İran’da Zorunlu Askerlik Sistemine Geçiş (1906-1943)

Year 2024, Issue: 10, 91 - 117, 31.12.2024

Oğuzhan İmamoğlu

https://doi.org/10.61348/htde.1494391

Abstract

Batı Avrupa krallıklarında başlayan zorunlu askerlik sistemi, devlet ile ulus arasında ulusal birliğin tesis edilmesi ve ordunun korunması için kilit bir rol oynamıştır. Avrupa’da sanayileşme ile birlikte ortaya çıkan modern yapı, askerî gücün geliştirilmesinde zorunlu askerlik sistemini gerekli kılmıştır. Pehlevi Hanedanı döneminde Rıza Han ve ardından Muhammed Rıza Şah, modernleşme, istikrar ve milliyetçilik amaçlarıyla zorunlu askerlik sistemini İran’da benimsemişlerdir. Ancak, bu yeni sistem geleneksel İran toplumu tarafından tepkiyle karşılanmış ve Rıza Han’ın otoritesini güçlendirmek için yeni bir ordu düzenine ihtiyaç duyduğu şeklinde algılanmıştır. Muhammed Rıza Şah döneminde ise ülkenin ulusal birliği zedelenmiş, bu sebeple otoriter bir hükümet oluşturulmuştur. Yeni kurulan kabine ve yetkilendirilen Genelkurmay tarafından yönlendirilen ordu, zorunlu askerlik kanunu ile yeniden yapılandırılmıştır. Bu makalede, Kaçar Hanedanlığından Muhammed Rıza Şah Pehlevi dönemine kadar geçen sürede İran’da düzenli bir ordu oluşturulmasının süreçleri ve zorunlu askerlik sisteminin gerekliliği incelenmiştir.

Keywords

İran Ordusu, Muhammed Rıza Şah Pehlevi, Pehlevi Hanedanlığı, Rıza Şah Pehlevi, Zorunlu Askerlik

Transition to Compulsory Military Service in Iran (1906-1943)

Abstract

The compulsory military service system, which started in Western European Kingdoms, has played a vital role in establishing national unity between the state and the nation and ensuring the protection of the army. The modern structure that emerged in Europe with industrialization necessitated the compulsory military service system in the development of military power. In Iran, during the Pahlavi Dynasty, Reza Shah and Mohammad Reza Shah adopted the compulsory military service system for modernization, stability, and nationalism. However, this new system was met with resistance from traditional Iranian society, and a perception occurred that Reza Shah needed a new army structure to strengthen his authority. In the era of Mohammad Reza Shah, the country's national unity was undermined, and an authoritarian government was established. The army, directed by the newly established cabinet and the authorized General Staff, was restructured with the compulsory military service law. This article examines the motivations for establishing a regular army in Iran and the necessity of the conscription system from the Qajar Dynasty to the reign of Mohammad Reza Shah Pahlavi.

Keywords

Compulsory Military Service, Iranian Army, Muhammad Reza Shah Pahlavi, Pahlavi Dynasty, Reza Shah Pahlavi

References

• ABRAHAMİYAN, Ervand, Iran Beyn-i Du İnkılab, çev. Muhammed İbrahim Fettahi ve Ahmed Gül Muhammedi, Ney, Tahran 1388
• AHMEDİ, Hüseyin ve Seyid Muhammed Hadi Raci, “Mevâzi-i Fıkha Der-Kubal-i Tasvib ve İcrâ-yı Kanun Hıdmet-i Nizâm-ı İcbâri (Ba Te'kid Ber Mevazi-i Şehid Muderris ve Hac-ı Ağa Nurullah İsfahâni) (1294-1320)”, Du Fasılname-i İlmi Pejuheşname-i Hukuk-u İslami, Sayı 21 (1399), c. II, s. 517-538
• AKİLİ, Bakır, Rıza Şah ve Kuşun-u Müttehid'ul-Şekil, Namek, Tahran 1377
• ARYABAHŞAYİŞ, Yahya, “Nizâm-ı İcbari”, Mutalaat-ı Tarihi, Sayı 25 (1388), c. 6, s. 44-85
• AZİMİ, Fahreddin, Buhrân-ı Demokrasi Der-İran 1320-1332, Alborz, Tahran 1370
• CARONIN, Stephane, Erteş ve Hükümet-i Pehlevi, çev. Gulamreza Ali Babayi, Haceste, Tahran 1377
• FETHİ, Kuruş ve Mesud Adinehvend, “Alel ve Zemineha-yı İhya-yı Kanun-ı Nizam-ı Vazife Der-Evayil Saltanat-ı Muhammed Rıza Şah Pehlevi”, Fasılname-i İlmi Mutalaat-ı Tarih-i Nizami, Sayı 33 (1401), c. 9, s. 85-110
• HALİLİFER, Muhammed Rıza, Tovsee ve Nevsazi der-Dövre-i Rıza Şah, Danişgâh-ı Şehid Beheşti, Tahran 1373
• HİKMET, Ali Asgar, “Yaddaştha-yı Ez-Asr-ı Pehlevi”, Hatırat-ı Vahid, Sayı 29 (1352), s. 19-32
• İSMAİLİ, Ali Rıza, “Esnâd-ı Der-Bare-i Nuhzet ve Muhaceret-i Ulemay-ı İsfahan Ve-Kum (1306 HŞ)”, Goncine-yi Esnâd, Sayı 23-24 (1375), c. 6, s. 7-77
• KAİM MAKAMİ, Cihangir, “Tarihçe-i Serbazgiri der-İran”, Berresiha-yı Tarihi, Sayı 2 (1346), c. 2, s. 64-92
• LUTFİYÂN, Sa’ide, Erteş ve İnkılab-ı İslami, Merkez-i Esnad-ı İnkılab-ı İslami, Tahran 1380
• MENEŞ, Hamid Basiret, Ûlemâ ve Rejim-i Rıza Şah: Nazai Ber-Amelkerd-i Siyasi-Ferhengi Ruhaniyûn Der-Salha-yı 1305-1320, Muessese-i Çâb-ı Neşr-i Ûrûs, Tahran 1392
• MEKİ, Hüseyin, Tarih-i Bist Sale İran (İnkırâz-ı Kacariye ve Teşkil-i Silsile-i Diktatöri Pehlevi), Emir Kebir, Tahran 1357
• NECATİ, Gulam Rıza, Tarih-i Siyasi Bistopenç Sale İran, c. 1, Rasa, Tahran 1377
• NECEFİ, Musa, Endişe-i Siyasi ve Tarih-i Nuhzet-i Hacı Ağa Nurullah İsfahâni, Muessese-i Mutalaât-ı Tarih-i İran, Tahran 1378
• NİKBAHT, Rahim Mirkuhi ve Hacı Rıza Sadıgi Nahcivani, “Tağyir-i Libas ve Kıyam-ı Merdum-u Tebriz”, Mecelle-i Mutalaat-ı Tarihi, Sayı 4 (1383), s. 182-219
• NİYAZİ, Muhammed ve Vahid Şalçi, “Şekilgir-i Nizam ve Vazife Der-Peyvend Ba Proje-i Milletsaz-ı Hükümeti Dövre-i Pehleviy-i Evvel”, Came'e-i Pejuhi Ferhengi, Sayı 8 (1392), s. 117-155
• NÜCUMÂBADİ, Efsane, “Bazgeşt Be-İslam, Ez-Modernizm Be-Nizam-ı Ahlak”, Mecelle-i Metin, 1377, s. 359-382
• SİNAYİ, Vahid, Devlet-i Mutlaka, Nizamiyan ve Siyaset Der-İran 1299-1358, Kevir, Tahran 1384
• ŞEYH NURİ, Muhammed Emin, “Tağyir-i Sahtarı-ı Erteş Ez-Sunnet-i Be Modern”, Mecelle-i Zemane, Sayı 52 (1385), s. 27-42
• TAKVAYİ, Seyid Mustafa, Emniyet Der-Dövre-i Rıza Şah, Muessese-i Mutalaat-ı Tarihi Muasır-ı İran, Tahran 1389
• TEVANİ, Ali Rıza ve Seyide Fatma Sehili, “Endişe-i Teşkil-i Erteş-i Milli Der-Nehustin Dövre-i Meclis-i Şûra-yı Milli”, Tarih-i İslam ve İran, Sayı 26 (1394), s. 205-228
• YEKERNİGÂN, Mir Hüseyin, Seyr Der-Tarih-i Erteş-i İran, Haceste, Tahran 1384
• Arşiv-i Kavanin Merkez-i Pejuheşha, “Kanun-ı Hidmet-i Nizam-ı İcbari 16 Hordad 1304”, Meclis-i Şûra-yı İslami, www.rc.majlis.ir/fa/law (Erişim Tarihi: 12 Mayıs 2024)
• Sazman-ı Millî Kavanin ve Mukarrerat-ı Cumhur-ı İslam-i İran, “Hidmet-i Nizam-ı Vazife 29 Hordad 1317”,
• Sazman-ı Millî Kavanin ve Mukarrerat, www.qavanin.ir/Law (Erişim Tarihi: 12 Mayıs 2024)
• Esnâd-ı Kanun-ı Hidmet-i Nizam-ı Vazife, “Kanun-ı Hidmet-i Nizam-ı Vazife 30 Şehriver 1310”, Merkez-i Pejuheşha-yı Meclis-i Şura-yı Millî, www.qavanin.ir/Law (Erişim Tarihi: 12 Mayıs 2024)
• Müzakerat-ı Meclis-i Şura-yı Millî 7 Tir 1321 Nişest 66, Dövre 13, Müzakerat-ı Meclis, www.mashruteh.org (Erişim Tarihi: 15 Mayıs 2024)
• Müzakerat-ı Meclis-i Şura-yı Milliî 9 Tir 1321 Nişest 67, Dövre 13, Müzakerat-ı Meclis, www.mashruteh.org (Erişim Tarihi: 15 Mayıs 2024)
• Müzakerat-ı Meclis-i Şura-yı Millî 6 Behmen 1321 Nişest 128, Dövre 13, Müzakerat-ı Meclis, www.mashruteh.org (Erişim Tarihi: 15 Mayıs 2024)
• Esnâd-ı Kanun-ı Hidmet-i Nizam-ı Vazife, “Kanun-u Hidmet-i Nizam-ı Vazife 29 Hordad 1317”, Merkez-i Pejuheşha-yı Meclis-i Şura-yı Milli, www.qavanin.ir/Law (Erişim Tarihi: 15 Mayıs 2024)