Eczacılarda Mesleki Bir Sağlık Sorunu: Tükenmişlik

Year 2009, Issue: 1, 61 - 74, 01.01.2009

Zeynep Çalgan Selen Yeğenoğlu Dilek Aslan

Abstract

Tükenmişlik, çoğunlukla insanlarla yüz yüze ilişki kurulan mesleklerde görülen ve duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı eksikliği boyutları ile tanımlanan bir sendromdur. Önceki çalışmalar, eczacıların meslekleri gereği tükenmişlik yaşadığını göstermektedir. Tükenmişlik, bireylerin kişisel sağlığını olumsuz etkileyebilmekte, hizmet sunum kalitesini düşürmekte ve iş performansını azaltmaktadır. Bu makalede öncelikle tükenmişlik tanıtılmış, arkasından tükenmişlikle ilişki gösteren etkenler, tükenmişliğin sonuçları ve tükenmişlik ile nasıl baş edilebileceğine ilişkin bilgiler sunulmuştur.

Keywords

Tükenmişlik, İş stresi, İş performansı, Hizmet kalitesi, Eczacı

A Professional Health Problem Among Pharmacists: Burnout

Abstract

Job burnout is common among professionals who intensely contact with people and it is defined by three dimensions of emotional exhaustion, depersonalization, and sense of inefficacy. Previous studies indicate that pharmacists experience burnout because of their profession. Burnout can affect the individuals’ personal health, decrease the quality of services provided and job performance. In this article, burnout was described firstly and then detailed information was given about situational and individual factors related to burnout, results of burnout and coping strategies.

Keywords

Burnout, Job stress, Job performance, Quality of services, Pharmacist

References

• 1. Şimşek, M.Ş., Çelik, A., Akatay, A., “İş Yaşamında Mesleki Tükenmişlik” Kariyer Yönetimi ve İnsan Kaynakları Yönetimi Uygulamaları, Gazi Kitabevi: Ankara (2007).
• 2. Salanova, M., Llorens, S.: Current State of Research on Burnout and Future Challenges: Papeles del Psicologo, 29(1), 59-67 (2008).
• 3. Maslach, C., Scaufeli, W.B., Leiter, M.P.: Job Burnout, Annual Reviews of Psychology, 52, 397-422 (2001).
• 4. Özgüven H. D. ve Haran, S. “Tükenme” Sayıl, I. (ed), Kriz ve Krize Müdahale, Ankara Üniversitesi Psikiyatrik Kriz Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara (2000).
• 5. Piko, B.F.: Burnout, Role Conflict, Job Satisfaction and Psychosocial Health Among Hungarian Health Care Staff: A Questionnaire Survey, International Journal of Nursing Studies, 43(3), 311-8 (2006).
• 6. Croucher, R., Osborne, D., Marcenes, W, Sheiham, A.: Burnout and Issues of the Work Environment Reported by General Dental Practitioners in the United Kingdom. Community Dental Health, 15(1), 40-43 (1998).
• 7. Çam, O. Tükenmişlik Envanterinin Geçerlik ve Güvenilirliğinin Araştırılması. Bayraktar, R.ve Doğ, İ. (ed.), Bayraktar, R.ve Doğ, İ. (ed.), VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Türk Psikoloji Derneği Yayınları: Ankara (1992).
• 8. Ergin C., Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması, Bayraktar, R. ve Doğ, İ. (ed.), VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Türk Psikoloji Derneği, Ankara (1992).
• 9. Torun, A. Tükenmişlik, Aile Yapısı ve Sosyal Destek İlişkileri Üzerine Bir İnceleme, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi: İstanbul (1995).
• 10. Arslan, H, Ünal, M, Aslan, O., Gürkan, S, Alpaslan, N.: Pratisyen Hekimlerde Tükenme Düzeyleri, Düşünen Adam, 9(3): 12-18 (1996).
• 11. Sayıl, I., Haran, S., Ölmez, Ş, Devrimci-Özgüven, H.: Ankara Üniversitesi Hastanelerinde Çalışan Doktor ve Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyleri, Kriz Dergisi, 5(2): 71-78 (1997).
• 12. Haran, S., Devrimci-Özgüven, H. Ölmez, Ş, Sayıl, I.: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastaneleri ve Ankara Numune Hastanesinde Çalışan Doktor ve Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyleri, Kriz Dergisi, 6(1): 75-84 (1998).
• 13. Gülseren, Ş., Karaduman, E. Kültür, Ş.: Hemşire ve Teknisyenlerde Tükenmişlik Sendromu ve Depresif Belirti Düzeyi, Kriz Dergisi, 8(1): 32-36 (2000).
• 14. Köse, S., Gülova, A.A. Tükenmişlik: Türkiye’deki Genel Cerrahlara Yönelik Bir Araştırma, 14. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, Atatürk Üniversitesi: Erzurum (2006).
• 15. Aslan, D., Kiper, N., Karaağaoğlu, E., Topal, F., Güdük, M., Cengiz, Ö.S., Türkiye’de Tabip Odalarına Kayıtlı Olan Bir Grup Hekimde Tükenmişlik Sendromu ve Etkileyen Faktörler, Türk Tabipleri Birliği Yayınları, Ankara (2005).
• 16. Torun, A. Tükenmişlik, Aile Yapısı ve Sosyal Destek İlişkileri Üzerine Bir İnceleme, IX. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Türk Psikologlar Derneği: İstanbul (1996).
• 17. Yaman, H. Ungan, M.: Tükenmişlik: Aile Hekimliği Asistan Hekimleri Üzerinde Bir İnceleme, Türk Psikoloji Dergisi, 17(49):37-44 (2002).
• 18. Barnett, C.W., Hopkins, W.A., Jackson, R.A.: Burnout Experienced by Recent Pharmacy Graduates of Mercer University, American Journal of Hospital Pharmacy, 43, 2780-84 (1986).
• 19. Gupchup, G.V., Singhal, P.K., Dole, E.J., Lively, B.T.: Burnout in a Sample of HMO Pharmacists Using the Maslach Burnout Inventory, Journal of Managed Care Pharmacy, 4(5), 495-503 (1998).
• 20. Lahoz, M.R., Mason, H.L.: Burnout Among Pharmacists: American Pharmacy, 30(8), 28-32 (1990).
• 21. Huff, M.R., Williams, L., Crothers, R.W., Driver, P.S., Endo, R.K., Manske, T.A. ve diğerleri.: Preventing Burnout: An Alternative Approach. Hospital Pharmacy, 18(11), 588- 589 (1983).
• 22. Rothmann, S., Malan, A.M., Rothmann, J.C.: Sense of Coherence Coping and Burnout in a Corporate Pharmacy Group [Bildiri], The 7th Annual PsySSA Conference, Johannesburg (Ağustos 2001).
• 23. Ergin, C. Sağlık Personelinin İş Anlayışları ve İş Tutumları Araştırması [Elektronik Sürüm], T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Koordinatörlüğü Yayınları, Ankara (1995).
• 24. Çalgan, Z. Ankara Kent Merkezindeki Serbest Eczacıların Tükenmişlik Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi: Ankara (2007).
• 25. Freudenberger, H.J.: Staff Burnout: Journal of Social Issues, 30, 159-165 (1974).
• 26. Dibekoğlu, Z., Okul Yöneticilerinin Denetim Odaklarına Göre Tükenmişlik Düzeyleri (Sakarya İli Örneği),. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya (2006).
• 27. Maslach, C., Burnout: The Cost of Caring. Englewood Cliffs, Prentice-Hall, NJ (1982). 28. Maslach, C., Jackson, S.E., The Maslach Burnout Inventory, Consulting Psychologists Press, Palo Alto, CA (1986).
• 29. Maslach, C., Jackson, S.E.: The Measurement of Experienced Burnout, Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113 (1981).
• 30. Maslach, C.: The Client Role of Staff Burnout, Journal of Social Issues, 34, 111-124 (1976).
• 31. Ersoy, F.: Tükenmişlik Sendromu, Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 2, 11-17 (2001).
• 32. Schaufeli, W.B., Enzmann, D., The Burnout Companion to Study and Practice: A Critical Analysis, Taylor & Francis, London (1998).
• 33. Maslach, C.: Job Burnout: New Directions in Research and Intervention: American Psychological Society, 12(5), 189-92 (2003).
• 34. Jones, F., Fletcher, B.C., “Job Control and Health”, Schabracq, M.J., Winnubst, J.A.M.. ve Cooper, C.L. (Eds.), Handbook of Work and Health Psychology, Wiley, Chichester (1996).
• 35. Torun, A., “Stres ve Tükenmişlik”, Tevruz, S. (Ed.), Endüstri ve Örgüt Psikolojisi, Türk Psikologlar Derneği, Ankara (2006).
• 36. Maslach, C., “Burnout: A Multidimensional Perspective”, Schaufeli, W.B., Maslach, C. ve Marek, T. (Eds.), Professional Burnout: Recent Developments in Theory and Research, Taylor and Francis, Washington D.C. (1993).
• 37. Maslach, C., Jackson, S.E., Leiter, M.P. Maslach Burnout Inventory Manual, Consulting Psychologist Press, Palo Alto CA (1996).
• 38. Byrne, B.M.: Burnout: Testing for the Validity, Replication, and Invariance of Causal Structure Across Elementary, Intermediate and Secondary Teachers, American Education Research Journal, 31, 645-673 (1994).
• 39. Lee, R.T., Ashforth, B.E.: A Meta-Analytic Examination of the Correlates of the Three Dimensions of Job Burnout, Journal of Applied Psychology, 81, 123-133 (1996).
• 40. Schaufeli, W.B., Maslach, C., Marek, T., (Eds.), Professional Burnout: Recent Developments in Theory and Research, Taylor & Francis, Washington, D.C. (1993).
• 41. Wolfgang, A.P., Kirk, K.W., Shepherd, M.D. Job Stress in Pharmacy Practice: Implications for Managers. American Pharmacy, NS25(7): 46-9 (1985).
• 42. Schaufeli, W.B., Bakker, A.B.: Job Demands, Job Resources, and Their Relationship with Burnout and Engagement: A Multisample Study, Journal of Organizational Behavior, 25, 293-315 (2004).
• 43. Ergin, C.: Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Türkiye Sağlık Personeli Normları, 3P Dergisi, 4(1), 28-33 (1996).
• 44. Aslan, S.H., Aslan, O.: Hekimlerde Tükenmede Cinsiyetle İlişkili Etkenler, Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 22(2), 132-136 (1997).
• 45. Karlıdağ, R., Ünal, S., Yoloğlu, S.: Hekimlerde İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeyi, Türk Psikiyatri Dergisi, 11(1), 49-57 (2000).
• 46. Maslach, C., Leiter, M.R., The Truth About Burnout, Jossey-Bass, San Francisco (1997).
• 47. Kurçer, M.A.: Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Hekimlerinin İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeyleri, Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2(3), 10-15 (2005).
• 48. Rothmann, S., Scholtz, P.E., Rothmann, J.C., Fourie, M., The Relationship Between Individual Variables and Work-Related Outcomes [Bildiri] International Council for Small Business 47th World Conference, San Juan, Puerto Rico (Haziran 2002).
• 49. Möller, J.S., Rothmann, S., Coetzer, E.P., Rothmann, J.C., Correlates of Pharmacists’ Job Satisfaction and Job Performance [Poster], 4. International Conference on Pharmaceutical Competence, Ottawa, Kanada (Ekim 2000).
• 50. Semmer, N., “Individual Differences, Work Stress, and Health”, Schabracq, M.J. (Ed.), Handbook of Work and Health Psychology, Jam Winnubst, Cl Cooper, Chichester, Wiley, UK (1996).
• 51. Turnipseed, D.L., Turnipseed, P.H.: Personal Coping Resources and the Burnout Syndrome, Journal of Social Behavior and Personality, 6(3), 473-6 (1991).
• 52. Johnstone, C.: Strategies To Prevent Burnout, British Medical Journal, 7292 (318), 2-6 (1999).
• 53. Leiter, M.P., Maslach, C., Preventing Burnout and Building Engagement: A Complete Program for Organizational Renewal, Jossey-Bass, San Francisco (2000).