BÜTÜNLEŞİK AHP VE TOPSIS YÖNTEMİYLE SANAYİ YATIRIMI LOKASYONUNUN BELİRLENMESİ: KUZEY AFRİKA'DA TEKSTİL ÜRETİM YERİ İÇİN BİR VAKA ÇALIŞMASI

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 301 - 314, 26.08.2025

Bulent Aytas , Muhammet Ceylan

https://doi.org/10.56809/icujtas.1682197

Abstract

İşletmelerin sürdürülebilir büyüme hedeflerine ulaşabilmeleri, yalnızca yerel pazarlarda değil küresel ölçekte de etkin bir şekilde varlık göstermelerini zorunlu kılmaktadır. Uluslararası pazarlarda genişleme, farklı kıtalarda ya da ülkelerde pazarlama ağları , lojistik ve üretim üsleri kurma ihtiyacı küresel rekabet ortamının doğal bir sonucudur. Küreselleşmenin etkisiyle işletmeler, faaliyetlerini kendi ülkeleriyle sınırlı tutmaksızın dünya genelinde stratejik yatırımlar yaparak maliyetlerini azaltma ve yüksek potansiyele sahip pazarlara erişim sağlama fırsatlarını değerlendirmektedir.

Son yıllarda üretim maliyetlerindeki artış ve dönemsel siyasi belirsizlikler, emek yoğun sektörlerden biri olan tekstil sektörünü daha uygun koşullara sahip alternatif üretim merkezleri arayışına yöneltmiştir. Bu doğrultuda birçok şirket maliyet avantajı elde etmenin yanı sıra tedarik sürekliliğini sağlamak amacı ile de üretim faaliyetlerinin bir kısmını Amerika ve Avrupa gibi büyük pazarlara coğrafi ve siyasi olarak daha yakın bölgelere taşımaktadır. Böylece hem lojistik süreçlerde etkinlik sağlanmakta hem de hizmet sürekliliği garanti altına alınmaktadır.

Bu çalışma, kuruluş yeri seçimi problemlerine yönelik olarak sistematik ve bütüncül bir değerlendirme geliştirme gereksiniminden doğmuştur. Çalışmada, karar vericilerin çok kriterli tercihlerini dikkate alırken, aynı zamanda belirsizlikler ve öznel yargılar gibi karmaşık unsurlar altında sağlıklı analizler gerçekleştirebilmeleri amaçlanmaktadır.

Bu bağlamda stratejik coğrafi konumu ve Afrika, Asya ile Avrupa pazarlarına olan erişim kolaylığı sayesinde dikkat çeken Mısır Arap Cumhuriyeti, faaliyet üslerinin yer seçimi açısından örnek bir ülke olarak değerlendirildi. Çalışmada, Mısır’ın sanayi bölgeleri belirsizlik koşullarında karar vericilerin çok kriterli değerlendirme süreçlerine uygun biçimde analiz edilmiştir.

Çalışmanın ilk bölümünde konuya ilişkin kavramsal bir çerçeve sunulmuş ve ilgili literatür kapsamlı biçimde incelenmiştir. Kuruluş yeri seçimi gibi stratejik karar verme problemlerinde sıkça başvurulan çok kriterli karar verme yöntemlerinden Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) ile İdeal Çözüme Benzerliğe Göre Tercih Sıralama Tekniği (TOPSIS) yöntemleri bu bağlamda ele alınmış ve söz konusu probleme yönelik bütünleşik bir çözüm yaklaşımı olarak tartışılmıştır.

Keywords

AHP , TOPSIS , Kuruluş yeri seçimi

Ethical Statement

Bu çalışmada herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır. Araştırmanın amacı, Kuzey Afrika'da tekstil üretimi için entegre AHP ve TOPSIS yöntemlerini kullanarak endüstriyel yatırım lokasyonunu belirlemektir. Çalışma, Ulusal ve Uluslararası Etik Kuralları'na uygun olarak tasarlanmış ve uygulanmıştır.

Thanks

Bu çalışmanın tamamlanmasında bana değerli danışmanlık ve rehberlik sağlayan Doç. Dr. Muhammet CEYLAN'a içten teşekkürlerimi sunarım.

DETERMINING INDUSTRIAL INVESTMENT LOCATION IN NORTH AFRICA FOR TEXTILE PRODUCTION USING INTEGRATED AHP AND TOPSIS METHOD: A CASE STUDY

Abstract

Achieving sustainable growth necessitates that businesses establish an effective presence not only in local markets but also globally. Expanding into international markets, creating marketing networks across various continents or countries, and setting up logistics and production bases have become a natural consequence of the global competitive environment. Driven by globalization, companies are increasingly engaging in strategic investments worldwide to reduce costs and exploit opportunities in high-potential markets, transcending national boundaries.

In recent years, rising production costs and periodic political uncertainties have directed labor-intensive industries, notably textiles, toward seeking alternative production centers with more favorable conditions. Consequently, many companies have relocated a portion of their production activities closer to major markets like America and Europe, geographically and politically, to capitalize on cost advantages and ensure supply chain continuity. This shift has enhanced logistics efficiency and guaranteed uninterrupted service delivery.

This study arises from the necessity to develop a systematic and integrated evaluation framework specifically addressing site selection issues. It aims to facilitate robust analytical capabilities for decision-makers, who must navigate multi-criteria preferences alongside complexities such as uncertainties and subjective judgments.

In this context, the Arab Republic of Egypt, recognized for its strategic geographical location and advantageous accessibility to African, Asian, and European markets, is examined as an exemplary case for facility location decisions. The study analyzes Egypt's industrial zones within uncertain conditions, adopting methods suitable for multi-criteria decision-making processes.

The initial section of the study presents a conceptual framework and conducts a comprehensive review of the relevant literature. Prominent multi-criteria decision-making techniques frequently employed in strategic location selection problems, such as the Analytic Hierarchy Process (AHP) and Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution (TOPSIS), are explored. These methods are subsequently discussed as components of an integrated solution approach tailored to the specific challenges posed by the location selection problem.

Keywords

AHP , TOPSIS , Facility Location Selection

References

• Dağdeviren, M., Akay, D., ve Kurt, M. (2004). İş değerlendirme sürecinde analitik hiyerarşi prosesi ve uygulaması. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 19(2).
• Dumanoğlu, S., ve Ergül, N. (2010). İMKB’de işlem gören teknoloji şirketlerinin mali performans ölçümü. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (48), 101-111.
• Durmuş, A. (2025). Hastanelerde Tıbbi Malzeme Depo Yeri Seçimi: Bir Vaka Çalışması. İzmir Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 1-14.
• Dündar, S. (2023). TR83 bölgesinde K-Means ve ARAS yöntemiyle kompost tesisi kuruluş yeri seçimi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 38(4), 2607-2624.
• Ecer, F., ve Küçük, O. (2008). Tedarikçi seçiminde analitik hiyerarşi yöntemi ve bir uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 355-369.
• Ekin, E., ve Dolanbay, G. (2024). AHP temelli TOPSIS yöntemi ile yer seçim problemine ilişkin bir uygulama. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 301-317.
• Erturan-Oğut, E. E., ve Kula, U. (2023). Selecting the right location for sports facilities using analytical hierarchy process. Journal of Facilities Management, 21(5), 733-750.
• Esen, T. E. Ç., ve Çırpın, B. K. Bir hizmet işletmesinin kuruluş yeri seçiminde bulanık TOPSIS yönteminin kullanımı. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 18-33.
• İlçe, A. C., Ciritcioğlu, H. H., ve Tunacan, T. (2024). A combination of AHP and GRA for furniture manufacturing facility location selection in a hybrid fuzzy environment. Turkish Journal of Forest Science, 8(2), 147-162. Kabadayı, N., ve Çakır Esen, T. E. (2021). Gri ilişkisel temelli TOPSIS yöntemi ile depo yeri seçimi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 169-184.
• Kabak, M., ve Çınar, Y. (2023). Çok kriterli karar verme yöntemleri: MS Excel® çözümlü uygulamalar (2. baskı). Nobel Akademik Yayıncılık. Kayahan Karakul, A., ve Arslan, A. (2023). Kuruluş yeri seçiminde Analitik Hiyerarşi Süreci'nin kullanılması: İzmir'de gerçek bir gıda işletmesi üzerinde uygulama. Journal of Business Innovation and Governance, 6(1).
• Keleş, N. (2022). Okul yeri seçiminde kullanılan kriterlerin Analitik Hiyerarşi Prosesi yöntemiyle önemlerinin belirlenmesi. Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, (1), 135-154. Özekenci, E. K. (2023). AHP-TOPSIS yöntemine dayalı lojistik merkez kuruluş yeri seçimi: Çukurova Bölgesi üzerine bir araştırma. Tarsus Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 70-84. Peker, B. N., ve Görener, A. (2022). Tesis yeri seçiminde kriterlerin önem ağırlıklarının bulanık FUCOM yöntemiyle belirlenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(45), 1512-1536. Phan Ha, N. N., Nguyen, D. D., ve Le, S. T. Q. (2024). Sustainable supplier selection in the Apparel ındustry: An Integrated AHP-TOPSIS model for multi-criteria decision analyses. Research Journal of Textile and Apparel,
• Saaty, T. L. (1980). The analytic hierarchy process: Planning, priority setting, resource allocation. New York, NY: McGraw-Hill. Şahin, H. (2013). Yatırım projeleri analizi. Ezgi Kitabevi Yayınları. Terme, B., Çiçek, İ., ve Kiraz, A. (2022). Entegre Bulanık AHP ve Bulanık VIKOR Yöntemleriyle Tesis Yeri Seçimi. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 37(2), 383-398. Yeşilçayır, N., Ayvazoğlu, G., Çelik, S., ve Peker, İ. (2024). Transit warehouse location selection by IF AHP-TOPSIS Integrated methods for disaster logistics: A case study of Turkey. Research in Transportation Business & Management, 53, 101232. Yıldız, A., ve Demir, Y. (2019). Bulanık TOPSIS yöntemiyle Türkiye'nin yerli otomobili için en uygun fabrika yerinin seçimi. Business & Management Studies: An International Journal, 7(4), 1427-1445.