İSTİHBARAT DOKTRİNİNİN KAVRAMSAL VE KURAMSAL TEMELLERİ

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 1, 38 - 69, 30.01.2025

Elif Gültekin Karahacıoğlu

Öz

Makale, istihbarat doktrininin kavramsal ve kuramsal temellerini inceleyerek, literatürde eksik kalan bu alana katkı sunmayı amaçlamaktadır. İstihbarat doktrini istihbarat ihtiyaçlarının belirlenmesi, istihbaratın toplanması, analizi ve yayılması sürecini yönlendiren prensiplere, politikalara, ilkelere, prosedürlere ve yöntemlere atıfta bulunur. Sürekli değişen ve dönüşen deneyim, teori ve teknoloji ülkelerin istihbarat doktrinlerini etkiler. Bir ülkenin istihbarat doktrini yazılı olabileceği gibi kanun metinlerinin, kurumsal raporlarının, örf ve adetlerinin, operasyonel uygulamalarının ve lider söylemlerinin içinde mündemiç olabilir. İstihbarat Doktrinini oluşturan üç temel sacayağı tarihsel süreç içindeki kurumsal deneyim, istihbarat kültürü ve istihbarat yapısıdır. İstihbarat her ülkede geçerli olan genellemeler ile teorilere hapsedilemeyecek kadar sahaya dönük bir konudur. Bu yüzden istihbarat doktrinini herhangi bir kurama oturtmak oldukça zordur. Ancak, maddi faktörlerle birlikte düşünsel faktörlerin “etrafımızdaki dünyayı ve bizim ona yüklediğimiz anlamları inşa ettiğini” ileri süren konstrüktivizm istihbarat çalışmalarında 1980’lerin sonundan itibaren etkili bir yaklaşım olarak yükselmiştir. Konstrüktivist düşüncenin istihbarat doktrini kavramıyla ilişkisini değerlendirdiğimizde sosyal yapı, kurallar, kurumlar ve amillerin rolünü vurgulayan bir çerçeve ortaya çıkmaktadır. Bu dört unsur sürekli olarak birbirleriyle etkileşim halinde olduğu için birbirlerini değiştirme ve dönüştürme gücüne sahiplerdir. Ayrıca Konstrüktivizm kimlik, çıkar, tehdit algısı, kültür, anarşi, güvenlik gibi sosyal gerçeklerin istihbarat pratikleri üzerindeki rollerinin tartışılmasını olanaklı kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İstihbarat, Doktrin, Milli İstihbarat Doktrini, MİT, Konstrüktivizm

Kaynakça

• Gültekin Karahacıoğlu, E. (2025). İstihbarat Doktrininin Kavramsal ve Kuramsal Temelleri. İstihbarat Çalışmaları ve Araştırmaları Dergisi, 4(1), ss.38-69, DOI: 10.61314/icad.1588811