İslâmiyye, 1406/1986.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. Tedrîbü’r-râvi fî şerhi Takribi’n-Nevevi. thk. Bedî es-Seyyid el-Lahhâm. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 2010.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Süleymân b. Ahmed et-Taberânî. el-Mu‘cemü'l-kebîr. thk. Hamdî b. Abdülmecid es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebü İbn Teymiyye, 1994.
• Târık b. Ivedullah. Takrîbu İlmi’l-hadîs. Kâhire: Dâru’l-Kevser, 2009.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Beşşâr Avvâd Mârûf. Beyrût: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
• Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
• Ukaylî, Ebû Cafer Muhammed b. Amr. ed-Duafaü’l-kebir. thk. Abdülmu’ti Kal’aci. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1984/1404.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed. Mizanü’l-i’tidal fî nakdi’r-rical. thk. Ali Muhammed Bicavi. Beyrut : Dârü’l-Fikri’l-Arabî, ts.