Research Article
Year 2024,
Volume: 22 Issue: 2, 197 - 216, 31.12.2024
Abstract
İlimlerin mâhiyetinin ve birbirleriyle irtibâtının idrâki, mesâilinin kendisinden hareketle bir araya getirildiği mevzûlarının mevzû‘iyet keyfiyetinin bilinmesine bağlıdır. Bir ilmin cihet-i vahde-i zâtiyyesini meydana getiren mevzû, mâhiyeti îtibâriyle o ilimde kendisinin a‘râz-ı zâtiyyesinden müteşekkil olan ahvâlinin araştırıldığı şeye tekâbül etmektedir. Menşei zât olan araz anlamındaki ‘araz-ı zatî, mesâili meydana getiren kazıyyelerde mevzû‘a, onun zâtı, zâtının emr-i müsâvîsi veya emr-i e‘ammı vasıtasıyla hamledilen kayıt ve vasıftır. Bir de bu a‘râz-ı zâtiyyelerin a‘râz-ı zâtiyyeleri vardır ki hakikatte bu a‘râz-ı zâtiyyelerin kayıtları olup onlara hamledilebilen dört kısımdan oluşur. Buna göre bir mevzûun a‘râz-ı zâtiyyesini araş-tırmak, bu arazları ya mevzû‘un kendisi için ya nev‘leri için ya a‘râz-ı zâtiyyeleri için ya da a‘râz-ı zâtiyyelerinin nevileri için sabit kılmak şeklinde gerçekleşmektedir. Şer‘î ilimlerin mesâilinin, zikredilen mevzû‘iyet kıstaslarına riayetle telif edildiği müteahhir dönem eserle-rine vukûfiyet, onların bu kıstaslar üzerinden mülahazasını gerekli kılmaktadır. Hadislerin makbûl ve merdûdunu bilmek üzere râvî ve rivâyetinin a‘râz-ı zâtiyyesinin araştırıldığı ha-dis usûlü ile kendisiyle ahkâma ulaşılması cihetiyle edillenin a‘râz-ı zâtiyyesinin araştırıldığı fıkıh usûlü ilimlerinin mâhiyeti ve birbirleriyle irtibâtının idrâkine vesile olması ümidiyle bu çalışmada hadis usûlü ile fıkıh usûlünün müşterek bahislerini meydana getirmesi yönüyle sünnetin mevzû‘iyet vechinin tayin edilmesi hedeflenmektedir. Bu doğrultuda her iki ilme dair telifâtta a‘râz-ı zâtiyyenin mevzû‘a hamledilme vasıtalarının ve a‘râz-ı zâtiyyenin kendisi için araştırıldığı mahallin tespiti üzerinden sünnet mesâilinden bahsedilme keyfiyetinin tahkîkine çalışılmaktadır. Makalede ilimler tasnîfine dair kaynaklardan destek alarak mebâdîlerinin tasvir edildiği hadis usûlü ve fıkıh usûlü ilimlerinde mevzû olmak bakımından mevzû hakkında tetkikler yapıldıktan sonra eserlerde bulunan taksîm ve tariflerin, benzer-likler ve farklılıklar cihetinden mukayesesiyle iki ilim arasında senet-metin bağlamında cereyan eden asliyet-tebe‘iyet irtibâtına dair tespitlere yer verilmiştir. Ardından bu tespitler üzerinden sünnetin mevzû‘iyetinin tahkîki neticesinde hadis usûlü ve fıkıh usûlünün müstakil varlıklarıyla yer aldıkları bütün içerisindeki konumunu belirlemeye yönelik muhakeme-de bulunulmuştur. Nihayetinde araştırma, hadis usûlü ile fıkıh usûlünün müstakil varlık alanlarını muhâfaza suretiyle tamamlayıcılık esası üzerinde bir araya geldiklerinin keşfiyle neticelenmiştir.
Keywords
References
- Arslan, Sâmi. Molla Lutfî’nin İlimlerin Tertibine Dâir er-Risâle fi’l-‘ulûmi’ş-şerʽiyye ve’l-‘Arabiyye Adlı Eseri ve Haşiyesi: Metin-Tercüme-Değerlendirme. İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2012.
- Askalânî, İbn Hacer. Nüzhetü’n-nazar fî tavzîhi Nuhbeti’l-fiker. thk. Nûreddîn Itr. Karachi: Mektebetü’l-Büşrâ, 2011.
- Bandırmavî, Hâmid b. Yusuf. ‘Ukûdü’d-dürer fî hudûdi ‘ilmi’l-eser. Süleymaniye Kütüphanesi, Mikrofilm, 01699.
- Beyzâvî. Minhâcü’l-vusûl ilâ ‘ilmi’l-usûl. Beyrut: Müessesetü’r-Risâleti Nâşirûn, 2006.
- Bursevî, İsmail Hakkı. Şerhu Nuhbeti’l-fiker. Atıf Efendi Kütüphanesi, Atıf Efendi, 00374.
- Cürcânî, Seyyid Şerif. ed-Dîbâci’l-müzheb fî mustalahi’l-hadîs. Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1350.
- Cüveynî, İmâmü’l-Harameyn. el-Varakât. thk. Ahmed Hasan Muhammed Kâdî, 2020.
- Dicvî, Yusuf ed-. Hülâsatü ‘ilmi’l-vaz. Kâhire: Mektebetü’l-Kâhire, 1920.
- Dihlevî, Abdülhak b. Seyfeddin ed-. Mukaddimetün fî usûli’l-hadîs. Lübnan: Dâru’l-Beşâiri’l-İslamiyye, 1987.
- Filistînî, Edhem Fudayl. “el-Mebâii’l-‘aşera li ‘ilmi usûli’l-fıkh”.
- Gelenbevî, İsmâ’îl. Şerhu Îsâgûcî. İstanbul: Mektebetü’l-Hanîfiyye, ts.
- Hâdimî, Ebû Nâ‘îm Ahmed. Telhîsü’t-Tenkîh fî usûli’l-fıkh. Konya Yusuf Ağa Kütüphanesi, Yusuf Ağa Kütüphanesi, 117714.
- Halebî, İbn Habîb. Muhtasaru Menâri’l-envâr. Süleymaniye Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbi, 211334.
- İbn Himmât. Netîcetü’n-nazar fî ‘ilmi’l-eser. Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi, Hasan Paşa Yazma, 127559.
- İbnü’l-Firkâh el-Fezârî. Şerhu’l-Varakât fî usûli’l-fıkh. Kuveyt: Dâru’l-Beşâiri’l-İslamiyye, 1997.
- Kâfiyeci, Muhyiddîn. el-Muhtasar fî ‘ilmi’l-eser. Süleymaniye Kütüphanesi, Reisülküttab, 324305.
- Kâfiyeci, Muhyiddîn. et-Teysîr fî kavâ‘idi ‘ilmi’t-tefsîr. Kâhire: Mektebetü’l-Kudsî, 1998.
- Kirmastî. el-Vecîz. Kâhire: Dârü’l-Hüdâ li’t-Tıbaa, 1984.
- Molla Hanefî. Şerhu’d-Dîbâci’l-müzheb fî mustalahi’l-hadîs li’l-Cürcânî. Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1350.
- Molla Hüsrev. Mirkâtü’l-vusûl ilâ ‘ilmi’l-usûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 2012.
- Molla Yegân. Risâle fî usûli’l-hadîs. Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 332632.
- Nesefî, Ebu’l-Berekât. Menâru’l-envâr fî ‘ilmi’l-usûl. Dersaâdet: Matbaa-yı Ahmed Kamil, 1326.
- Sivâsî, Şehâbeddin. Riyâzu’l-ezhâr fî cilâi’l-ebsâr fî usûli’l-hadîs. Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, 728.
- Sübkî, Tâceddin. Cem‘u’l-cevâmi‘. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 2003.
- Süyûtî, Celâleddin. Şerhu Muhtasari ‘ilmi usûli’l-fıkh. Süleymaniye Kütüphanesi, Sütlüce Dergâhı, 326393.
- Şimşek, Murat. “Mevzû-Mebâdî-Mesâil-Gâye Bağlamında Fıkıh ve Usûlü”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33 (2012), 61-80.
- Taftazânî, Sa‘düddîn. Şerhu’t-Telvîh ‘ale’-t-Tavzîh. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 2009.
- Taşköprizâde Ahmed Efendi. Miftâhu’s-sa‘âde ve misbâhu’s-siyâde fî mevzû‘âti’l-‘ulûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1. Basım, 1405.
- Tehânevî, Muhammed Ali. Keşşâfü ıstılâhâtı’l-fünûn ve’l-‘ulûm. thk. Ali Dahrûc. Beyrut: Mektebetü Lübnân Nâşirûn, 1. Basım, 1996.
- Yıldırım Hardashov, Hayrunnisa. Muhaddis ve Fakih Ulemâ Arasında Te‘âruz Meselesi. Bursa Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2023.
Year 2024,
Volume: 22 Issue: 2, 197 - 216, 31.12.2024
Abstract
References
- Arslan, Sâmi. Molla Lutfî’nin İlimlerin Tertibine Dâir er-Risâle fi’l-‘ulûmi’ş-şerʽiyye ve’l-‘Arabiyye Adlı Eseri ve Haşiyesi: Metin-Tercüme-Değerlendirme. İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2012.
- Askalânî, İbn Hacer. Nüzhetü’n-nazar fî tavzîhi Nuhbeti’l-fiker. thk. Nûreddîn Itr. Karachi: Mektebetü’l-Büşrâ, 2011.
- Bandırmavî, Hâmid b. Yusuf. ‘Ukûdü’d-dürer fî hudûdi ‘ilmi’l-eser. Süleymaniye Kütüphanesi, Mikrofilm, 01699.
- Beyzâvî. Minhâcü’l-vusûl ilâ ‘ilmi’l-usûl. Beyrut: Müessesetü’r-Risâleti Nâşirûn, 2006.
- Bursevî, İsmail Hakkı. Şerhu Nuhbeti’l-fiker. Atıf Efendi Kütüphanesi, Atıf Efendi, 00374.
- Cürcânî, Seyyid Şerif. ed-Dîbâci’l-müzheb fî mustalahi’l-hadîs. Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1350.
- Cüveynî, İmâmü’l-Harameyn. el-Varakât. thk. Ahmed Hasan Muhammed Kâdî, 2020.
- Dicvî, Yusuf ed-. Hülâsatü ‘ilmi’l-vaz. Kâhire: Mektebetü’l-Kâhire, 1920.
- Dihlevî, Abdülhak b. Seyfeddin ed-. Mukaddimetün fî usûli’l-hadîs. Lübnan: Dâru’l-Beşâiri’l-İslamiyye, 1987.
- Filistînî, Edhem Fudayl. “el-Mebâii’l-‘aşera li ‘ilmi usûli’l-fıkh”.
- Gelenbevî, İsmâ’îl. Şerhu Îsâgûcî. İstanbul: Mektebetü’l-Hanîfiyye, ts.
- Hâdimî, Ebû Nâ‘îm Ahmed. Telhîsü’t-Tenkîh fî usûli’l-fıkh. Konya Yusuf Ağa Kütüphanesi, Yusuf Ağa Kütüphanesi, 117714.
- Halebî, İbn Habîb. Muhtasaru Menâri’l-envâr. Süleymaniye Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbi, 211334.
- İbn Himmât. Netîcetü’n-nazar fî ‘ilmi’l-eser. Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi, Hasan Paşa Yazma, 127559.
- İbnü’l-Firkâh el-Fezârî. Şerhu’l-Varakât fî usûli’l-fıkh. Kuveyt: Dâru’l-Beşâiri’l-İslamiyye, 1997.
- Kâfiyeci, Muhyiddîn. el-Muhtasar fî ‘ilmi’l-eser. Süleymaniye Kütüphanesi, Reisülküttab, 324305.
- Kâfiyeci, Muhyiddîn. et-Teysîr fî kavâ‘idi ‘ilmi’t-tefsîr. Kâhire: Mektebetü’l-Kudsî, 1998.
- Kirmastî. el-Vecîz. Kâhire: Dârü’l-Hüdâ li’t-Tıbaa, 1984.
- Molla Hanefî. Şerhu’d-Dîbâci’l-müzheb fî mustalahi’l-hadîs li’l-Cürcânî. Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1350.
- Molla Hüsrev. Mirkâtü’l-vusûl ilâ ‘ilmi’l-usûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 2012.
- Molla Yegân. Risâle fî usûli’l-hadîs. Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 332632.
- Nesefî, Ebu’l-Berekât. Menâru’l-envâr fî ‘ilmi’l-usûl. Dersaâdet: Matbaa-yı Ahmed Kamil, 1326.
- Sivâsî, Şehâbeddin. Riyâzu’l-ezhâr fî cilâi’l-ebsâr fî usûli’l-hadîs. Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, 728.
- Sübkî, Tâceddin. Cem‘u’l-cevâmi‘. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 2003.
- Süyûtî, Celâleddin. Şerhu Muhtasari ‘ilmi usûli’l-fıkh. Süleymaniye Kütüphanesi, Sütlüce Dergâhı, 326393.
- Şimşek, Murat. “Mevzû-Mebâdî-Mesâil-Gâye Bağlamında Fıkıh ve Usûlü”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33 (2012), 61-80.
- Taftazânî, Sa‘düddîn. Şerhu’t-Telvîh ‘ale’-t-Tavzîh. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 2009.
- Taşköprizâde Ahmed Efendi. Miftâhu’s-sa‘âde ve misbâhu’s-siyâde fî mevzû‘âti’l-‘ulûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1. Basım, 1405.
- Tehânevî, Muhammed Ali. Keşşâfü ıstılâhâtı’l-fünûn ve’l-‘ulûm. thk. Ali Dahrûc. Beyrut: Mektebetü Lübnân Nâşirûn, 1. Basım, 1996.
- Yıldırım Hardashov, Hayrunnisa. Muhaddis ve Fakih Ulemâ Arasında Te‘âruz Meselesi. Bursa Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2023.
There are 30 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Hadith |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 31, 2024 |
| Submission Date | December 8, 2024 |
| Acceptance Date | December 31, 2024 |
| Published in Issue | Year 2024 Volume: 22 Issue: 2 |
Cite
İlmî Tedrîsâtın Tertîbi Üzerine…
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU