TÜRKİYE’DE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI DÜZEYİNİN ACİL SERVİS BAŞVURULARINA ETKİSİ ÜZERİNE DERLEME

Year 2026, Volume: 6 Issue: 1, 64 - 73

Okan Bilgin

Abstract

Bireylerin sağlıkla ilgili bilgiye erişme, bilgiyi anlama ve aynı bilgiyi kullanma becerilerini ifade eden bir kavram olarak karşımıza çıkan sağlık okuryazarlığı, eksikliği durumunda, birçok yönüyle sağlık hizmetlerinin yanlış kullanımıyla sonuçlanabilir. Yapılmış çalışmalardan elde edilen bulgulara göre Türkiye'de sağlık okuryazarlığı düzeyi yetersizdir ve bu yetersizlik özellikle sağlık sisteminde gereksiz yüklenmelere neden olmaktadır. Bu derleme çalışmasında Türkiye'deki sağlık okuryazarlığı düzeyinin mevcut durumu, sağlık okuryazarlığının belirleyici faktörleri ve geliştirilmeye yönelik önerilerin bir derlemesi sentez niteliğinde sunulmuştur. Bu sentezde, hastaların sağlık okuryazarlığı düzeyleri ile acil servis hizmetlerini tercih etme alışkanlıkları veya pratikleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Türkiye’de yapılmış çalışmalara dayanarak yapılan değerlendirmede, düşük sağlık okuryazarlığına sahip bireylerin acil servis hizmetlerini sıklıkla yanlış veya gereksiz şekilde kullandıkları saptanmıştır. 2014 ve 2024 yılları arasında yapılan araştırmalar karşılaştırılarak sağlık okuryazarlığındaki durum değerlendirilmiştir. Yapılmış çalışmaların ortak temasında sağlık okuryazarlığını artırmaya yönelik toplum temelli müdahalelerin gerekliliği vurgulanmaktadır.

Keywords

Sağlık Okuryazarlığı , Acil Servis , Gereksiz Başvuru , Hastane , Sağlık Hizmetleri

A REVIEW ON THE EFFECT OF HEALTH LITERACY LEVEL ON EMERGENCY SERVICE VISITS IN TURKEY

Abstract

Health literacy, defined as the ability to access, understand and use health-related information, can lead to the misuse of health services if it is lacking. According to the findings of studies conducted in Türkiye, health literacy levels are insufficient and this deficiency particularly causes unnecessary strain on the health system. This review article presents an overview of the current state of health literacy in Türkiye, the factors that determine it, and recommendations for improvement. This synthesis examines the relationship between patients' health literacy levels and their tendency to use emergency services. Based on studies conducted in Türkiye, it was found that individuals with low health literacy often misuse or misuse emergency services. The situation of health literacy was evaluated by comparing research conducted between 2014 and 2024. The common theme of the studies is the necessity of community-based interventions to increase health literacy.

Keywords

Health Literacy , Emergency Services , Unnecessary Hospital Visits , Health Service

References

• Akarsu, N., Demir, O., & Gültekin, B. (2022). Erzurum ilinde yetişkin bireylerde sağlık okuryazarlığı düzeyi ve belirleyicileri. Journal of Surgery and Medicine, 6(8), 1210–1216. https://doi.org/10.28982/josam.1062817
• Aslan, Ş., Dömbekci, H. A., & Özen, M. Y. (2017). Acil sağlık hizmetlerine gereksiz başvuruların azaltılmasında önemli bir etken: Sağlık okuryazarlığı. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 4, 47-62.
• Balakrishnan, M. P., (2017). The Association of Health Literacy with Preventable ED Visits: A Cross-Sectional Study. Academic Emergency Medicine, 24(9), 1042-1050. https://doi.org/10.1111/acem.13206
• Barutku, A. Y., Taşçı, K. D., & Şahin, G. (2021). Türkiye’de sağlık okuryazarlığı düzeyinin incelenmesi. International Journal of Caring Sciences, 11(1), 512–520. https://internationaljournalofcaringsciences.org/docs/50_barutku_original_11_1.pdf
• Bertizlioğlu, A. B. , Gümüştakım, R. Ve Ş. Karabekiroğlu, B. (2023). Bir Üniversite Hastanesine Başvuran Çocukların Ebeveynlerinin Sağlık Okuryazarlık Düzeyi. The Journal of Current Pediatrics, 21:235-49
• Çalık, M., & Kolaç, N. (2025). Yetişkin hastaların sağlık okuryazarlık düzeyine göre acil servisi kullanma durumları ve etkileyen faktörler. Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 11(1), 45–58.
• Demirtaş, İ., Yüceler, A. & Yağcı Özen, M. (2024). Sağlık okuryazarlığı ve algılanan hizmet kalitesi arasındaki ilişki: Bir özel hastane örneği. Sağlık Yönetimi ve Politikaları Dergisi, 8(2), 110–125.
• Güney, S., & Özkan, M. (2019). Sağlık okuryazarlığı düzeyinin sağlık hizmeti kullanımına etkisi: Bir alan araştırması. Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 30–44.
• İkiışık, H., Turan, G., Kutay, F., Sever, F., Keskin, S. N., Güdek, H., Dur Tiftik, S. R., & Maral, I. (2020). Üçüncü basamak sağlık kuruluşuna başvuran hastaların sağlık okuryazarlığı düzeyinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 73(3), 247 252. https://doi.org/10.4274/atfm.galenos.2020.83007
• Kickbusch, I., Pelikan, J. M., Apfel, F., & Tsouros, A. D. (2013). Health literacy: The solid facts. World Health Organization Regional Office for Europe. https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/190655/e96854.pdf
• Nutbeam, D. (2008). The evolving concept of health literacy. Social Science & Medicine, 67(12), 2072–2078. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2008.09.050
• Özaydın, Ü., Can, M. F., & Yılmaz, S. (2018). Bireylerde bazı sağlık okuryazarlığı tutum ve davranışları: Hatay ili örneği. Smyrna Tıp Dergisi, 34-41.
• Özdemir, S. & Özkan, A. (2022) . Sağlık Okuryazarlığı ve Mantar Zehirlenmesi, Aksaray Üniversitesi Tıp Bilimleri Dergisi, 3(1): 18-20
• Özdemir, S., Kaya, E., & Yıldırım, E. (2019). Mardin ilinde etnik gruplarda sağlık okuryazarlığı ve sağlık algısı. Medical Science Monitor, 25, 370–378.
• Öztaş, G., & Ark. (2016). Sağlık okuryazarlığı perspektifinden mükerrer acil servis başvurularının değerlendirilmesi. Ankara Medical Journal, 2016(4), 427-435.
• Sørensen, K., Van den Broucke, S., Fullam, J., Doyle, G., Pelikan, J., Slonska, Z., & Brand, H. (2012). Health literacy and public health: A systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health, 12, Article 80. https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/1471-2458-12-80
• Tanrıöver, M. D., Yıldırım, H. H., Demiray, E. A., Çakır, B., & Akalın, E. (2014). Türkiye sağlık okuryazarlığı araştırması. Sağlık-Sen Yayınları.
• Tözün, M., & Sözmen, K. (2015). Sağlık okuryazarlığı ve sağlık hizmetleri kullanımı arasındaki ilişki: Türkiye örneği. Toplum ve Hekim, 30(2), 120–129.
• Trezona, A., Rowlands, G., & Nutbeam, D. (2017). Progress in implementing national policies and strategies for health literacy What have we learned so far? International Journal of Environmental Research and Public Health, 15(7), 1554. https://doi.org/10.3390/ijerph15071554
• World Health Organization. (2013). Health literacy: The solid facts. https://www.euro.who.int/en/publications/abstracts/health-literacy.-the-solid-facts
• World Health Organization. (2013). Health literacy: The solid facts. WHO Regional Office for Europe.