TARİHİ KENT MERKEZİNDE SİVİL MİMARİ KONUTLARIN KORUNMASI

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 257 - 275, 26.08.2025

Zehra Nur Akçay , Aylin Şentürk

https://doi.org/10.56809/icujtas.1746186

Abstract

İstanbul’un kültürel miras alanlarından biri olan Tarihi Yarımada bölgesi tamamıyla sit alanıdır ve korunması gereklidir. Tarihi Yarımada içerisinde yer alan Balat Mahallesi, kentsel ve tarihi sit alanı niteliği taşımaktadır. Bölge, sivil mimari örnekleriyle öne çıkan çok kültürlü bir yerleşim dokusuna sahiptir. Bizans döneminden itibaren farklı inanç ve etnik grupların bir arada yaşadığı mahalle, cami, kilise ve sinagog gibi yapılarla çok katmanlı kimlik dokusunu oluşturmuştur. 19. yüzyılda ticaret ve zanaat faaliyetleriyle ekonomik açıdan gelişen bölge, Cumhuriyet döneminde modernleşme ve göç hareketleriyle dönüşüme uğramış; ancak tarihî dokusunu büyük ölçüde koruyarak kolektif hafızada yer edinmiştir. 2000’li yıllardan itibaren başlatılan yenileme ve koruma odaklı projeler, Balat’ın kentsel kimliğini yeniden tanımlamayı amaçlamıştır. Bu çalışma, rölövesi bulunmayan 2293 ada 24 parseldeki II.Grup tescilli bir sivil mimari konutun belgelenmesi ve sürdürülebilir koruma ilkeleri doğrultusunda projelendirilmesini konu almaktadır. Yapı, kültürel mirasın çağdaş yaşamla bütünleşmesini hedefleyen sürdürülebilir koruma yaklaşımıyla ele alınmıştır.

Keywords

tarihi kent merkezi , koruma , tarihi yarımada , Balat , sivil mimari konutları

CONSERVATİON OF VERNACULAR RESİDENTİAL ARCHİTECTURE İN HİSTORİC URBAN CENTERS

Abstract

The Historical Peninsula region, which is one of the cultural heritage areas of Istanbul, is a completely protected area and needs to be protected. Balat District, located in the Historical Peninsula, is an urban and historical protected area. The region has a multicultural settlement texture that stands out with its examples of civil architecture. Since the Byzantine period, the neighborhood, where different beliefs and ethnic groups have lived together, has formed a multi-layered identity texture with structures such as mosques, churches and synagogues. The region, which developed economically with trade and craft activities in the 19th century, was transformed by modernization and migration movements during the Republican period; However, it has gained a place in the collective memory by preserving its historical texture to a great extent. Renovation and conservation-oriented projects initiated since the 2000s aimed to redefine Balat's urban identity. This study is about the documentation of a Group II registered civil architectural residence in 2293 island 24 parcels that do not have a survey and its project in line with the principles of sustainable conservation. The building has been handled with a sustainable conservation approach that aims to integrate cultural heritage with contemporary life.

Keywords

historical city center , conservation , historical peninsula , Balat , civil architecture residences

References

• Ahunbay, Z. (2018). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. İstanbul: YEM Yayınları.
• Akın, N. (1994). Balat. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi 2.Cilt. İstanbul, Türkiye: Kültür Bakanlığı & Tarih Vakfı Yayınları.
• Antoloji. (2020, Şubat 18). Balat evleri. wikipedia: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Balat_houses.jpg Erişim Tarihi: 14.05.2025
• Altınsay, B.Ö. (2011). Cultural Policy and Management.İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Belge, M. (200). İstanbul Gezi Rehberi. Tarih Vakfı Yayınları.
• Bozdoğan, S. (2001). Modernism and Nation Building: Turkish Architectural Culture in the Early Republic. University of Washington Press.
• Çelik, Z. (1993). The Remaking of Istanbul: Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century. University of California Press.
• Evci, F. (2009). Doç. Dr. Fikret Evci ile Fener-Balat Projesi ve Kentsel Yenileme
• Fatih Belediyesi, A.B. (1998). Fener ve Balat Semtlerinin Rehabilitasyonu. T. Yarımadası. içinde İstanbul: Fatih Belediyesi Yayınları.
• Human, R.O. (1996). Habitat II Report. United Nations.
• İBB, & Tarihi Çevre Koruma Müdürlüğü (2008). Tarihi Yarımada Genel Tipoloji Envanteri ve Kentsel Tasarım Rehberi. İstanbul, Türkiye.
• ICOMOS. (2013). Mimari Mirası Koruma Bildirgesi.
• İstanbul Tarihi Alanlar Alan Başkanlığı. (2009). Yönetim Planı. http://www.alanbaskanligi.gov.tr/yonetim_plani_kavrami.html. Erişim Tarihi: 02.04.2025
• Keleş, R. (2014, Mart). Kent ve Kültür Üzerine. Mülkiye Dergisi, (9-18).
• İstanbul Kültür Envanteri. (2025, Mayıs 4). İstanbul Büyükşehir Belediyesi: https://data.ibb.gov.tr/dataset/istanbul-kultur-varliklari-envanteri/resource/8be73973-dc72-4e61-aea9-43c8f5ca4605 Erişim Tarihi: 22.06.2025
• Mason, R. (2002). Methodological Issues and Choices, Los Angeles: Assessing the Values of Cultural Heritage.
• Ortaylı, İ. (2007). İstanbul'dan Sayfalar. Alkım Yayınevi.
• Pekvar, Y.Y. (2021). İstanbul İli Fatih İlçesi Balat Mahallesi 1889 Ada 34 Parsel Restitüsyon Raporu.
• Rodwell, D. (2007). Conservation and Sustainability in Historic Cities. Oxford: Wiley-Blackwell.
• Tekeli, İ. (2009). Türkiye'de Kentleşme Yazıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Venedik Tüzüğü. ( 1964, Mayıs). ICOMOS.
• Yücel, N.N. (1996, Nisan). Balat'ta Tarihi Çevre Koruma Projesi. Yüksek Lisans Tezi, 55844, 50. İstanbul, Türkiye: Ulusal Tez Merkezi.