Research Article
Year 2024,
Volume: 22 Issue: 1, 89 - 109, 30.06.2024
Abstract
Bu çalışmada, tâbiîn döneminin öne çıkan âlimlerinden biri olan Sâlim b. Abdullâh b. Ömer’in (v. 106/725) hayatı ve hadis ilmindeki yeri kısaca ele alınmış, rivâyet ettiği hadislerin çeşitli açılardan nitelikleri ve hadis rivâyet metotları araştırılmıştır. Halîfe Ömer b. el-Hattâb’ın to-runu, meşhur sahâbî Abdullâh b. Ömer’in oğlu olması dolayısıyla oldukça büyük bir öne çı-kan Sâlim b. Abdullâh, siyasî ve fikrî olarak çalkantılı bir dönemde yaşamıştır. En çok hadis rivâyet eden sahâbîlerden biri olan babasının en yakın talebesi olarak hadis ilminde devrinin en meşhurlarından biri olmuş, hadis rivâyetinde sıhhat bakımından en üst düzeyde görülen isnad zincirlerinden birinin râvîsi olarak görülmüştür.
References
- Abdürezzâk, Abdürezzâk b. Hemmâm es-San’ânî. el-Musannef, thk. Habîburrahman el-Aʻzamî, I-XI, Beyrut 1403.
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybani. el-Müsned, thk. Şuayb Arnaût-Adil Mürşid v.dğr., Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
- Ahmed Nâim. Hadis Usûlü ve Istılahları, haz. Hasan Karayiğit, Düşün Yay., İstanbul 2010.
- Aydemir, Halis. Rivayetlerin Olasılığı Teorisi Işığında Nâfiʻ Mevlâ İbn Ömer, Emin Yay., Bursa 2018.
- Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ el-Hanefi. Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhari, Dâru İhyâi’t-Turas, Beyrut, trs.
- Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ. Ensâbü’l-eşrâf, thk. Süheyl Zekkâr ve Riyâz ez-Ziriklî, Dâru’l-Fikr, I-XIII, Beyrut 1996.
- Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin. Maʻrifetü’s-sünen ve’l-âsâr, thk. Abdülmu’ti Emin Kal’acî, Câmiâtü Dirâsâti’l-İslâmiyye, I-XV, Kahire 1412/1991.
- -------, es-Sünenü’l-kübrâ, thk. Muhammed Abdülkadir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-X, Beyrut 1424/2003.
- -------, Şuabu’l-imân, thk. Abdülalî Abdülhamîd Hâmid, Mektebetü’r-Rüşd, Riyâd 1423/2003.
- Bezzâr, Ebû Bekir Ahmed b. Amr. Müsnedü’l-Bezzâr (el-Bahrü’z-zehhâr), thk. Mafuzurrahman Zeynullah-Âdil b. Saʻd-Sabri Abdülhâlık eş-Şâfiî, Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, I-XVIII, Medine 1988-2009.
- Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-Sahîh, thk. Muhammed b. Züheyr b. en-Nâsır, I-IX, 1422.
- -------, et-Târîhu’l-kebîr, Dâiretu Meârif el-Osmaniyye, I-VIII, Haydarabad, trs.
- Dârekutnî, Ebu’l Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed. es-Sünenü’d-Darekutnî, thk. Şuayb Arnaût v.dğr., Müessesetü’r-Risâle, I-V, Beyrut 1424/2004.
- Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman. el-Müsned (Sünenü’d-Dârimî), thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî, Dâru’l-Muğnî, I-IV, Riyâd 2000.
- Dûlâbî, Ebû Bişr Muhammed b. Ahmed. el-Künâ ve’l-esmâ, Dâru İbn Hazm, thk. Nazar Muhammed Faryâbî, I-III, Beyrut 2000.
- Ebû Dâvud, Süleyman b. Eşʻas b. İshak b. el-Ezdi. es-Sünen, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, Mektebetü’l-Asriyye, I-IV, Beyrut, trs.
- Ebû Yaʻlâ, Ahmed b. Ali b. el-Müsennâ. el-Müsned. thk. Hüseyin Selim Esed, Dâru’l-Me’mûn, I-XIII, Dımaşk 1404/1984.
- Ebû Zür’a, Abdurrahman b. Amr ed-Dımaşkî. Târîhu Ebû Zür’a ed-Dımaşkî, (Ebû Meymûn b. Râşid rivayeti), thk. Şükrullah Nimetullah el-Kûcânî, Dımeşk, trs.
- el-Bâcî, Ebu’l-Velîd Süleyman b. Halef. el-Müntekâ şerhu’l-Muvattaʻ, Matbaatü’s-Saâde, I-VII, Mısır 1332.
- -------, et-Tadîl ve’t-tecrîh li men harrece lehü’l-Buhârî fi’l-Câmii’s-Sahîh, thk. Ebû Lübâbe Hüseyin, Dâru’l-Livâ, I-III, Riyâd 1406/1986.
- Fahreddîn er-Râzî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Hasan et-Teymî er-Râzî. Mefâtîhu’l-gayb, Dâru İhyâi’t-Turâs, Beyrut 1420.
- Fâkihî, Ebû Abdullah Muhammed b. İshak el-Fâkihî. Ahbâru Mekke fî kadîmi’d-dehri ve hadisihî, thk. Abdülmelik Abdullah Dehiş, Dâru Hadar, I-VI, Beyrut 1414.
- Hâkim, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, thk. Mustafa Abdülkadir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-IV, Beyrut 1411/1990.
- -------, Maʻrifetu ulûmi’l-hadis, thk. Ahmed b. Fâris es-Sellûm, Dâru İbn Hazm, Beyrut 1424/2003.
- Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr Halîfe b. Hayyât Halîfe eş-Şeybânî. Tabakâtu Halife b. Hayyât, (Tüsterî-Ezdî rivayeti), thk. Süheyl Zekkar, Dâru’l-Fikr, 1414/1993.
- Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit. el-Kifâye fî ilmi’r-rivâye, thk. Ebû Abdullah es-Sevrakî-İbrahim Hamdi el-Medenî, Mektebetü’l-İlmiyye, Medine, trs.
- Humeydî, Ebû Bekir Abdullah b. ez-Zübeyr. el-Müsned, thk. Hasan Selim Esed ed-Dârânî, Dârü’s-Sekâ, I-II, Dımaşk 1996.
- İbn Abdilber, Ebû Ömer İbn Abdilber en-Nemerî. Câmiu beyâni’l-ilm ve fazlih, thk. Ebî’l-Eşbâl ez-Züheyrî, Dâru İbn Cevzî, I-II, Suûdî Arabistan 1414/1994.
- İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali b. Hüseyin. Târîhu Dımaşk, thk. Amr b. Ğarame el-Umrevî, Dâru’l-Fikr, I-LXXX, 1995.
- İbn Ebî Âsım, Ebû Bekir b. Ebû Âsım. es-Sünne, thk. Muhammed Nâsiruddîn el-Elbânî, Mektebü’l-İslâmî, I-II, Beyrut 1400.
- İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman er-Razî. el-Cerh ve’t-taʻdîl, I-IX, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1271/1952.
- İbn Ebî Hayseme. et-Târîhu’l-kebîr, thk. Salâh b. Fethî Helal, el-Fârûku’l-Hadise, I-IV, Kâhire 1427/2006.
- İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir b. Ebû Şeybe. Kitâbu’l-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr, thk. Kemal Yusuf Hût, Mektebetü’r-Rüşd, I-VII, Riyâd 1409. (el-Mektebetü’ş-Şâmile nüshası).
- İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ali b. Muhammed el-Askalanî. Tehzîbü’t-Tehzîb, Dâiretu Meârifi’n-Nizâmiyye, I-XII, Hindistan 1326.
- -------, Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-Marife, I-XIII, Beyrut 1379.
- -------, Nüzhetü’n-nazar fî tavzihi Nuhbetu’l-Fiker ve fî mustalâhi ehli’l-eser, thk. Abdullah b. Dayfullah er-Rahîlî, Matbaatü Sefîr, Riyâd 1422.
- -------, en-Nüket alâ Sahîhi’l-Buhârî (et-Tecrîd ale’t-tenkîh), thk. Ebu’l-Velîd Hişam b. Ali- Ebû Temîm Nâdir Mustafa Mahmud, el-Mektebetü’l-İslamiyye, I-II, Kahire 2005.
- İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed. Târîhu İbn Haldûn (Divânu’l-Mübtede ve’l-Haber fî târihi’l-Arab), thk. Halil Şehâde, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1988.
- İbn Hallikân. Vefeyâtü’l-âyân, thk. İhsan Abbas, Dâru Sadr, I-VII, Beyrut 1900-1994.
- İbn Hibbân, Ebû Hatim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed et-Temimî. es-Sikât, I-IX, thk: Seyyid Şerefuddin Ahmed, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1395/1975.
- -------, es-Sahîh (el-İhsân fî takrîbi Sahîhi İbn Hibbân-İbn Balabân tertibi), thk. Şuayb Arnaût, Müessesetü’r-Risâle, I-XVIII, Beyrut 1408/1988.
- İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-Nihâye, I-X, Dâru’l-Fikr, 1407/1986.
- İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbe Nümeyrî. Târihu’l-Medine, thk. Fehim Muhammed Şeltut, Cidde 1399.
- İbn Vehb, Ebû Muhammed Abdullah b. Vehb. el-Câmiʻ fi’l-hadîs, thk. Rıfat Fevzî Abdülmuttalib-Ali Abdülbâsıt Mezîd, Dârü’l-Vefa, by., 1425/2005.
- İbnü’l-Adîm, Ömer b. Ahmed. Buğyetü’t-taleb fî târîhi Haleb, thk. Süheyl Zekkâr, Dâru’l-Fikr, I-XII, trs.
- İbnü’l-Aʻrabî, Ebû Saîd Ahmed b. Muhammed. Muʻcemu İbnü’l-Aʻrabî, thk. Abdülmuhsin b. İbrahim b. Ahmed el-Hüseynî, Dâru İbni’l-Cevzî, I-III, Suûdî Arabistan 1418/1997.
- İbnü’l-Cevzî, Cemâleddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. el-Muntazam fî târîhi’l- ümem ve’l-mülûk, thk. Muhammed Abdülkadir Atâ-Mustafa Abdülkadir Atâ, Dârul Kütübi’l-İlmiyye, I-XIX, Beyrut 1412/1992.
- İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan İzzeddîn Ali b. Muhammed b. Abdülkerim. Üsdü’l-gâbe fi temyîzi’s-sahâbe, thk. Ali Muhammed Muavvid-Âdil Ahmed Abdülmevcud, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-VIII, 1415/1994.
- -------, el-Kâmil fi’t-Târih, thk. Ömer Abdüsselam Tedmirî, Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, I-X, Beyrut, 1417/1997.
- İbnü’l-İmad, Şihabüddin Ebu’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed el-Hanbelî İbnü’l-İmâd. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, thk. Mahmud el-Arnaut, Beyrut 1988.
- İbnü’s-Salâh, Takiyyüddîn Osman b. Abdurrahman. Mukaddimetü İbni’s-Salâh (Maʻrifetü envâi ulûmi’l-hadis), thk. Nureddin Itr, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1406/1986.
- İclî, Ebu’l-Hasan Ahmed b. Abdullah. Târîhu’s-sikât, Dâru’l-Bâz, by., 1405/1984.
- Kaya, Eyyüp Saîd. “Sâlim b. Abdullah b. Ömer”, DİA, XXXVI, 2009, 47-48.
- Kuzudişli, Bekir. Hadis Rivayetinde Bağlam, Klasik Yay., İstanbul 2020.
- -------, Aile İsnadları, İFAV Yay., İstanbul 2021.
- Lâlekâî, Ebu’l-Kâsım Hibetullah b. Hasan. Şerhu usûli i’tikâdi Ehli’s-sünne ve’l-cemâa, thk. Ahmed b. Saʻd b. Hemdân el-Ğâmidî, Dâru’t-Taybe, I-IX, Suûdî Arabistan 1423/2003.
- Maʻmer b. Râşid, Maʻmer b. Ebû Amr Râşid el-Ezdî. el-Câmiʻ, (Abdürrezzâk b. Hemmâm’ın Musannef’i içinde), thk. Habîburrahmân el-Aʻzamî, el-Meclisü’l-İlmî, I-II, Beyrut 1403.
- Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Âmir. el-Muvattaʻ, thk. Muhammed Mustafa el-Aʻzamî, Müessesetü Zayed b. Sultân Âli Nehyân, I-VIII, Abu Dabi 1425/2004.
- Mizzî, Ebu’l-Haccâc Yûsuf b. Zekî Abdurrahman. Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl, I-XXXV, thk. Beşşâr Avvâd Maʻrûf, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 1400/1980.
- Moğultay b. Kılıç, Ebû Abdullah Alâaddîn. İkmâlü Tehzîbi’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl, thk. Ebû Abdurrahman Âdil b. Muhammed-Ebû Muhammed Üsâme b. İbrahim, I-XII, Kahire, 2001.
- Müslim b. Haccac, Ebu’l-Hasan Kuşeyrî en-Nîsâburî. Sahîh-i Müslim, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâki, Dâru İhyâi’t-Turâs, I-V, Beyrut, trs.
- Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünen (el-Müctebâ mine’s-Sünen), thk. Abdülfettah Ebû Gudde, Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, I-IX, Halep 1406/1986.
- -------, es-Sünenü’l-kübrâ, thk. Hasan Abdülmün’im Şelebî, Müessesetü’r-Risâle, I-X, Beyrut 1421/2001.
- Nevevî, Ebû Zekeriya Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref. et-Takrîb ve’t-teysîr li Maʻrifeti süneni’l-beşîri’-nezîr fî usûli’l-hadis, thk. Muhammed Osman el-Huşt, Dâru’l-Kütübi’l-Aʻrabî, Beyrut 1985.
- -------, Tehzîbü’l-esmâ ve’l-luğa, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, I-IV, Beyrut, trs.
- Uraler, Aynur. Abdullah b. Ömer ve Sünnet Hassasiyeti, İFAV Yay., İstanbul 2019.
- -------, Sahâbe Uygulaması Olarak Sünnete Bağlılık, İFAV Yay., İstanbul 2016.
- Polat, Zeynep. Sâlim b. Abdullah ve Hadis İlmindeki Yeri, İlâhiyât Yay., Ankara 2024.
- Rıfat Fevzi Abdulmuttalib. Esahhu’l-esânîd, Dâru İbn Hazm, I-II, Beyrut 1430/2009.
- Sahnûn, Abdusselam b. Saîd et-Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübrâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-IV, by., 1415/1994.
- Seâlibî, Ebû Mansur. eş-Şekvâ ve’l-itâb ve mâ vaka’a li’l-hilâf ve’l-eshâb, thk. İlham Abdulvahhab el-Muftî, Kuveyt 2000.
- Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn. Fethu’l-muğîs bi Şerhi Elfiyyeti’l-Hadis li’l-Irâkî, thk. Ali Hüseyin Ali, Mektebetü’s-Sünne, I-IV, Mısır 1424/2003.
- Sıbt İbnü’l-Cevzî, Şemseddîn Ebu’l-Muzaffer. Mir’âtü’z-zaman fî tevârihi’l-âyân, Dâru Risâleti’l-İlmiyye, I-XXIII, Dımaşk 2013.
- Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris eş-Şâfiî. el-Müsned, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1400.
- Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdullah. Neylü’l-evtâr, thk. İsâmüddin es-Sabâbetî, Dâru’l-Hadis, I-VIII, Mısır 1413/1993.
- Şirâzî, Ebû İshak eş-Şirâzî. et-Tabakâtü’l-fukahâ, İhsan Abbas, Dârü’r-Râidü’l-Arabî, Beyrut 1981.
- Taberânî, Ebu’l-Kâsım Müsnidü’d-dünya Süleyman b. Ahmed. el-Muʻcemu’l-kebîr, thk. Hamdi b. Abdülmecid es-Selefî, Mektebetü İbn Teymiyye, I-XXV, Kahire 1994.
- Tahâvî, Ebû Caʻfer Ahmed b. Muhammed b. Selâme. Şerhu meâni’l-âsâr, thk. Muhammed Seyyid Cadelhak, Muhammed Zührî en-Neccâr, I-V, Medine 1414/1994.
- Tâhir el-Cezâirî, Tâhir b. Sâlih (Muhammed) es-Sem’ûnî. Tevcîhu’n-nazar ilâ usûli’l-eser, thk. Abdülfettâh Ebû Gudde, Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, I-II, Halep 1416/1995.
- Tatlı, Mustafa. Tâbiûn Döneminde Hadis Rivayeti, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul 2021.
- Tayâlisî, Ebû Dâvud Süleyman b. Dâvud. Müsnedi Ebû Dâvud et-Tayâlisî, thk. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî, Dâru Hicr, I-IV, Mısır 1419/1999.
- Yahyâ b. Maîn, Ebû Zekeriyya Yahyâ b. Maîn. Târîhu İbn Maîn, (ed-Dûrî rivayeti), thk. Ahmed Muhammed Nurseyf, I-IV, Mekke 1399/1979.
- Yücedağ, Rıdvan Talha. 2./8. Asır Medine Hadis Halkaları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul 2022.
- Zehebî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru aʻlâmi’n-nübelâ, thk. Şuayb el-Arnaût-Muhammed Nuaym el-Urkusûsî, Müessesetu’r-Risâle, I-XXIII, IX. Bsk., Beyrut 1413.
- -------, Târihu’l-İslâm ve vefeyâtu’l-meşâhîru ve’l-aʻlâm, thk. Ömer Abdusselam et-Tedmirî, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1993.
- -------, Tezhîbu’t-Tehzîbi’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl, thk. Ğanim Abbas Ğanim-Mecdî es-Seyyid Emin, el-Fâruku’l-Hadisiyye, I-XI, by., 1425/2004.
- Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah. Rebîu’l-ebrâr ve nusûsu’l-ahbâr, Müessesetü’l-Aʻlemî, I-V, Beyrut 1412.
- Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedruddîn. en-Nüket alâ Mukaddimeti İbni’s-Salâh, thk. Zeynelâbidîn b. Muhammed Belâ Feric, Mektebetü Azvâi’s-Selef, I-III, Riyad 1418/1998.
- Zübeyrî, Ebû Abdullah Mûsâb b. Abdullah b. Mûsâb b. Sâbit. Nesebü Kureyş, nşr. Levi Provençal, Dârü'l-Maârif, Kahire, trs.
Year 2024,
Volume: 22 Issue: 1, 89 - 109, 30.06.2024
Abstract
References
- Abdürezzâk, Abdürezzâk b. Hemmâm es-San’ânî. el-Musannef, thk. Habîburrahman el-Aʻzamî, I-XI, Beyrut 1403.
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybani. el-Müsned, thk. Şuayb Arnaût-Adil Mürşid v.dğr., Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
- Ahmed Nâim. Hadis Usûlü ve Istılahları, haz. Hasan Karayiğit, Düşün Yay., İstanbul 2010.
- Aydemir, Halis. Rivayetlerin Olasılığı Teorisi Işığında Nâfiʻ Mevlâ İbn Ömer, Emin Yay., Bursa 2018.
- Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ el-Hanefi. Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhari, Dâru İhyâi’t-Turas, Beyrut, trs.
- Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ. Ensâbü’l-eşrâf, thk. Süheyl Zekkâr ve Riyâz ez-Ziriklî, Dâru’l-Fikr, I-XIII, Beyrut 1996.
- Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin. Maʻrifetü’s-sünen ve’l-âsâr, thk. Abdülmu’ti Emin Kal’acî, Câmiâtü Dirâsâti’l-İslâmiyye, I-XV, Kahire 1412/1991.
- -------, es-Sünenü’l-kübrâ, thk. Muhammed Abdülkadir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-X, Beyrut 1424/2003.
- -------, Şuabu’l-imân, thk. Abdülalî Abdülhamîd Hâmid, Mektebetü’r-Rüşd, Riyâd 1423/2003.
- Bezzâr, Ebû Bekir Ahmed b. Amr. Müsnedü’l-Bezzâr (el-Bahrü’z-zehhâr), thk. Mafuzurrahman Zeynullah-Âdil b. Saʻd-Sabri Abdülhâlık eş-Şâfiî, Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, I-XVIII, Medine 1988-2009.
- Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-Sahîh, thk. Muhammed b. Züheyr b. en-Nâsır, I-IX, 1422.
- -------, et-Târîhu’l-kebîr, Dâiretu Meârif el-Osmaniyye, I-VIII, Haydarabad, trs.
- Dârekutnî, Ebu’l Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed. es-Sünenü’d-Darekutnî, thk. Şuayb Arnaût v.dğr., Müessesetü’r-Risâle, I-V, Beyrut 1424/2004.
- Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman. el-Müsned (Sünenü’d-Dârimî), thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî, Dâru’l-Muğnî, I-IV, Riyâd 2000.
- Dûlâbî, Ebû Bişr Muhammed b. Ahmed. el-Künâ ve’l-esmâ, Dâru İbn Hazm, thk. Nazar Muhammed Faryâbî, I-III, Beyrut 2000.
- Ebû Dâvud, Süleyman b. Eşʻas b. İshak b. el-Ezdi. es-Sünen, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, Mektebetü’l-Asriyye, I-IV, Beyrut, trs.
- Ebû Yaʻlâ, Ahmed b. Ali b. el-Müsennâ. el-Müsned. thk. Hüseyin Selim Esed, Dâru’l-Me’mûn, I-XIII, Dımaşk 1404/1984.
- Ebû Zür’a, Abdurrahman b. Amr ed-Dımaşkî. Târîhu Ebû Zür’a ed-Dımaşkî, (Ebû Meymûn b. Râşid rivayeti), thk. Şükrullah Nimetullah el-Kûcânî, Dımeşk, trs.
- el-Bâcî, Ebu’l-Velîd Süleyman b. Halef. el-Müntekâ şerhu’l-Muvattaʻ, Matbaatü’s-Saâde, I-VII, Mısır 1332.
- -------, et-Tadîl ve’t-tecrîh li men harrece lehü’l-Buhârî fi’l-Câmii’s-Sahîh, thk. Ebû Lübâbe Hüseyin, Dâru’l-Livâ, I-III, Riyâd 1406/1986.
- Fahreddîn er-Râzî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Hasan et-Teymî er-Râzî. Mefâtîhu’l-gayb, Dâru İhyâi’t-Turâs, Beyrut 1420.
- Fâkihî, Ebû Abdullah Muhammed b. İshak el-Fâkihî. Ahbâru Mekke fî kadîmi’d-dehri ve hadisihî, thk. Abdülmelik Abdullah Dehiş, Dâru Hadar, I-VI, Beyrut 1414.
- Hâkim, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, thk. Mustafa Abdülkadir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-IV, Beyrut 1411/1990.
- -------, Maʻrifetu ulûmi’l-hadis, thk. Ahmed b. Fâris es-Sellûm, Dâru İbn Hazm, Beyrut 1424/2003.
- Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr Halîfe b. Hayyât Halîfe eş-Şeybânî. Tabakâtu Halife b. Hayyât, (Tüsterî-Ezdî rivayeti), thk. Süheyl Zekkar, Dâru’l-Fikr, 1414/1993.
- Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit. el-Kifâye fî ilmi’r-rivâye, thk. Ebû Abdullah es-Sevrakî-İbrahim Hamdi el-Medenî, Mektebetü’l-İlmiyye, Medine, trs.
- Humeydî, Ebû Bekir Abdullah b. ez-Zübeyr. el-Müsned, thk. Hasan Selim Esed ed-Dârânî, Dârü’s-Sekâ, I-II, Dımaşk 1996.
- İbn Abdilber, Ebû Ömer İbn Abdilber en-Nemerî. Câmiu beyâni’l-ilm ve fazlih, thk. Ebî’l-Eşbâl ez-Züheyrî, Dâru İbn Cevzî, I-II, Suûdî Arabistan 1414/1994.
- İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali b. Hüseyin. Târîhu Dımaşk, thk. Amr b. Ğarame el-Umrevî, Dâru’l-Fikr, I-LXXX, 1995.
- İbn Ebî Âsım, Ebû Bekir b. Ebû Âsım. es-Sünne, thk. Muhammed Nâsiruddîn el-Elbânî, Mektebü’l-İslâmî, I-II, Beyrut 1400.
- İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman er-Razî. el-Cerh ve’t-taʻdîl, I-IX, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1271/1952.
- İbn Ebî Hayseme. et-Târîhu’l-kebîr, thk. Salâh b. Fethî Helal, el-Fârûku’l-Hadise, I-IV, Kâhire 1427/2006.
- İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir b. Ebû Şeybe. Kitâbu’l-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr, thk. Kemal Yusuf Hût, Mektebetü’r-Rüşd, I-VII, Riyâd 1409. (el-Mektebetü’ş-Şâmile nüshası).
- İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ali b. Muhammed el-Askalanî. Tehzîbü’t-Tehzîb, Dâiretu Meârifi’n-Nizâmiyye, I-XII, Hindistan 1326.
- -------, Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-Marife, I-XIII, Beyrut 1379.
- -------, Nüzhetü’n-nazar fî tavzihi Nuhbetu’l-Fiker ve fî mustalâhi ehli’l-eser, thk. Abdullah b. Dayfullah er-Rahîlî, Matbaatü Sefîr, Riyâd 1422.
- -------, en-Nüket alâ Sahîhi’l-Buhârî (et-Tecrîd ale’t-tenkîh), thk. Ebu’l-Velîd Hişam b. Ali- Ebû Temîm Nâdir Mustafa Mahmud, el-Mektebetü’l-İslamiyye, I-II, Kahire 2005.
- İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed. Târîhu İbn Haldûn (Divânu’l-Mübtede ve’l-Haber fî târihi’l-Arab), thk. Halil Şehâde, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1988.
- İbn Hallikân. Vefeyâtü’l-âyân, thk. İhsan Abbas, Dâru Sadr, I-VII, Beyrut 1900-1994.
- İbn Hibbân, Ebû Hatim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed et-Temimî. es-Sikât, I-IX, thk: Seyyid Şerefuddin Ahmed, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1395/1975.
- -------, es-Sahîh (el-İhsân fî takrîbi Sahîhi İbn Hibbân-İbn Balabân tertibi), thk. Şuayb Arnaût, Müessesetü’r-Risâle, I-XVIII, Beyrut 1408/1988.
- İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-Nihâye, I-X, Dâru’l-Fikr, 1407/1986.
- İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbe Nümeyrî. Târihu’l-Medine, thk. Fehim Muhammed Şeltut, Cidde 1399.
- İbn Vehb, Ebû Muhammed Abdullah b. Vehb. el-Câmiʻ fi’l-hadîs, thk. Rıfat Fevzî Abdülmuttalib-Ali Abdülbâsıt Mezîd, Dârü’l-Vefa, by., 1425/2005.
- İbnü’l-Adîm, Ömer b. Ahmed. Buğyetü’t-taleb fî târîhi Haleb, thk. Süheyl Zekkâr, Dâru’l-Fikr, I-XII, trs.
- İbnü’l-Aʻrabî, Ebû Saîd Ahmed b. Muhammed. Muʻcemu İbnü’l-Aʻrabî, thk. Abdülmuhsin b. İbrahim b. Ahmed el-Hüseynî, Dâru İbni’l-Cevzî, I-III, Suûdî Arabistan 1418/1997.
- İbnü’l-Cevzî, Cemâleddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. el-Muntazam fî târîhi’l- ümem ve’l-mülûk, thk. Muhammed Abdülkadir Atâ-Mustafa Abdülkadir Atâ, Dârul Kütübi’l-İlmiyye, I-XIX, Beyrut 1412/1992.
- İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasan İzzeddîn Ali b. Muhammed b. Abdülkerim. Üsdü’l-gâbe fi temyîzi’s-sahâbe, thk. Ali Muhammed Muavvid-Âdil Ahmed Abdülmevcud, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-VIII, 1415/1994.
- -------, el-Kâmil fi’t-Târih, thk. Ömer Abdüsselam Tedmirî, Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, I-X, Beyrut, 1417/1997.
- İbnü’l-İmad, Şihabüddin Ebu’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed el-Hanbelî İbnü’l-İmâd. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb, thk. Mahmud el-Arnaut, Beyrut 1988.
- İbnü’s-Salâh, Takiyyüddîn Osman b. Abdurrahman. Mukaddimetü İbni’s-Salâh (Maʻrifetü envâi ulûmi’l-hadis), thk. Nureddin Itr, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1406/1986.
- İclî, Ebu’l-Hasan Ahmed b. Abdullah. Târîhu’s-sikât, Dâru’l-Bâz, by., 1405/1984.
- Kaya, Eyyüp Saîd. “Sâlim b. Abdullah b. Ömer”, DİA, XXXVI, 2009, 47-48.
- Kuzudişli, Bekir. Hadis Rivayetinde Bağlam, Klasik Yay., İstanbul 2020.
- -------, Aile İsnadları, İFAV Yay., İstanbul 2021.
- Lâlekâî, Ebu’l-Kâsım Hibetullah b. Hasan. Şerhu usûli i’tikâdi Ehli’s-sünne ve’l-cemâa, thk. Ahmed b. Saʻd b. Hemdân el-Ğâmidî, Dâru’t-Taybe, I-IX, Suûdî Arabistan 1423/2003.
- Maʻmer b. Râşid, Maʻmer b. Ebû Amr Râşid el-Ezdî. el-Câmiʻ, (Abdürrezzâk b. Hemmâm’ın Musannef’i içinde), thk. Habîburrahmân el-Aʻzamî, el-Meclisü’l-İlmî, I-II, Beyrut 1403.
- Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Âmir. el-Muvattaʻ, thk. Muhammed Mustafa el-Aʻzamî, Müessesetü Zayed b. Sultân Âli Nehyân, I-VIII, Abu Dabi 1425/2004.
- Mizzî, Ebu’l-Haccâc Yûsuf b. Zekî Abdurrahman. Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl, I-XXXV, thk. Beşşâr Avvâd Maʻrûf, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 1400/1980.
- Moğultay b. Kılıç, Ebû Abdullah Alâaddîn. İkmâlü Tehzîbi’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl, thk. Ebû Abdurrahman Âdil b. Muhammed-Ebû Muhammed Üsâme b. İbrahim, I-XII, Kahire, 2001.
- Müslim b. Haccac, Ebu’l-Hasan Kuşeyrî en-Nîsâburî. Sahîh-i Müslim, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâki, Dâru İhyâi’t-Turâs, I-V, Beyrut, trs.
- Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünen (el-Müctebâ mine’s-Sünen), thk. Abdülfettah Ebû Gudde, Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, I-IX, Halep 1406/1986.
- -------, es-Sünenü’l-kübrâ, thk. Hasan Abdülmün’im Şelebî, Müessesetü’r-Risâle, I-X, Beyrut 1421/2001.
- Nevevî, Ebû Zekeriya Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref. et-Takrîb ve’t-teysîr li Maʻrifeti süneni’l-beşîri’-nezîr fî usûli’l-hadis, thk. Muhammed Osman el-Huşt, Dâru’l-Kütübi’l-Aʻrabî, Beyrut 1985.
- -------, Tehzîbü’l-esmâ ve’l-luğa, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, I-IV, Beyrut, trs.
- Uraler, Aynur. Abdullah b. Ömer ve Sünnet Hassasiyeti, İFAV Yay., İstanbul 2019.
- -------, Sahâbe Uygulaması Olarak Sünnete Bağlılık, İFAV Yay., İstanbul 2016.
- Polat, Zeynep. Sâlim b. Abdullah ve Hadis İlmindeki Yeri, İlâhiyât Yay., Ankara 2024.
- Rıfat Fevzi Abdulmuttalib. Esahhu’l-esânîd, Dâru İbn Hazm, I-II, Beyrut 1430/2009.
- Sahnûn, Abdusselam b. Saîd et-Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-kübrâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-IV, by., 1415/1994.
- Seâlibî, Ebû Mansur. eş-Şekvâ ve’l-itâb ve mâ vaka’a li’l-hilâf ve’l-eshâb, thk. İlham Abdulvahhab el-Muftî, Kuveyt 2000.
- Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn. Fethu’l-muğîs bi Şerhi Elfiyyeti’l-Hadis li’l-Irâkî, thk. Ali Hüseyin Ali, Mektebetü’s-Sünne, I-IV, Mısır 1424/2003.
- Sıbt İbnü’l-Cevzî, Şemseddîn Ebu’l-Muzaffer. Mir’âtü’z-zaman fî tevârihi’l-âyân, Dâru Risâleti’l-İlmiyye, I-XXIII, Dımaşk 2013.
- Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris eş-Şâfiî. el-Müsned, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1400.
- Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdullah. Neylü’l-evtâr, thk. İsâmüddin es-Sabâbetî, Dâru’l-Hadis, I-VIII, Mısır 1413/1993.
- Şirâzî, Ebû İshak eş-Şirâzî. et-Tabakâtü’l-fukahâ, İhsan Abbas, Dârü’r-Râidü’l-Arabî, Beyrut 1981.
- Taberânî, Ebu’l-Kâsım Müsnidü’d-dünya Süleyman b. Ahmed. el-Muʻcemu’l-kebîr, thk. Hamdi b. Abdülmecid es-Selefî, Mektebetü İbn Teymiyye, I-XXV, Kahire 1994.
- Tahâvî, Ebû Caʻfer Ahmed b. Muhammed b. Selâme. Şerhu meâni’l-âsâr, thk. Muhammed Seyyid Cadelhak, Muhammed Zührî en-Neccâr, I-V, Medine 1414/1994.
- Tâhir el-Cezâirî, Tâhir b. Sâlih (Muhammed) es-Sem’ûnî. Tevcîhu’n-nazar ilâ usûli’l-eser, thk. Abdülfettâh Ebû Gudde, Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, I-II, Halep 1416/1995.
- Tatlı, Mustafa. Tâbiûn Döneminde Hadis Rivayeti, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul 2021.
- Tayâlisî, Ebû Dâvud Süleyman b. Dâvud. Müsnedi Ebû Dâvud et-Tayâlisî, thk. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî, Dâru Hicr, I-IV, Mısır 1419/1999.
- Yahyâ b. Maîn, Ebû Zekeriyya Yahyâ b. Maîn. Târîhu İbn Maîn, (ed-Dûrî rivayeti), thk. Ahmed Muhammed Nurseyf, I-IV, Mekke 1399/1979.
- Yücedağ, Rıdvan Talha. 2./8. Asır Medine Hadis Halkaları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul 2022.
- Zehebî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru aʻlâmi’n-nübelâ, thk. Şuayb el-Arnaût-Muhammed Nuaym el-Urkusûsî, Müessesetu’r-Risâle, I-XXIII, IX. Bsk., Beyrut 1413.
- -------, Târihu’l-İslâm ve vefeyâtu’l-meşâhîru ve’l-aʻlâm, thk. Ömer Abdusselam et-Tedmirî, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1993.
- -------, Tezhîbu’t-Tehzîbi’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl, thk. Ğanim Abbas Ğanim-Mecdî es-Seyyid Emin, el-Fâruku’l-Hadisiyye, I-XI, by., 1425/2004.
- Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah. Rebîu’l-ebrâr ve nusûsu’l-ahbâr, Müessesetü’l-Aʻlemî, I-V, Beyrut 1412.
- Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedruddîn. en-Nüket alâ Mukaddimeti İbni’s-Salâh, thk. Zeynelâbidîn b. Muhammed Belâ Feric, Mektebetü Azvâi’s-Selef, I-III, Riyad 1418/1998.
- Zübeyrî, Ebû Abdullah Mûsâb b. Abdullah b. Mûsâb b. Sâbit. Nesebü Kureyş, nşr. Levi Provençal, Dârü'l-Maârif, Kahire, trs.
There are 89 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Hadith |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | June 30, 2024 |
| Submission Date | May 15, 2024 |
| Acceptance Date | May 17, 2024 |
| Published in Issue | Year 2024 Volume: 22 Issue: 1 |
Cite
İlmî Tedrîsâtın Tertîbi Üzerine…
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU