Otizm Spektrum Bozukluğunda Bağırsak-Beyin Aksı, Diyet Yaklaşımları ve Probiyotik Tedavisi

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 69 - 82, 31.05.2020

Nursena Güller Sümeyye Değerli Amine Sarı Münevver Altıntaş Emre Adıgüzel

Öz

Otizm spektrum bozukluğu (OSB) gün geçtikçe görülme sıklığı artan, etiyolojisi tam olarak bilinmeyen ve erken çocukluk döneminde ortaya çıkan nörogelişimsel bir bozukluktur. Genetik ve çevresel faktörlerin etkili olduğu bilinen OSB’de doğum öncesi, sırası ve sonrasında annenin intestinal mikrobiyotasının da önemli rol oynadığı bildirilmiştir. Bir nöropsikiyatrik bozukluk olan OSB’nin etiyolojisinde bağırsak ve beyin arasındaki çift yönlü iletişimin rolü oldukça dikkat çeken ve son zamanlarda yoğun bir şekilde üzerinde durulan bir konudur. OSB’li bireylerde serum ve beyin dokusunda nörotransmitter seviyelerinin, özellikle serotonin düzeylerinin normal olmadığı rapor edilmiştir. Ayrıca otizmli bireylerde gastrointestinal sistem (GİS) problemleri sıklıkla görülmektedir. GİS problemlerinin OSB’de görülen anormal davranışları tetikleyen bir faktör olabileceği belirtilmiştir. OSB’de görülen GİS problemlerinin tedavisi için diyet tedavisine dayalı çeşitli uygulamalar söz konusudur. Glutensiz-kazeinsiz diyet, ketojenik diyet, Feingold diyeti ve düşük oksalat diyeti bu uygulamalara örnek olarak verilebilir. Uygulanan diyetlerin ortaya çıkardığı eksiklikleri ve OSB semptomlarını azaltmak amacıyla vitamin-mineral takviyeleri ve bazı probiyotik suşların kullanılabileceği önerilmektedir. Bu derlemenin amacı OSB’nin intestinal mikrobiyota ile ilişkisine ve OSB’de mikrobiyom gelişimi için kullanılan beslenme yaklaşımlarına değinmektir.

Anahtar Kelimeler

Otizm, Mikrobiyota, Bağırsak-beyin aksı, Probiyotik

Kaynakça

• 1. Gürsoy G, Andaç Öztürk S. Otizm spektrum bozukluğunda beslenme yaklaşımı. Aydın Sağlık Dergisi. 2019;5(2):111-9. 2. Aydın A, Kınacı C. Otizme çözüm var. 9. baskı. İstanbul: Hayykitap; 2019. 3. Bjørklund G, Chartrand M. Nutritional and environmental influences on autism spectrum disorder. J Nutr Disorders Ther. 2016;6(1):e123. 4. Aktitiz S, Yalçın E, Göktaş Z. Otizm spektrum bozuklukları tedavisinde beslenme yaklaşımları. Kastamonu Sağlık Akademisi. 2019;4(2):127-43. 5. Reichelt KL, Knivsberg AM, Lind G, Nødland M. Probable etiology and possible treatment of childhood autism. Brain Dysfunction. 1991;4(6):308-19. 6. Güney R, Çınar N. Anne sütü ve mikrobiyota gelişimi. Journal of Biotechnology and Strategic Health Research. 2017;1(Special Issue):17-24. 7. Rautava S. Early microbial contact, the breast milk microbiome and child health. Journal of Developmental Origins of Health and Disease. 2016;7(1):5-14. 8. Mueller NT, Bakacs E, Combellick J, Grigoryan Z, Dominguez-Bello MG. The infant microbiome development: mom matters. Trends Mol Med. 2015;21(2):109-17. 9. Ottman N, Smidt H, De Vos WM, Belzer C. The function of our microbiota: who is out there and what do they do? Frontiers in Cellular and Infection Microbiology. 2012;2:104. 10. Taşkırmaz NR, Çakıroğlu FP, Meseri R, Küçükerdönmez Ö. Süper organ mikrobiyota ve obezite. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2017;2(1):45-9. 11. Bal F. Psikolojik açıdan normal ve otistik çocuklarda beslenme bozukluğu. in Sosyal ve Beşeri Bilimlere Dair Araştırma Örnekleri (Ed. Prof. Dr. Ali Acaravcı). 1. baskı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık; 2018. 12. Korkmaz B. Otizm: Klinik ve nörobiyolojik özellikleri, erken tanı, tedavi ve bazı güncel gelişmeler. Türk Pediatri Arşivi Dergisi. 2010;45(1):37-44. 13. Burger R, Warren R. Possible Immune Genetic Basis for Autism. Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews. 1998;4(2):137-41. 14. Doenyas C. Çevresel etkenler ve beslenmenin otizme etkisini olası kılan mekanizma: Bağırsak mikrobiyotası. Türk Mikrobiyol Cem Derg. 2019;49(3):113-7. 15. Bor SB. İskenderun Özel Eğitim Merkezlerindeki Otizmli Bireylerin Beslenme Durumlarının Değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul: Haliç Üniversitesi; 2018. 16. Uluyol M. Çocukların Otizm Spektrum Bozukluğu Derecesi ile Duyu Biliş-Motor Özellikleri Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Eskişehir: Anadolu Üniveristesi; 2015. 17. Doğan A, Yaşar S, Kayhan S, Kırmızıgöz Ş, Kaplan A. Bağırsak-beyin aksı. Türk Nöroşir Derg. 2018;28(3):377-9. 18. Ersöz Alan B, Gülerman F. Otizm spektrum bozukluğunda bağırsak mikrobiyotasının rolü. Türk Psikiyatri Dergisi. 2019;30(3):210-9. 19. Berding K, Donovan SM. Microbiome and nutrition in autism spectrum disorder: Current knowledge and research needs. Nutr Rev. 2016;74(12):723-36 20. Kraneveld AD, Szklany K, De Theije CG, Garssen J. Gut-to-brain axis in autism spectrum disorders: Central role for the microbiome. Int Rev Neurobiol. 2016;131:263-287. 21. De Theije CGM, Wopereis H, Ramadan M, Van Eijndthoven T, Lambert J, Knol J, et al. Altered gut microbiota and activity in a murine model of autism spectrum disorders. Brain Behav Immun. 2014a;37:197-206. 22. De Theije CGM, Koelink PJ, Korte-Bouws GAH, Lopes da Silva S, Korte SM, Olivier B, et al. Intestinal inflammation in a murine model of autism spectrum disorders. Brain Behav Immun. 2014b;37:240-7. 23. Hsiao EY, McBride SW, Hsien S, Sharon G, Hyde ER, McCue T, et al. Microbiota modulate behavioral and physiological abnormalities associated with neurodevelopmental disorders. Cell. 2013;155:1451-63. 24. Evrensel A, Ceylan ME. Bağırsak beyin ekseni: Psikiyatrik bozukluklarda bağırsak mikrobiyotasının rolü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2015;7(4):461-72 . 25. Boccuto L, Chen CF, Pittman AR, Skinner CD, McCartney HJ, Jones K, et al. Decreased tryptophan metabolism in patients with autism spectrum disorders. Mol Autism. 2013;4(1):16. 26. Muller CL, Anacker AMJ, Veenstra-VanderWeele J. The serotonin system in autism spectrum disorder: From biomarker to animal models. Neuroscience. 2016;321:24-41. 27. Gardener H, Spiegelman D, Buka SL. Prenatal risk factors for autism: A comprehensive metaanalysis. Br J Psychiatry. 2009;195(1):7-14. 28. Goldsmith F, O’Sullivan A, Smilowitz JT, Freeman SL. Lactation and intestinal microbiota: How early diet shapes the infant gut. Journal of Mammary Gland Biology and Neoplasia. 2015;20(3-4):149-58. 29. Coppa GV, Zampini L, Galeazzi T, Gabrielli O. Prebiotics in human milk: A review. Dig Liver Dis. 2006;38:291-4. 30. Tekin T, Çiçek B, Konyalıgil N. İntestinal mikrobiyota ve obezite ilişkisi. Sağ Bil Derg. 2018;27(1):95-99. 31. Navarro F, Liu Y, Rhoads J. Can probiotics benefit children with autism spectrum disorders? World J Gastroenterol. 2016;22(46):10093-102. 32. Önal S, Uçar A. Otizm spektrum bozukluğu tedavisinde beslenme yaklaşımları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;6(1):179-94. 33. Hsu CL, Lin CY, Chen CL, Wang, CM, Wong, MK. The effects of a gluten and casein-free diet in children with autism: A case report. Chang Gung Med J. 2009;32(4):459-65. 34. Ghalichi F, Ghaemmaghami J, Malek A, Ostadrahimi A. Effect of gluten free diet on gastrointestinal and behavioral indices for children with autism spectrum disorders: A randomized clinical trial. World J Pediatr. 2016;12(4):436-42. 35. Lange KW, Hauser J, Reissmann A. Gluten-free and casein-free diets in the therapy of autism. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2015;18(6):572-5. 36. Pennesi CM, Klein LC. Effectiveness of the gluten-free, casein-free diet for children diagnosed with autism spectrum disorder: Based on parental report. Nutr Neurosci. 2012;15(2):85-91. 37. Elder J, Shankar M, Shuster J, Theriaque D, Burns S, Sherrill L. The gluten-free, casein-free diet in autism: Results of a preliminary double blind clinical trial. J Autism Dev Disord. 2006;36(3):413-20. 38. Atladóttir HÓ, Henriksen TB, Schendel DE, Parner ET. Autism after infection, febrile episodes, and antibiotic use during pregnancy: An exploratory study. Pediatrics. 2012;130(6):1447-54. 39. Kawicka A, Regulska B. How nutritional status, diet and supplements can affect autism. A review. Rocz Panstw Zakl Hig. 2013;64(1):1-12. 40. Mazlum B. Antioksidan vitaminler ve psikiyatride kullanımı. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2012;4(4):486-505. 41. Yıldırım G. Otistik Çocuklarda Otizm ve Beslenme Düzeyinin İncelenmesi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: İstanbul Okan Üniversitesi; 2019. 42. Alp AG. Otistik Bozukluğu Olan Çocukların Beslenme Durumlarının Tanımlanması ve Ailelere Verilen Beslenme Eğitiminin Etkisinin Belirlenmesi [Yüksek lisans tezi]. Gaziantep: Hasan Kalyoncu Üniversitesi; 2018. 43. Evangeliou A, Vlachonikolis I, Mihailidou H, Spilioti M, Skarpalezou A, Makaronas N, et al. Application of a ketogenic diet in children with autistic behavior: Pilot study. J Child Neurol. 2003;18(2):113-8. 44. Hindistan Epilepsi Derneği - Hindistan Epilepsi Tedavi Kılavuzu. Epilepsi. 2010;16(2):117-32. 45. Çekici H, Şanlıer N. Current nutritional approaches in managing autism spectrum disorder: A review. Nutr Neurosci. 2017;22(3):145-55. 46. Konstantynowicz J, Porowski T, Zoch-Zwierz W, Wasilewska J, Kadziela-Olech H, Kulak W, et al. A potential pathogenic role of oxalate in autism. Eur J Ped Neurol. 2012;16(5):485-91. 47. Xia W, Zhou Y, Sun C, Wang J, Wu LA. Preliminary study on nutritional status and intake in Chinese children with autism. Eur J Pediatr. 2010;169(10):1201-1206. 48. Hendren RL, James, SJ, Widjaja F, Lawton B, Rosenblatt A, Bent S. Randomized, placebo-controlled trial of methyl B12 for children with autism. J Child Adolesc Psychopharmacol. 2016;26(9):774-83. 49. Dolske MC, Spollen J, McKay S, Lancashire E, Tolbert L. A preliminary trial of ascorbic acid as supplemental therapy for autism. Progress in Neuro-Psychopharmacology Biological Psychiatry. 1993;17(5):765-74. 50. Bilgiç A, Cöngöloğlu A. Otizm spektrum bozukluklarında biyolojik temelli tamamlayıcı ve alternatif tıp uygulamaları. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi. 2009;16(3):153-64. 51. Özçelik F, Erdem M, Bolu A, Gülsün M. Melatonin: Genel özellikleri ve psikiyatrik bozukluklardaki rolü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2013;5(2):179-203. 52. Yorbık, Ö, Olgun A, Kırmızıgül P, Akman Ş. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan erkek çocuklarda plazma çinko ve bakır düzeyleri. Klinik Psikiyatri. 2004a;7:80-4. 53. Yorbık Ö, Olgun A, Kırmızıgül P, Akman Ş. Karşı olma karşı gelme bozukluğunda plazma çinko ve bakır düzeyleri. Türk Psikiyatri Dergisi. 2004b;15(4): 276-81. 54. Probiotics in Food, Health and Nutritional Properties and Guidelines for Evaluation. FAO and WHO, Food and Nutrition Paper 85, 2006. [Erişim Tarihi: 14 Mart 2020]. http://www.fao.org/3/a-a0512e.pdf 55. Gülbandılar A, Okur M, Dönmez M. Fonksiyonel gıda olarak kullanılan probiyotikler ve özellikleri. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi. 2017;10(1):44-7. 56. Özdemir A, Büyüktuncer-Demirel Z. Beslenme ve mikrobiyota ilişkisi. Journal of Biotechnology and Strategic Health Reserach. 2017;1:25-33. 57. Cristiano C, Lama A, Lembo F, Mollica MP, Calignano A, Mattace-Raso G. Interplay between peripheral and central inflammation in autism spectrum disorders: Possible nutritional and therapeutic strategies. Frontiers in Physiology. 2018;9:184. 58. Weichselbaum E. Potential benefits of probiotics–main findings of an in-depth review. British Journal of Community Nursing. 2010;15(3):110-4. 59. Weber W, Newmark S. Complementary and alternative medical therapies for attention-deficit/hyperactivity disorder and autism. Pediatr Clin N Am. 2007;54(6):983–1006. 60. Parracho H, Gibson GR, Knott F, Bosscher D, Kleerebezem M, McCartney AL. A double-blind, placebo-controlled, crossover designed probiotic feeding study in children diagnosed with autistic spectrum disorders. International Journal of Probiotics and Prebiotics. 2010;5(2):69-74. 61. Kałużna-Czaplińska J, Błaszczyk S. The level of arabinitol in autistic children after probiotic therapy. Nutrition. 2012;28(2):124-6.