Hz. Peygamber (s.a.v.) Döneminde Başörtüsü

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 1, 47 - 67, 30.06.2018

Ahmet Acarlıoğlu

Öz

Özet

İslam toplumu için
Hz. Peygamber (s.a.v.) dönemi uygulamalarının hakikatine uygun bilinmesi, dinin
emirlerinin anlaşılıp ruhuna uygun yaşanabilmesi adına büyük ehemmiyet taşır. Günümüz
insanlarının anlamakta ve yaşamakta zorlandıkları başörtüsü emrinin Müslüman
kadınlar için neden ve nasıl emredildiği, Müslüman kadınların toplumda
dinlerini yaşamaları adına önemlidir.  

İslam’ın geldiği
dönemde kadınlar başörtüsü kullanmıyorlardı. Onlar başlarına ancak aşırı soğuk
ve sıcak havalardan korunmak için başörtüsü sararlardı. İslam’ın zuhurundan
sonra toplumda gözle görülen en belirgin değişiklik kadınların tesettür
maksadıyla başörtüsü kullanmaları olmuştu. Medine’de başörtüsü hususunda dikkat
çekici husus başörtüsünün emredilmesinin de illeti olan hür kadınların
cariyelerden ayırt edilmesiydi.  Çalışma
boyunca başörtüsünün emredilmesinin yanında, sahabe kadınların nasıl bu emre
sahip çıktıkları ve örtünmelerinin keyfiyeti de görülebilecektir.

Anahtar Kelimeler: Hz. Peygamber,
Cahiliye, Kadın, Arap Toplumu, Başörtüsü.

Abstract

 

Headcovers of Women in the Companions Era

It is important to delve
into practical applications of Islam in the era of Prophet to understand and
endogenise the principles of Islam and live accordingly. In today’s world, as
people having difficulties to understand the rationale behind headcovering, it
is important to unearth the motivation for headcovering so that the position of
women in the society and the paving the way for practising Islam safely for
themselves can be understood.

Women did not use scarf in
the early Islamic period except in the days of heavy cold or hot weather. With
Islam, women started to use scarf as a religious practice; thereby, a
significant change occurred in the societal norms. In Medina, it was important
to recognize that the scarf signified to differentiate between women and female
servants (jariyah). This study, accordingly, aimed at the rationale
behind the headcovering command, women’s response to it and its dimensions.

Key Words: Prophet Muhammad,
Jahiliyya, Women, Arab Society, Headcovers.

Anahtar Kelimeler

Hz. Peygamber, Cahiliye, Kadın, Arap Toplumu, Başörtüsü

Kaynakça

• Abbott, Nabia. Hz. Muhammed’in Sevgili Eşi Ayşe, Çev. Tuba Asrak Hasdemir, Yurt Kitap Yayın, Ankara, 1999 Abdullah b. Mahmud el-Mevsılî (ö.683/1284), el-İhtiyar li Ta'lîli'l Muhtâr, Çağrı Yay., İstanbul 1984. Abdürrezzak, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmam Abdürrezzâk es-San'ani, 211/827, el-Musannef, Thk. Habiburrahman A'zami, Beyrut, el-Meclisü'l-İlmi, ikinci baskı, 1983. Bayraklı, Bayraktar, Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’ân Tefsiri, İstanbul, Bayraklı Yayınları, 2007. Belazûrî, Ahmed b. Yahya b. Cabir, Ensâbü'l Eşrâf, Thk.Süheyl Zekkar, Riyad Zerkay, Darü'l Fikir, Beyrut, 1997. Bozkurt, Nebi, “Eğlence”, DİA, c. 10. İstanbul 1994. Buhârî, Ebû Abdullah Muhammmed b. İsmail el-Buhârî, Sahîh, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y. Cemâlü'd Din Ebü'l Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed el-Cevzî (Ö.H.597), el-Muntazam fî Târîhi'l Ümemi ve'l Mülûk, Thk. Muhammed Abdulkadir Atâ, Darü'l Kütüb el İlmiyye, Beyrut, 1992. Cevad Ali, Mufassal Tarihü'l Arab Kable'l İslam, c. 5, Bağdat Üniversitesi, h.1413. Döndüren. Hamdi, “Eğitimde Ailenin Misyonu”, Aile Sempozyumu, Medeniyet Vakfı, Tebliğler. Sistem Ofset, Ankara, 2015. Duman, Zeki, “Asr-ı Saâdette Adab-ı Muaşeret”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saâdet'te İslâm, Ed.: Prof.Dr. Vecdi Akyüz, Ensar Yayınları, İkinci Basım, İstanbul, 2007. Ebû Dâvûd Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, Sünen, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y. el-Ferrâ, Ebû Zekeriya Yahya b. Ziyad b. Abdullah b. Manzûr ed-Deylemî el-Ferrâ, Meani’l-Kur’an, Thk. Ahmed Yusuf en-Necati, Daru'l Mısriyye, 1. Baskı, t.y. el-Münâvî, Zeynüddin Ahmed b. el-Med'uv bi Abdurra'uf b. Tâc el-Ârifîn b. Ali b. Zeyd el-Âbidin el-Münâvî (Ö.H.1031), Feyzü'l Kadîr Şerhü'l Kadîr, Mektebetü't Ticâriyye, Mısır, H.1356, 1.Baskı, t.y. el-Vahidi, Ebi'l Hasan Ali b. Ahmed el-Vahidi en-Nisaburi, Esbâbü'n Nüzûl en-Nasih ve'l-Mensuh, 'Alemü'l-Kütüb, Beyrut, t.y. es-Semhûdî, Nuriddin Ali b. Ahmed es-Semhûdî (ö.h.911), Vefâu’l-Vefâ, Thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Darül Kütübü'l İlmiyye, 4. Baskı, h.1404, Beyrut, es-Sıbai, Beynel Fıkh ve'l Kanun, 4.basım, Beyrut-Şam, 1395/1975. et-Taberânî, Süleyman b. Ahmed b. Eyyub b. Matir el-Lahmî Ebü'l Kâsım et-Taberânî (Ö.H. 360),el-Mu ‘cemu ‘l-Evsat, Tarık b. Avzullah b. Muhammed, Darü'l Haremeyn, Kahire, t.y. et-Taberânî, Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb Matir el Lahmi eş-Şâmî Ebu'l Kasım et Taberânî (ö.h.360), el Mu’cemü’l Kebir, Thk. Hamdi b. Abdülmecid es-Selefî, Mektebetü İbn Teymiyye, Kahire, İkinci Baskı, t.y. et-Taberânî, Süleyman b. Ahmed b. Eyyüb Matir el Lahmi eş-Şâmî Ebu'l Kasım et Taberânî (ö.h.360), el Mu’cemü’s Sağir (er-Ravdu'd Dânî), Thk. Muhammed Şekur Mahmud, Darü Ammar, Beyrut, 1985. et-Taberî, İbn Cerir et- Taberî, Tarihi'r-Rüsul ve'l-Mülûk, Thk. Muhammed Ebul Fadl İbrahim, Darul Marife, Mısır, İkinci Baskı, t.y. et-Taberî, Muhammed b. Cerir b. Yezid b. Kesir Ebu Cafer et-Taberî (H.310), Camiül Beyan fî Te’vili'l Kur'an, Thk. Ahmed Muhammed Şakir, Müessesetü'r Risâle, Birinci Baskı. et-Tayyibî, Ukkaşe, Niçin Başörtüsü, Amman, ts. Gümüş, Sadrettin, Kur'an'a Göre Hz. Muhammed'in (sav) Aile Hayatı, Ravza Yayınları, İstanbul, t.y. Hamdi Yazır, Hak Dini Kuran Dili, Azim Yayıncılık, c.2, İstanbul, t.y. Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, çev. Salih tuğ, 4. Basım, İstanbul. Hatalmış, Ali, İlk Dönem İslam Tarihinde Kölelik, Doktora Tezi, AÜSBE, Dan. Prof. Dr. İrfan Aycan, 2012. İbn Abdilber, Ebu Amr Yusuf b. Abdullah b. Muhammed b. Abdilber b. Asım en Nemri el Kurtubi (Ö. H.463), el-İstîâb fi Marifeti'l Ashab, Thk.Ali Muhammed el-Becâvî, Daru'l Cil, Beyrut, Birinci Baskı, 1992. İbn Abidin, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülaziz Abidin ed-Dımeşki (h.1252), Reddü'l Muhtar ale'l Dürri'l Muhtar Şerhu Tenviri'l Ebsar, thk. Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavviz, Beyrut, Darü'l Kütübü'l İlmiyye, 1994, c.2, s. 78-79. İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir b. Ebi şeybe, Abdullah b. Muhammed b. İbrahim b. Osman (ö.h.235), el Kitâbu’l Musannef fî el-Ehâdîsi ve’l Âsâr, Thk.kemal Yusuf el Hut, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad, Birinci Baskı, H.1409. İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebi bekir b. Eyyub b. Sa'd Şemsuddin b. Kayyim el-Cevziyye (ö.h.751), Zadü'l Meâd fi Hedyi Hayri'l İbâd, Müessesetü'r Risâle, 1-5, 1994. İbn Sa’d, Muhammed b. Sa'd b. Meni' Zühri İbn Sa’d (230/845), Kitâbü't-Tabakati'l-kebir, Thk. Dr. Ali Muhammed Ömer, Mektebe Hancı, Kahire, 1. Baskı, 2001/1421. İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik İbn Hişam, 213/828, es-Siretü'n-nebevi, Tahkik Ömer Abdüsselam Tedmiri, Trablus-Şam, Darül Kitabil Arabi,1990. İbni Hişam, Siyer, trc. Hasan Ege, Kahraman Yayınları, İstanbul, 1985. İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbe b. Abide Nemeri İbn Şebbe, 262/876, Tarihü'l-Medîneti'l-Münevvere, Ahbarü'l-Medineti'l-Münevvere, Thk. Fehim Muhammed Şeltu, 2. Baskı, Cidde, Dârü'l-İsfahani, 1973 İbnü'l Esîr, Ebu'l Hasan Ali b. Ebi Kerem Muhammed b. Abdülkerim b. Abdülvahid eş-Şeybani el-Cezeri, İzzüddin İbnü'l Esîr (Ö.H.630), Üsdü'l Gabe fi Ma'rifeti's Sahabe, Thk. Ali Muhammed Muavviz, Darül Kütübü'l İlmiyye, t.y. İbnü'l Esîr, Mecdü'd-dîn Ebu's Saâdât el-Mübârek b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed ibni Abdi'l Kerim eş-Şeybânî el-Cezerî İbnü'l Esîr (ö.h. 606), en-Nihâye fî Ğarîbi'l Eser, thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî, el-Mektebetü'l İlmiyye, Beyrut, 1979. Mâlik b. Enes, (Yahyâ b. Yahyâ rivayeti) el-Muvattâ, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1981. Mu’cemü’l Vasît, Şurûku’t Devliyye matbaası, 4. Baskı, Mısır, 2004. Muhammed Halef, Nizamül Üsra ve'l Müctema’ fi'l İslam, Darul Fikir, Amman, 2015/1436. Muhammed Hüseyin Ebu Yahya, Nizamü'l Üsra fi'l İslâm, Amman, t.y. Mukâtil, Ebu'l Hasan Mukâtil b. Süleyman b. Beşir el-Ezdi el-Belhi (h.150), Tefsirü Mukatil b. Süleyman, Thk. Abdullah Mahmud Şehate, Darü İhyaü't Türas, 1.Baskı, 1423, Beyrut. Mutçalı, Serdar, Türkçe-Arapça Sözlük, Dağarcık, 1995. Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, Sahîh, thk: Muhammed Fuâd Abdülbâkî, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y. Nesâî, es-Sünenü’l-müctebâ, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y. Savaş, Rıza, Hz. Peygamber Döneminde Kadın, Doktora Tezi, Deüsbe (Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü), İzmir, 1991. Savaş, Rıza,“Asr-ı Saâdet'te Kadın ve Aile Hayatı”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saâdet'te İslam, c. 3, Sayfa 89, Ensar Neşriyat, İkinci Basım, İstanbul, 2007. Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsa b. Sevre et-Tirmizî, Câmiü’t-Tirmizî, İstanbul, Çağrı Yayınları, t.y.