Ottoman Period Gold Coin Samples in Amasya Museum

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 1 - 37, 15.06.2025

Zeynep Kemaloğlu

https://doi.org/10.62297/idrak.1549750

Abstract

Coins have long been recognized as a symbol of a state's independence. In Islamic tradition, minting currency and having the Friday sermon (hutbe) recited in the ruler’s name were considered symbols of sovereignty. This practice was observed in all Islamic states, including the Ottoman Empire. Ottoman coins, with their details, reflect the political, economic, and cultural developments of their time. For this reason, coins minted in different regions hold significant importance in the field of numismatics. The material of a coin is one of the key indicators of its value, with gold being the most prestigious. The Ottomans, possessing rich mineral resources, established mints near mines to produce coins. Among the princely provinces (şehzade sancakları) of the Ottoman Empire, Amasya stands out as one of these significant cities. Today, numerous Ottoman-era coins are preserved in the Amasya Museum. This study examines 21 gold coins belonging to 10 different Ottoman sultans, dated between the 16th and 20th centuries. Special attention was given to selecting coins that vary in period, mint location, date, and denomination. Transcribing, analyzing, and documenting these coins is crucial for multiple academic disciplines. Furthermore, this research will provide scholars with the opportunity to analyze the coins’ period-specific variations, economic conditions, and social contexts, allowing for a comparative study of historical changes within the framework of Amasya.

Keywords

İslamic Arts , Ottoman , Amasya , Coin , Gold

Amasya Müzesi’ndeki Osmanlı Dönemi Altın Sikke Örnekleri

Abstract

Sikke, devletlerin bağımsızlığının göstergelerinden biri olmuştur. İslam düşünce ve ilkelerine göre para bastırmak, hutbe okutmak hükümdarlık alameti sayılmıştır. Bu uygulama Osmanlı Devleti’nde de devam etmiştir. Osmanlı sikkeleri, detaylarıyla döneminin siyasi, iktisadi, kültürel gelişmelerinin yansıması olarak kabul edilmiştir. Bu bakımdan farklı coğrafyalarda kestirilen sikkeler Nümizmatik bilimi için önemlidir. Malzeme, sikkenin değerini gösteren ölçütlerden olup, altın bunlardan en önemlisidir. Kıymetli madenlere sahip Osmanlı, madenlere yakın yerlerde darphaneler kurarak sikke bastırmıştır. Bu şehirlerden biri Amasya’dır. Amasya, Osmanlı Devleti’nin şehzade sancakları arasındadır. Bu döneme ait çok sayıda sikke Amasya Müzesi’nde saklanmaktadır. Çalışmamıza XVI-XX. yüzyıl arasına tarihlenen 10 farklı Osmanlı sultanına ait 21 altın sikke dâhil edilip, detaylıca incelenmiştir. Sikkelerin dönemlerinin, darp yerlerinin, tarihlerinin, birimlerinin farklı olmasına dikkat edilmiştir. Sikkelerin transkripsiyonunun yapılması, çözümlenerek açıklanması, kayıt altına alınması birçok bilim dalı açısından önemlidir. Ayrıca birçok bilim insanına sikkelerin dönemsel farklılıklarını, ekonomik ve sosyal durumlarını analiz fırsatı vererek dönemsel değişimlerini Amasya ölçeği üzerinden mukayese etme olanağı sağlayacaktır.

Keywords

İslam Sanatları , Osmanlı , Amasya , Sikke , Altın

References

• Açıkgöz, Ömer. “Osmanlı Para Politikasında Reform Çabaları: 1800-1844 Dönemi Üzerine Bir Değerlendirme”. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi 6/12 (2010), 371-392.
• Akçaşar, Bilhan. “Haritalarla Türkiye’de Darphaneler”. Anadolu’da Paranın Tarihi. ed. Bülent Arı. 298-322. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Yayınları, 2011.
• Artuk, İbrahim. “Adlî Altın”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/389. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988.
• Artuk, İbrahim. “Cedîd Eşrefî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/210. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Artuk, İbrahim. “Cedîd İslâmbol”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 7/211. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Artuk, İbrahim. “Fındık Altını”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 13/27-28. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Artuk, İbrahim. Kanuni Sultan Süleyman Adına Basılan Sikkeler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1972.
• Artuk, İbrahim. “Zer-i Mahbûb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/281-282. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Atar, Abdulkadir. “XVIII. Asır Fetva Mecmuaları Işığında Osmanlı’da Tedavül Aracı Olarak Kullanılan Paralar”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/1 (07 Şubat 2017), 61-85. https://doi.org/10.15869/itobiad.267075
• Atlan, Sabahat. Grek Sikkeleri. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 1993.
• Bayartan, Mehmet. “XIX. Yüzyılda Osmanlı Madenlerinin Coğrafi Dağılışı”. Osmanlı Bilimi Araştırmaları 10/1 (01 Aralık 2008), 137-155.
• Broome, Michael. A Handbook of Islamıic Coins. London: Seaby, 1985.
• Damalı, Atom. 150 devlet 1500 Sultan İslam Sikkeleri. İstanbul: Nilüfer Damalı Eğitim, Kültür ve Çevre Vakfı Yayınları, 2001.
• Damalı, Atom. A’dan Z’ye Osmanlı Nümismatik El Kitabı. İstanbul: Nilüfer Damalı Eğitim, Kültür ve Çevre Vakfı Yayınları, 2014.
• Damalı, Atom. Osmanlı Si̇kkeleri Tari̇hi. 8 Cilt. İstanbul: Nilüfer Damalı Eğitim, Kültür ve Çevre Vakfı Yayınları, 2010-214.
• Darphane Müzesi Osmanlı Madeni Paraları Kataloğu. İstanbul: T.C. Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü Yayınları, 1985.
• Dia. “Eşrefî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 11/477. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: İstanbul, 1995.
• Dia. “Mecidiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/239. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Eroğlu, İbrahim. Sinop Arkeoloji Müzesi’ndeki Bir Grup Osmanlı Dönemi Sikkesi. Ordu: Ordu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Fidan, Murat vd. “Dünden Bugüne Paranın Tarihi ve Türkiye’de Kağıt Para Kullanımı”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/18 (2019), 141-162.
• Geçkinli, Emel. “Tarih Boyunca Madeni Para Alaşımları”. Anadolu’da Paranın Tarihi. ed. Bülent Arı. 12-31. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Yayınları, 2011.
• Kaya, Hasan Mert. İstanbul’un 100 Sikkesi. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2011.
• Kemaloğlu, Zeynep. Amasya Müzesi’nde Bulunan Osmanlı Dönemi Sikkeleri. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Kemaloğlu, Zeynep. “Amasya Müzesi’nde Bulunan Sultan I. Süleyman (Kanuni) Dönemi’ne (1520-1566) Ait Bir Grup Altın Sikke”. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/15 (29 Haziran 2024), 34-57.
• Kemaloğlu, Zeynep. “Amasya Müzesi’ndeki Osmanlı Dönemi Sikkelerinden Örnekler”. Amasya İlahiyat Dergisi 22 (30 Haziran 2024), 328-374. https://doi.org/10.18498/amailad.1435337
• Kocaer, Remzi. Osmanlı Altınları. İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası, 1967.
• Kol, Serkan. Sultan II. Mahmud Döneminde Adlî Altını Darbı (1822-1827). Bilecik: Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Kolerkılıç, Ekrem. Osmanlı İmparatorluğunda Para. Ankara: Doğuş Ltd. Şirketi Matbaası, 1958.
• Künker, Fritz Rudolf. The Sultan Collection An Old Private Collection of Ottoman Coins, Münzen des Ottomanischen Reiches. 3 Cilt. Osnabrück, 2012.
• Künker, Fritz Rudolf. The Sultan Collection An Old Private Collection of Ottoman Coins, Münzen des Ottomanischen Reiches. 3 Cilt. Osnabrück, 2013.
• Oğuz, Burhan. Mezartaşında Simgeleşen İnançlar. İstanbul: Can Matbaa, 1983.
• Ölçer, Cüneyt. Sultan Abdülmecid Devri Osmanlı Madeni Paraları. İstanbul: Yenilik Basımevi, 1978.
• Ölçer, Cüneyt. Sultan Mahmud II Zamanında Darp Edilmiş Osmanlı Madeni Paraları. İstanbul: Yenilik Basımevi, 1970.
• Ölçer, Cüneyt. Sultan Murad V ve Sultan Abdülhamid II Dönemi Osmanlı Madeni Paraları. İstanbul: Yenilik Basımevi, 1986.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. 3 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1993.
• Paksoy, Günay. “Anadolu’da Altın ve Gümüşe vurulan Osmanlı Damgası”. Anadolu’da Paranın Tarihi. ed. Bülent Arı. 162-205. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Yayınları, 2011.
• Pamuk, Şevket. Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 3. Basım, 2003.
• Pere, Nuri. Osmanlılarda Madeni Paralar (Yapı ve Kredi Bankası Osmanlı Madeni Paraları Koleksiyonu). İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık, 1968.
• Sahillioğlu, Halil. “Darphâne”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 8/501-505. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Sahillioğlu, Halil. “Osmanlı Para Tarihinde Dünya Para ve Maden Hareketinin Yeri (1300-1750)”. Altının İktidarı İktidarın Altınları (Yapı Kredi Koleksiyonu). ed. Oğuz Tekin. 115-132. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.
• Şentürk, Şennur - Johnson, Brian. Saltanatın İki Yüzü Yazı ve Tuğra (Yapı Kredi Koleksiyonu Sergileri 4). İstanbul: Yapı Kredi Kültür Merkezi, 1995.
• Tabakoğlu, Ahmet. “Ortadoğuda ve Osmanlılarda Altın Para”. Altının İktidarı İktidarın Altınları (Yapı Kredi Koleksiyonu). ed. Oğuz Tekin. 79-108. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.
• Tekin, Oğuz. “Devletler, Hükümdarlar ve Sikkeleri”. Altının İktidarı İktidarın Altınları (Yapı Kredi Koleksiyonu). ed. Oğuz Tekin. 167-278. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.
• Tekin, Oğuz. “Sikke”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 37/179-184. İstanbul: TDV Yayınları, 2009. https://islamansiklopedisi.org.tr/sikke
• Ünalan Özdemir, Sibel. “Silifke Müzesi’ndeki Kanuni Sultan Süleyman Dönemi Sikkeleri”. Sanat Tarihi Dergisi 28/2 (2019), 617-629.
• Yılmaz, Aliye. İznik Müzesi’nde Bulunan Osmanlı Dönemi Sikkeleri. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.