ETİK İLKELER
Hacettepe Üniversitesi Yabancı Dil Olarak Türkçe Araştırmaları Dergisi hakemli, süreli ve yerel nitelikte bir dergi olup, Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi alanındaki çalışmaları teşvik etmeyi, yapılan bilimsel çalışmaların sonuçlarını ve tartışılan-üretilen yöntemleri bilim dünyası ile hızlı bir şekilde paylaşmayı hedeflemektedir. Kısa adı HÜYDOTAD olan dergi, Yayın Etiği Komitesinin (COPE) “Dergi Editörleri İçin Davranış Kuralları ve En İyi Uygulama Rehber İlkeleri” ve “Dergi Yayıncıları İçin Davranış Kuralları” benimser. COPE’nin “Öz Uygulamalar” belgesi ile ilgili olarak bk. https://publicationethics.org
HÜYDOTAD’a Yayımlanmak Üzere Çalışmalarını Sunan Yazarların Aşağıda Belirtilen ETİK İLKELERİ Karşılamaları Zorunludur
1- Özgünlük: Sunulan çalışma ana fikir, ifade ve üslup bakımından bütünüyle yazar(lar)ına ait olmalıdır. Diğer araştırmacıların çalışmalarına makale içinde doğrundan veya dolaylı alıntı yapılarak yer verildiyse bunun, dergi yayın ilkelerinde detayı bulunan APA referans gösterme stiline uygun olarak verilmesi ve yine kaynakçada bu çalışmaların listelenmesi zorunludur.
2- İntihalden Arınıklık: Yazarın başka araştırmalardan ya da kendine ait önceki eserlerden fikir, cümle, görsel malzeme, tablo, grafik, şekil, harita vb türden basılı veya dijital malzemeyi referans göstermeksizin doğrudan veya dolaylı olarak uzun/kısa alıntılar veya tekrarlar yapması intihale girer. Yazarların bundan kesinlikle kaçınması gerekir. İntihal (aşırma) kasti olup olmaması önemsenmeksizin, bir etik ihlalidir. Çalışmaların başka kaynaklarla, referans gösterilmeden benzeşmesi ve bu haliyle yayına sunulması etik olmamasının yanında suçtur ve kabul edilemez.
Yazar makalesini intihal önleme yazılımı olan Turnit-in ya da iThenticate programlarından biri ile kontrol ederek benzerlik raporunu makale başvurusunda dergiye göndermekle yükümlüdür. Benzerlik oranı %15 ve üzeri olan makaleler değerlendirmeye alınmaz.
Yayın Kurulu, dergiye gönderilen çalışmalarla ilgili intihal, atıf manipülasyonu ve veri sahteciliği iddia ve şüpheleri karşısında COPE kurallarına uygun olarak hareket eder.
3- Etik Kurul İzni ve Onayı: Nitel araştırma, sözlü tarih gibi alanlarda uygulanan her türlü anket, ölçek, görüşme, gözlem vb. yollarla veri toplamayı gerektiren durumlar için önceden etik kurul izni alınmalıdır. Veri toplama sürecinde etik hususlara hassasiyet gösterildiğinin kanıtları (başkalarına ait ölçek, anket ve fotoğrafların kullanımı için izin alınması gibi) çalışma içinde sunulmalıdır. Etik Kurul adı, tarih ve sayı numarası makalenin yöntem ve ilk/son sayfasında yer almalıdır.
Üniversite mensubu olmayan araştırmacılar bölgelerinde bulunan Etik Kurul’lara başvurabilirler.
4- Basılmış Bir Yayının Tekrar Sunumu: HÜYDOTAD’a sunulan makalelerin daha önce herhangi bir şekilde (basılı ya da dijital ortamda) yayınlanmamış olması gerekir. HÜYDOTAD’a sunulmuş olan bir makalenin izin veya haber verilmeden başka bir dergiye gönderilmesi etik kural ihlalidir, kabul edilemez.
5- Dilimleme: Yazarların bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırarak birden fazla sayıda yayına dönüştürmesi çalışmanın özgünlüğünü bozacağı ve tekrara düşüleceği için etik bakımdan uygun değildir.
6- Ham Verileri Sunma ve Saklama: Yazarlar, editör ve hakemler tarafından talep edilmesi durumunda araştırmalarının ham verilerini ibraz etmek ve bu verileri makaleleri yayımlandıktan sonra da saklamak zorundadırlar.
7- Yayımlanmış Makalelerde Hata Tespiti: Bir yazar HÜYDOTAD’da yayınlanmış makalesinde önemli bir hata veya yanlışlık olduğunu tespit ettiğinde, dergi editörünü derhal haberdar etmek ve makaleyi geri çekmek veya düzeltmek için editörle işbirliği yapmak zorundadır.
8- Sahtecilik: Bilimsel araştırmalarda gerçekte var olmayan veya tahrif edilmiş verileri kullanmak sahteciliktir; bu da hukuk ve kanun bakımından suçtur.
9- Çarpıtma: Araştırma kayıtları veya elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan cihaz veya materyalleri kullanılmış gibi göstermek, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmek suçtur.
10- Haksız Yazarlık: Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek veya olan kişileri dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların isimlerini sonraki baskılarda eserden çıkartmak, aktif katkısı olmadığı halde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek fikrî mülkiyet haklarının ihlaline girer.
11- Destek Beyanı: Yazarlar, destek alınarak yürüttükleri araştırmalar sonunda ortaya çıkan yayınlarda destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile bunların katkılarını belirtmeleri gerekir. Bilimsel araştırma için sağlanan veya ayrılan kaynakları, mekânları, imkânları ve cihazları amaç dışı kullanmak etik ihlale girer.
12- Yayımlanmamış Esere Atıf: Yazarlar, henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tez, araştırma veya çalışmaları, sahibinin izni olmadan kullanamazlar. Bu türden alıntıların da sahibinin izninin belirtilmesiyle ya da referans göstermek suretiyle yapılması zorunludur.
13- Teşekkür: Yazarlar, yaptıkları araştırma ve çalışmaları destekleyen kuruluşları ve varsa finansal kaynakları çalışmalarının “Teşekkür” kısmında beyan etmekle yükümlüdür.
Yayın Kurulu, dergiye gönderilen çalışmalarla ilgili aşırma, atıf manipülasyonu ve veri sahteciliği iddia ve şüpheleri karşısında COPE kurallarına uygun olarak hareket edebilmektedir.
Telif Hakkı Devri
Yazarlar çalışmalarının telif hakkından feragat etmeyi kabul ederek, değerlendirme için gönderimle birlikte çalışmalarının telif hakkını Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü’ne devretmek zorundadır. Bu devir, yazının yayına kabulü ile bağlayıcı hale gelir. Basılan materyalin hiçbir kısmı Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü’nün yazılı izni olmadan bir başka yerde kullanılamaz.
Yazarların; patent, telif hakkı dışında kalan bütün tescil edilmemiş hakları, çalışmayı satmamak koşulu ile kendi amaçları için çoğaltma hakkı, yazarın kendi kitap ve diğer akademik çalışmalarında, kaynak göstermesi koşuluyla, çalışmanın tümü ya da bir bölümünü kullanma hakkı, çalışma künyesini belirtmek koşuluyla kişisel web sitelerinde veya üniversitesinin açık arşivinde bulundurma hakkı gibi hakları saklıdır.
Yazarlar, basılı ya da elektronik formatta yardımcı resimler, tablolar ya da diğer her türlü içerik dahil daha önce yayımlanmış içeriği kullanırken telif hakkı sahibinden izin almalılardır. Bu konudaki yasal, mali ve cezai sorumluluk yazarlara aittir.
Dergimize çalışma gönderecek yazarlar, “Telif Hakkı Devir” belgesini doldurmalı ve ıslak imza ile imzalamalıdır. İmzalanan form Dergiye, taranarak e-posta ile gönderilmelidir.
Editörlerin Etik Görev ve Sorumlulukları
Cinsiyet, dini veya politik inançlar, yazarların etnik veya coğrafi kökenleri üzerine ayrım yapılmaksızın görevlerini yerine getirirken dengeli, objektif ve adil bir şekilde hareket etmek.
Dergiye gönderilen çalışmaları içeriğine göre değerlendirmek, hiçbir yazara ayrıcalık göstermemek.
Olası çıkar çatışmalarını önlemek adına gerekli önlemleri almak ve varsa mevcut beyanları değerlendirmek.
Sponsorlu çalışmaları veya özel konulardaki çalışmaları diğer çalışmalarla aynı şekilde ele almak.
Etik ihlali niteliğinde bir şikâyet olması durumunda, derginin politika ve prosedürlerine bağlı kalarak gerekli prosedürleri uygulamak. Yazarlara, gelen şikâyete cevap vermek için bir fırsat vermek, çalışma kime ait olursa olsun gerekli yaptırımları uygulamaktan kaçmamak.
Derginin amaç ve kapsamına uygun olmaması durumunda gelen çalışmayı reddetmek.
Hakemlerin Etik Sorumlulukları
Editörün karar verme sürecine katkıda bulunmak için makaleyi objektif olarak zamanında incelemek ve sadece uzmanlık alanı ile ilgili çalışmaları değerlendirmeyi kabul etmek.
Değerlendirmeyi nesnel bir şekilde sadece çalışmanın içeriği ile ilgili olarak yapmak. Değerlendirmeyi siyasi ve ekonomik çıkarlar gözetmeden yapmak.
Yayınlanacak makalenin kalitesini yükseltmeye yardımcı olacak yönlendirmelerde bulunmak ve çalışmayı titizlikle incelemek. Yorumlarını yapıcı ve nazik bir dille yazara iletmek.
Editör ve yazar tarafından sağlanan bilgilerin gizliliğini korumak, gizlilik ilkesi gereği incelediği çalışmayı değerlendirme sürecinden sonra yok etmek, kör hakemliğe aykırı bir durum varsa editöre bildirmek ve çalışmayı değerlendirmemek.
Potansiyel çıkar çatışmalarının (mali, kurumsal, işbirlikçi ya da yazar ve yazar arasındaki diğer ilişkiler) farkında olmak ve gerekirse bu yazı için yardımlarını geri çekilmesi konusunda editörü uyarmak.
Yayıncının Etik Sorumlukları
Bilimsel bir çalışmada görev alan paydaşlardan yayıncının da bütün bu etik ilkeler kapsamında hareket etmesi gerekir.
Yayıncı, elinde bulundurduğu iletişim gücünü hiçbir bireysel çıkar gözetmeden kullanmak ve hedef kitlesini doğru yönlendirmekle yükümlüdür.
Bünyesinde yayınlanan her çalışmanın mülkiyet ve telif hakkını korur ve yayınlanmış her ürünün arşivlenmesi görevini üstlenir.
Kişiler etik olmayan bir durumla karşılaştıklarında yayıncıyla iletişime geçmekten çekinmemelidir.
Çıkar Çatışması
Ekonomik veya kişisel fayda sağlanan durumlar çıkar çatışmasını meydana getirir. Bilimsel sürecin ve yayınlanan makalelerin güvenilirliği; bilimsel çalışmanın planlanması, uygulanması, yazılması, değerlendirilmesi, düzenlenmesi ve yayınlanması sırasında çıkar çatışmalarının objektif bir şekilde ele alınmasıyla doğrudan ilişkilidir.
Finansal ilişkiler en kolay belirlenebilen çıkar çatışmalarıdır ve derginin, yazarların ve bilimin güvenilirliğini zedelemesi kaçınılmazdır. Bu çatışmalara bireysel ilişkiler, akademik rekabet veya entelektüel yaklaşımlar sebep olabilir. Yazarlar, çalışmanın tüm verilerine erişimi kısıtlayan veya verileri analiz etme, yorumlama, makaleleri hazırlama, yayınlama vb. yeteneklerine müdahale eden, hem kar amaçlı hem de kar amacı gütmeyen sponsorlarla anlaşmalara girmekten mümkün olduğunca kaçınmalıdır.
Çıkar çatışmalarının önlenmesi adına editörler, çalışmaların değerlendirilmesi sırasında aralarında herhangi bir ilişki bulunabilecek kişileri bir araya getirmekten kaçınmalıdır. Makaleler hakkında son kararı veren editörlerin de karar verecekleri hiçbir konu ile kişisel, profesyonel veya finansal bağlarının olmaması gerekir. Kişiler makalelerin etik ilkeler çerçevesinde değerlendirilebilmesi ve bağımsız bir süreç yürütülebilmesi için olası çıkar çatışmaları ile ilgili olarak yayın kurulunu bilgilendirmelidir.