TEKNİKTEN SANATA TEKSTİL BASKICILIĞININ DÖNÜŞÜMÜ: SANATSAL DESEN TASARIMLARI

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 1, 73 - 94, 29.06.2025

Hüseyin Özdemir

Öz

İnsanların sanat ve güzele olan ilgisi bir yaradılış özelliğidir. Bu özelliğin insandaki ihtiyaç sıralaması yaşamın önceliklerine göre değişebilir. Örneğin hayatta kalma, korunma ya da beslenme gibi temel ihtiyaçlar doyurulduktan sonra insan üretmek, tasarlamak ya da sanat yapmak ister. Tam bu noktada baskı işlemi insanın tasarlamak, süslemek ve güzelleştirmek gibi sanatsal isteklerini karşılayan hem tekniğin hem de estetiğin buluştuğu bir alandır. Baskı bölgesel renklendirme ya da desenlendirme şeklinde tarifi yapılan ve günümüzde neredeyse kullanılmadığı alan olmayan bir sektördür. Önceleri insanların yaşadıkları alanlarda oyma ya da kabartma şeklinde yaptıkları desenlendirmeler, daha sonra renkli taşlarla yaptıkları mozaik sanatına dönüşmüştür. Günümüzde ise baskıcılık çok sayıda baskı tekniği ile her geçen gün gelişen teknik ve sanatın buluştuğu bir alan olmuştur. Baskı sektörü ticari bir alan olmanın yanı sıra sanatsal bir içeriğe de sahiptir. Çünkü baskıda tekniğin yanında, desenlerle albeni uyandırması gereken özgün ve estetik desenlere de ihtiyaç vardır. Bu durum yeni baskı tekniklerine ve yeni desen tasarımlarına ihtiyacı da beraberinde getirmektedir. Önceleri taş baskı ile başlayan baskı tarihi, tahta, el şablon gibi tekniklerle devam etmiş, günümüzde ise dijital baskı gibi modern tekniklere doğru gelişmiştir. Günümüz baskı teknikleri artık daha ekolojik, daha hızlı ve daha özgün desenlerin basıldığı sanatsal bir tasarım alanına dönüşmüştür. Bu çalışmada tekstil baskıcılığının tarihsel gelişiminin geldiği durum analiz edilmiş ve baskıda desenin önemi teknolojik tasarım araçları kullanılarak farklı bir açıdan tekrar yorumlanmıştır. Kuş ve kelebek temalı özgün baskı desenleri tasarlanarak, desenin baskı teknolojisindeki önemine vurgu yapılmıştır. Tasarlanan desenlerle, somut verilerden soyut düşünceye geçiş anlatılmak istenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tekstil Baskıcılığı , Kelebek Desenleri , Soyut Sanat , Baskı Teknikleri.

Transformation of Textile Printing from Technique to Art: Artistic Pattern Designs

Öz

People's interest in art and beauty is a characteristic of creation. The order of needs of this feature in human beings may change according to the priorities of life. For example, after basic needs such as survival, protection or nutrition are fulfilled, people want to produce, design or make art. At this point, the printing process is an area where both technique and aesthetics meet, meeting the artistic desires of people such as designing, decorating and beautifying. Printing is a sector that is described as regional colouring or patterning and is almost not used today. The patterning that people used to make in the form of carving or embossing in the areas where they lived before, later turned into mosaic art made with coloured stones. Nowadays, printing has become an area where many printing techniques and techniques and art that are developing day by day meet. The printing sector has an artistic content as well as being a commercial field. Because in addition to the technique in printing, there is also a need for original and aesthetic patterns that should arouse appeal with patterns. This situation brings along the need for new printing techniques and new pattern designs. The history of printing, which started with stone printing in the past, continued with techniques such as wood, hand stencil, and today it has developed towards modern techniques such as digital printing. Today's printing techniques have turned into an artistic design field where more ecological, faster and more original patterns are printed. In this study, the historical development of textile printing is analysed and the importance of pattern in printing is reinterpreted from a different perspective using technological design tools. Bird and butterfly themed original print patterns were designed and the importance of pattern in printing technology was underlined. With the designed patterns, the transition from tangible data to abstract thought was intended to be explained.

Anahtar Kelimeler

Textile Printing , Butterfly Patterns , Abstract Art , Printing Techniques.

Kaynakça

• Akbostancı, İ. (2014). 20. ve 21. yüzyıllarda tekstil baskı tasarımı ve üretiminin değişen tanımı. Sanat-Tasarım Dergisi, (5), 31-41.
• Amanjani, S. (2011). Tekstil tasarımında yaratıcı bir yöntem olarak geleneksel bir tekniğin geliştirilmesi ve özgün uygulamaları. Akdeniz Sanat, 4(7), 10-13.
• Atış, K. ve Can, D.İ. (2024). Yapay zekâ programlarının tekstil baskı tasarımında kullanılması: Runway Ml/Paul Klee Örneği. Sanat ve Tasarım Dergisi, 2(34), 189-205.
• Aydoğan, M. (2017). Eco printing tekniği ile çevre dostu ekolojik tekstil baskısı. 2. Uluslararası Akdeniz Sanat Sempozyumu, Antalya, Türkiye.
• Aydoğan, M. ve Oyman, N. R. (2021). Batik tekniğinin farklı tekstil yüzey düzenleme yöntemleriyle kullanımı ve uygulamaları. Art-e Sanat Dergisi, 14(28), 728-752.
• Ayranpınar, K.S., İşmal, E. ve Tufan, N. (2021). Yaratıcı fikirlerin yenilikçi tasarımlara dönüşümünde 3 boyutlu baskı kullanımı ve Iris Van Herpen koleksiyonları. Uluslararası Bilim, Teknoloji Ve Tasarım Dergisi, 2(2), 87-106.
• Batur, G. (2021). Geçmişten günümüze tekstil ahşap kalıp baskıcılığının güncel durumu. Sosyal Bilimler Dergisi, 8(55), 652-664.
• Bilginer, O. (2014). Serigrafinin tarihçesi ve Türkiye’de serigrafi sanatı. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Yazıları Dergisi, 31, 13-28.
• Bilvar, H. ve Uslu, Ö. (2024). Tekstil baskı desenlerinde renk ögesi üzerine bir araştırma. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 9(2), 114-139.
• Cimino, C.C.G. (2023). Textile design: print of life in the history of art. J Textile Eng Fashion Technol, 9(3), 65-67.
• Ege, J. Y. ve Öztürk, F. (2019). Sürdürülebilir moda’nın, ekolojik baskı tekniği ile değerlendirilmesi ve bir örnek uygulama. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(5), 394-406.
• Erim, Ö. U., Gezicioğlu, F. Y. ve Erim, M. (2019). Gelenekselden günümüz teknolojisine yer yaygılarında kullanılan baskı/boyama tekniklerine genel bir bakış. Journal of Arts, 2(1), 47-62.
• Hüryılmaz, H. (2002). Yenibademli Höyük: Kuzeydoğu Ege Denizi'nden Bir Erken Tunç Çağı Yerleşmesi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 19(1), 27-44.
• Kalay, L. (2012). Seramik sanatında lazer baskı tekniği ve çağdaş uygulayıcıları. Sanat ve Tasarım Dergisi, 3(3), 138-149.
• Kašiković, N., Vladić, G. ve Novaković, D. (2016). Textile Printing-Past, Present, Future. Gazette of Chemists, Technologists & Environmentalists of Republic of Srpska/Glasnik Hemicara, Tehnologa i Ekologa Republike Srpske.
• Kocaman, Ş. (2014). Türkiye’de ambalaj tasarımında baskı teknikleri ve yeni oluşumlar. (Yüksel Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Koçak, S. Ç. (2020). Tekstil baskı ve boyamacılığına bağlı el sanatlarının baskı tarihindeki yeri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 464-482.
• Kurt, V. T. (2019). Günümüzde tekstil baskı tasarımlarının bebek giysilerinde kullanımı. (Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi)
• Mandour, B. A. (2024). Creativity in textile printing design: An integrative framework in design education. International Journal of Technology and Design Education, 1-32.
• Özdemir, H. ve Terlemez, İ. (2023). Geleneksel kutnu kumaşı desenlerinin kadın güreşçi mayosuna dijital baskı uygulamaları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 22(86), 425-437.
• Özdemir, H. ve Aykanat, M. Z. (2021). Anadolu kültürünü motiflerle Z kuşağına tanıtma bağlamında teknoloji kullanımı: 3D kalem tasarım uygulamaları. Atlas Journal, 7(42), 1952-1963.
• Özdemir, H., Çoruh, E. ve Gümüş, Ç.N. (2025): Geleneksel Türk el işlemelerinin çanta tasarımında kullanılması: Tezhip, nakış ve kanaviçe örneği, Zeitschrift für die Welt der Türken, 17(1), 103-122.
• Özen, Ö. ve İşmal, Ö. E. (2021). Tekstil tasarımına ekolojik bir yaklaşım: Lyocell üzerine doğal boyama ve eko baskı. Yedi, (26), 109-130.
• Özpulat, F. ve Yurt, D. (2011). Günümüz baskı desenli kumaşlarında desen tarzları ve teknikleri. Akdeniz Sanat, 4(7)i 29-32.
• Sarı, S. (2017). Giyilebilir sanat ve beden sanatında dijital tekstil tasarım uygulamaları. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (38), 69-85.
• Tierney, J. (2017). Design quality, mechanization and taste in the British textile printing industry. Journal of Design History, 30(3), 249-264.
• Turan, E. ve Sözüer, Z. D. (2022). Türkiye’de 1960-2000 yılları arasında uygulanan tekstil baskı teknolojilerinin desenler üzerinden incelenmesi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 84-108.
• Tyler, D. J. (2005). Textile digital printing technologies. Textile Progress, 37(4), 1-65. Üstüner, S. G. (2017). Tekstil tasarım tarihine genel bir bakış. Sanat-Tasarım Dergisi, (8), 49-56.
• Yörük, E. Y. (2019). Tekstil baskıcılığında teknolojiye bağlı değişen tasarım anlayışı. (Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi).
• Yıldırım, R. ve Tağı, S. Ö. (2019). Geleneksel baskı teknikleri ve yeni tasarımlarda kullanımı. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 203-209.