ANALYSIS OF THE PAINTED BIRD AND THE WAVE FILMS IN THE CONTEXT OF ADORNO'S AUTHORITARIAN PERSONALITY STUDIES

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 4, 509 - 528, 22.10.2024

Akın Tunç

Öz

Some research was conducted on the conditions that gave rise to the authoritarian personalities at the root of fascism in the 20th century that is the age of wars and mass deaths. One of these is the large-scale research conducted in 1950, known as Authoritarian Personality. Theodor W. Adorno, one of the theorists of the Frankfurt School, is among the thinkers who contributed to this study. Adorno's contribution to the research was published as "The Authoritarian Personality" and was used in critical studies. In this study, Adorno researched what the authoritarian personality is, which he sees among the causes of antisemitism and fascism, and what conditions are effective in the formation of this personality. This article, based on Adorno's work, problematizes authoritarian personality representations in cinema. Authoritarian personality elements were searched and analyzed in the films using sociological criticism, psychoanalytic criticism and ideological criticism in the study. The films named Painted Bird (Nabarvené ptáče, 2019) and The Wave (Die Welle, 2008), which were determined as samples in the study, were analyzed in line with these theoretical discussions. It was concluded that all authoritarian personality traits are represented in both films. The fact that the same result is observed in two different films, set in different countries and depicting events in different social structures, shows that authoritarian personality traits can emerge and turn into a danger when they find a suitable environment. Cinema films that contain the sociological situations of societies also successfully reflect this situation. The events, situations and characters represented in the two films selected as samples also confirm these findings.

Anahtar Kelimeler

Adorno, Authoritarian Personality, Fascism, The Painted Bird, The Wave

ADORNO’NUN OTORİTARYEN KİŞİLİK ÇALIŞMALARI BAĞLAMINDA BOYALI KUŞ VE TEHLİKELİ OYUN FİLMLERİNİN ÇÖZÜMLENMESİ

Öz

Savaşların ve kitlesel ölümlerin çağı olan XX. yüzyılda, faşizmin kökeninde yatan otoritaryen kişilikleri ortaya çıkaran koşulların ne olduğuna dair bazı araştırmalar yapılmıştır. Bunlardan birisi, Otoritaryen Kişilik adıyla bilinen 1950 yılında yapılan geniş çaplı araştırmadır. Frankfurt Okulu kuramcılarından Theodor W. Adorno da bu çalışmaya katkı sağlayan düşünürler arasındadır. Adorno’nun araştırmaya olan katkısı, “Otoritaryen Kişilik Üstüne: Niteliksel İdeoloji İncelemeleri” adıyla yayımlanmış ve eleştirel çalışmalarda kullanılmıştır. Adorno bu çalışmada antisemitizmin ve faşizmin nedenleri arasında gördüğü otoritaryen kişiliğin ne olduğunu, bu kişiliğin oluşmasında hangi koşulların etkili olduğunu araştırmıştır. Bu makale de Adorno’nun çalışmasından yola çıkarak sinemadaki otoritaryen kişilik temsillerini problem haline getirmektedir. Çalışmada film eleştiri türleri olan sosyolojik eleştiri, psikanalitik eleştiri ve ideolojik eleştirinin tartışma alanında olan otoritaryen kişilik unsurları filmlerde aranarak çözümlenmiştir. Çalışmada örneklem olarak belirlenen Boyalı Kuş (Nabarvené ptáče, The Painted Bird, 2019) ve Tehlikeli Oyun (Die Welle, The Wave, 2008) adlı filmler bu kuramsal tartışmalar doğrultusunda çözümlenmiştir. Her iki filmde de otoritaryen kişilik özelliklerinin tamamının temsil edildiği sonucuna ulaşılmıştır. Farklı ülkelerde geçen, farklı toplumsal yapılarda yaşanan olayları anlatan iki farklı filmde aynı bu sonucun görülmesi, otoritaryen kişilik özelliklerinin uygun ortam bulduğu anda ortaya çıkıp tehlikeye dönüşebileceğini göstermektedir. Toplumların sosyolojik durumlarını içeriğine taşıyan sinema filmleri de bu durumu başarıyla yansıtmaktadır. Örneklem olarak belirlenen iki filmde temsil edilen olay, durum ve karakterler de bu bulguları doğrulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Adorno, Otoritaryen Kişilik, Faşizm, Boyalı Kuş, Tehlikeli Oyun

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2011). Otoritaryen kişilik üstüne: Niteliksel ideoloji incelemeleri. (D. Şahiner, Çev.). Say Yayınları.
• Adorno, T. W. (2012). Sahicilik jargonu: Alman ideolojisi üzerine 1962-1964. (Ş. Öztürk, Çev.). Metis Yayınları.
• Adorno, T. W., Frenkel-Brunswik, E., Levinson, D. J., Sanford, R. N. (1950). The authoritarian personality. Harper & Brothers.
• Akbulut, H. (2019). Film çözümlemeleri. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Baars, J., ve Scheepers, P. (1993). Theoretical and methodological foundations of the authoritarian personality. Journal of the History of the Behavioral Sciences, 29(4), 345–353. https://doi.org/10.1002/1520-6696(199310)29:4%3C345::AID- JHBS2300290405%3E3.0.CO;2-L
• Boucher, G. (2016). Yeni bir bakışla, Adorno. (Y. Başkavak, Çev.). Kolektif Kitap.
• Duckitt, J. (2015). Authoritarian personality. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, 2(2), 255–261. https://doi.org/10.1016/B978-0- 08-097086-8.24042-7
• Ferrarotti, F. (1994). Beyond the authoritarian personality: Adorno’s demon and its liberation. International Journal of Politics, Culture, and Society, 8(1), 105– 127. https://www.jstor.org/stable/20007175
• Kabadayı, L. (2018). Film eleştirisi: Kuramsal çerçeve ve sinemamızdan örnek çözümlemeler. Ayrıntı Yayınları.
• Özden, Z. (2004). Film eleştirisi: Film eleştirisinde temel yaklaşımlar ve tür filmi. İmge Kitabevi Yayınları.
• Rensmann, L. (2017). The politics of unreason: The Frankfurt School and the origins of modern antisemitism. Suny Press.
• Stewart, D., ve Hoult, T. (1959). A social-psychological theory of the authoritarian personality. American Journal of Sociology, 65(3), 274–279. https://www.jstor. org/stable/2773308
• Şahiner, D. (2011). Sunuş. Otoritaryen kişilik üstüne: Niteliksel ideoloji incelemeleri (s. 9–12) içinde. Say Yayınları.
• Taş, T. (2019). Otoritaryen popülizm ve Amerikan ajitatörünün yeni portresi: Nicholas J. Fuentes. Moment Dergi, 6(1), 9–37.