IN THE DARK WORLD OF DARK CITY: CINEMATOGRAPHICAL NARRATIVE, MYTHOLOGICAL ELEMENTS AND PSYCHOANALYTIC PERSPECTIVE

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 2, 247 - 264, 22.04.2024

Gözde Sunal

Öz

Cinema has been influenced by mythology since the first years of its invention. Mythological elements, which are frequently used in today's cinema, are used as an important reference. Cinema strengthens the narrative language by reproducing myths and creating new myths. Cinema, which has a strong and effective aspect in this respect, reflects the unconscious of the masses in human history. Considering the similarities of cinema with mythology, dream and reality are intertwined while cinema reshapes reality. Both cinema and mythology use experiences that are constantly repeated throughout generations through archetypes that have been in our collective unconscious since ancient times. Therefore, today, cinema appears as a reshaped form of mythology. In this process, film directors have almost become myth-tellers. At this point, cinema, just like myths, has changing and even transformative effects on society. Especially with the studies of writer Joseph Campbell in the field of mythology, the “monomyth” theory - the hero’s journey - was adapted to the filmmaking process in cinema. An example of the work that offers a different cinematic experience is the movie “Dark City” (1998), directed by Alex Proyas, which deals with sociopolitical, scientific and philosophical themes as well as mythological elements. Functionally, the film makes one think about the questioning of human nature and the concepts of identity and memory. The journey of John Murdoch , the protagonist of the film, is designed in accordance with Joseph Campbell’s theory of the hero’s journey. The hero’s journey is a fictional structure frequently used in mythological stories. The hero’s journey in the movie “Dark City” follows the outline of Joseph Campbell’s hero’s journey scheme. The hero breaks away from his normal life and finds himself in an adventure where reality is questioned. This adventure provides opportunities for his personal growth and transformation, and eventually the hero discovers his true identity and power. “Dark City” is a science fiction film inspired by ancient mythological stories and Jungian psychology. In this regard, the study aims to look at various aspects of the film from a psychoanalytic perspective. It is aimed to examine the symbols and cinematographic techniques used in the film, the archetypal characteristics of the characters in the film and mythological references.

Anahtar Kelimeler

Cinema, Psychoanalytic, Mythology, Symbol, Dark City

DARK CİTY’NİN KARANLIK DÜNYASINDA: SİNEMATOGRAFİK ANLATI, MİTOLOJİK ÖĞELER VE PSİKANALİTİK PERSPEKTİF

Öz

Sinema, icat edildiği ilk yıllardan itibaren mitolojiden etkilenmiştir. Günümüz sinemasında da sıkça başvurulan mitolojik öğeler önemli bir referans olarak kullanılmaktadır. Sinema mitleri yeniden üretmeyle birlikte yeni mitler yaratarak da anlatım dilini güçlendirmektedir. Bu yönüyle aslında güçlü ve etkili bir yanı olan sinema insanlık tarihinde kitlelerin bilinçdışını yansıtmaktadır. Sinemanın mitolojiyle taşıdığı benzerlikler göz önüne alındığında sinema gerçekliği yeniden biçimlendirirken düş ile gerçek iç içe geçmektedir. Hem sinema hem de mitoloji eski çağlardan beri kolektif bilinçdışımızda yer alan arketipler aracılığıyla nesiller boyunca sürekli yinelenen deneyimleri kullanmaktadırlar. Dolayısıyla sinema, günümüzde mitolojinin yeniden şekillenmiş bir formu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu süreçte film yönetmenleri adeta bir mitos anlatıcısı olmuşlardır. Bu noktada tıpkı mitoslar gibi sinemanın toplumu değiştirici hatta dönüştürücü etkileri bulunmaktadır. Özellikle yazar Joseph Campbell mitoloji alanında yaptığı çalışmalarla “monomit” kuramı -kahramanın yolculuk serüveni- sinemada film yapım sürecine uyarlanmıştır. Farklı bir sinematik deneyim sunan çalışmanın örneklemi Alex Proyas’ın yönetmenliğimi yaptığı “Dark City” (1998) filmi, mitolojik unsurların yanı sıra sosyopolitik, bilimsel ve felsefi temaları da işlemektedir. Film, işlevsel olarak insan doğasının sorgulanması, kimlik ve bellek kavramları üzerine düşündürmektedir. Filmin baş kahramanı olan John Murdoch'ın yolculuğu, Joseph Campbell’ın kahramanın yolculuğu teorisine uygun olarak tasarlanmıştır. Kahramanın yolculuğu, mitolojik hikayelerde sıkça kullanılan bir kurgusal yapıdır. “Dark City” filminde kahramanın yolculuğu, Joseph Campbell’ın kahramanın yolculuğu şemasının ana hatlarını takip eder. Kahraman, normal hayatından kopar ve kendini gerçekliğin sorgulandığı bir macerada bulur. Bu macera, onun kişisel gelişimi ve dönüşümü için fırsatlar sunar ve sonunda kahraman gerçek kimliğini ve gücünü keşfeder. “Dark City” antik mitolojik hikayelerden ve Jungian psikolojiden esinlenerek tasarlanan bir bilim kurgu filmidir. Bu doğrultuda çalışmada, filminin çeşitli yönlerine psikanalitik perspektif ile bakılması hedeflenmektedir. Filmde kullanılan semboller ve sinematografik teknikler, filmdeki karakterlerin arketipsel özellikleri ve mitolojik referansların incelenmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sinema, Psikanalitik, Mitoloji, Sembol, Dark City

Kaynakça

• Avcı, İ. B. (2022). Sinemanın tehlikeli bir sokağı olarak neo-noir: Blood Simple ve Fargo. İNİF E- Dergi, 7(1), 242-259. Bayat, F. (2007). Mitolojiye giriş. İstanbul: Ötüken. Belkaya, G. Ş. (2001). Film çözümlemede temel kavramlar. İstanbul: Der. Berger, A. A. (1996). Kitle iletişiminde çözümleme yöntemleri. (U. Demiray, Trans.). Eskişehir: Anadolu University. Campbell, J. (2010). Kahramanın sonsuz yolculuğu. (S. Gürses, Trans.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Campbell, J. (2018). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (S. Gürses, Trans.). İstanbul: İthaki. Campbell, J., Moyers, B. (2009). Mitolojinin gücü kutsal kitaplardan hollywood filmlerine mitoloji ve hikayeler. (Z. Yaman, Trans.). İstanbul: Mediacat. Freud, S. (2001). Düşlerin yorumu I. (E. Kapkın, Trans.). İstanbul: Payel. Fromm, E. (2014). Rüyalar, masallar, mitler. (A. Arıtan ve K. H. Ökten, Trans.). Ankara: Say. Gardin, N., Olorenshaw, R. (2014). Larousse semboller sözlüğü. Ömer Faruk Harman ve İsmail Taşpınar (Eds.). (B. Akşit, Trans.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat. Gezgin, İ. (2014). Sanatın psikolojisi. İstanbul: Sel. Gündeş, S. (2003). Film olgusu: kuram ve uygulayım yaklaşımları. İstanbul: İnkılâp. Gürol, E. (1977). Carl Gustav Jung. İstanbul: Cem. Hantke, S. (2002). Gothic landscapes in the films of Alex Proyas. Gothic Studies, 4(2), 199-214. Harrison, R. (2000). The Paradoxes of memory in Dark City. Film Criticism, 24(1), 46-59. Indick, W. (2011). Senaryo yazarları için psikoloji. (E. Yılmaz ve Y. Karaarslan, Trans.). İstanbul: Agora. Jung, G. C. (1997). Analitik psikoloji. (E. Gürol, Trans.). İstanbul: Payel. Jung, G. C. (2000). Analitik psikolojinin temel ilkeleri (Konferanslar). (K. Şipal, Trans.). İstanbul: Cem. Jung, G. C. (2013). Dört arketip. (Z. A. Yılmazer, Trans.). İstanbul: Metis. Kaplan, B. A. (2015). Dark City filminde söylemi kuran temel motiflerin diyalektik ilişkisi üzerine bir tartışma: psikanalitik yaklaşım. In F. N. Kaplan, G. T. Ünal (Eds.), Bilim Kurgu Sinemasını Okumak. İstanbul: Derin. Özpay, O. (2020). Monomit kuramı bağlamında kahramanın yolculuğu: ilk kan filmi ve John Rambo örneği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (3), 1109-1119. Proyas, A. (Yönetmen). (1998). Dark City. (Film). ABD-Avustralya. Retrieved 17 Ağustos 2022 from http://gsf.karatekin.edu.tr/simge.pdf Rudolph, K. (1983). Gnosis: The nature and history of gnosticism. Harper & Row. Sharf, R, S. (2014). Psikoterapi ve psikolojik danışmanlık kuramları kavramlar ve örnek olaylar. (H. M. Gündoğdu, Trans.). Ankara: Nobel. Snowden, R. (2013). Jung kilit fikirler. (K. Atakay, Trans.). İstanbul: Optimist. Sunal, G. & Keleş, Ş. B. (2023). Christopher Nolan sinemasının arketipsel analizi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(46), 474-492. Tarihi Olaylar. (2023). Afrodit. http://www.tarihiolaylar.com/tarihi-olaylar/afrodit-417 Tecimer, Ö. (2006). Sinema modern mitoloji. İstanbul: Planb. Vogler C. (1998). The Writer’s journey, mythic structure for writers, Michael Weise Productions.