Erken Dönemden Klasik Döneme Osmanlı Devleti’nde Kadın-Ekonomi İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme

Year 2020, Issue: 24, 263 - 290, 01.10.2020

İbrahim Özgül Pemila Vural

Abstract

Osmanlı Devleti’nde kadının ekonomik hayattaki varlığı ve konumu, tarihi yapanların reel hikâyelerine sadık kalmak ve bütünsel bir tarih anlatısı ortaya koymak açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmada, erken dönemden klasik döneme Osmanlı Devleti’nde kadın-ekonomi ilişkisi çerçevesinde; Osmanlı ekonomik hayatına kadının etkin katılımı ile Osmanlı çalışma yaşamının, kadının konumuna olan etkisi mütalaa edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada yöntem olarak betimsel araştırma modeli esas alınmıştır. Bu bağlamda ilgili alanyazın taranmış söz konusu konuya ilişkin veriler içerik çözümlemeleri yapılarak sunulmuştur. Bulgulara göre, patriarkal toplum yapılanmasının Arap, Fars, Bizans kültürleri ile Osmanlı coğrafyasına sirayet etmesi ve bu fikirlerin coğrafyada uygun zemin bulmasıyla kadının sosyal ve ekonomik hayattaki görünürlüğü, ahlaki ve siyasi iradelerce dönem sınırlandırılmıştır. Ancak imparatorluğun kendine özgü koşulları içinde Osmanlı kadını, özellikle erkeklerin rağbet etmedikleri ve yüksek tahsil gerektirmeyen birçok iş kolu açarak ekonomik hayatta var olmuştur. Dolayısıyla kadının çalışma yaşamında özneleşmesiyle kazandığı iktisadi hüviyeti ona özel ve kamusal alanda bir konum edinme zemini sunmuştur.

Keywords

Osmanlı, kadın, ekonomi, istihdam, statü.

An Evaluation on the Woman-Economy Relationship in Ottoman State from Early Period to Classical Period

Abstract

The existence and position of women in the economic life in the Ottoman State are important in terms of sticking to the real stories of the people who make history and revealing a holistic history narrative. Within the framework of the women-economy relationship in the Ottoman State, this study aimed to evaluate the active participation of women in the Ottoman economic life and the impact of the Ottoman working life on the position of the woman from the early period to the classical period. A descriptive research model was used as the research design in the study. To this connection, the related literature was investigated and the collected data were analyzed through content analysis. The visibility of women in social and economic life has been limited by moral and political will due to the spread of the patriarchal social structuring into Arab, Persian, Byzantine cultures, and Ottoman geography and acceptance of these ideas by these cultures. However, under the unique conditions of the empire, Ottoman women existed in economic life by opening many business lines that were not particularly demanded by men and did not require high education. On the other hand, the women from the palace and the wealthy women also took part in agricultural, commercial, and many economic activities as an active and sometimes silent partner. Therefore, the economic identity gained by the woman as a subject in her working life has provided her with the ground to take a position in private and public space.

Keywords

Ottoman, woman, economy, employment, status.

References

• BOA, T B. Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı’da Kadın, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, İstanbul.
• Avcı, Müşerref. “Osmanlı Devleti'nde Kadın Hakları ve Kadın Haklarının Gelişimi İçin Mücadele Eden Öncü Kadınlar.” A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, no. 55 (2016): 225-254.
• Başarır, Özlem. “XVIII. Yüzyıl Osmanlı Taşrasında Statü -Servet İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme.” Hıstory Studıes International Journal Of History, no. 3 (2011): 1-19.
• Baysal, Hatice. “Osmanlı'da Kadın Memureler İçin Motivasyon Uygulamaları: Bank-ı Osman-i Şahane, Dersaat Telefon Anonim Şirketi Osmaniyesi ve Kadın Birinci İşci Taburu Üzerine Bir İnceleme.” Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, no. 29 (2017): 339-366.
• Bora, Aksu. “Hatırlananlar ve Unutanlar: İslam Coğrafyasında Moderleşme ve Kadın Hareketleri.” Bilig, no. 53 (2010): 51-66.
• Bulut, Sedef. “Türkçülerin Penceresinden Osmanlı'da Kadın Meselesi ve Orta Asya Referansı.” Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, no. 10 (2013): 313-336.
• Çetin, Adnan. “Bir Kavramın Kısa Tarihi: "Mahalle Baskısı".” Mukaddime, 2010: 3.
• Değirmenci, Tülün. “Osmanlı Tasvir Sanatında Görselin "Okunması"İmgenin Arakasındaki Hikayeler(Şehir Oğlanları ve İstanbul'un Meşhur Kadınları.” Osmanlı Araştırmaları /The Journal Of Ottomon Studıes , 2015: 25-55.
• Dingeç, Emine. “Osmanlı Toplumunda Kadınların Üretime Katkıları.” History Studies, 2010: 10-25.
• Düger, Selçuk. “Batılı Kadın Seyyahlar İmgeleminde Osmanlı Kadını.” KOSBED, 2015: 71-91.
• Enveroğlu, Zerrin. “Osmanlı Minyatür Sanatı İçerisinde Nakkaş Levni Üslubunda Kadın Figürleri ve Günümüz Sanat Anlayışında Yenilik Arayışları.” Konya: T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tasarım bilim Dalı Tasarım Ana Sanat Dalı, 2018. 4-85.
• Faroqhi, Suraiya. Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak. Çev. , Özgür Türesay. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2018.
• —. Osmanlı Şehirleri ve Kırsal Hayatı. Çev. , Emine Sonnur Özcan. Ankara: Doğubatı, 2018.
• —. Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir. Çev. , Zeynep Altok. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
• —. Osmanlı'da Kentler ve Kentliler. Çev. , Neyyir Berktay. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2004.
• Fatih Coşkun Ertaş, Şaziye Ulubaş Şahin. “17.Yüzyılda Anadulu'da Kadın Vakıfları ve Muhasebesi: Tokat Hatuniye Vakıf Muhasebesi Örneği.” Muhasebe ve Finand Tarihi Araştırmaları Dergisi, no. 8 (2015): 101-125.
• Gökçimen, Semra. “Ülkemizde Kadınların Siyasal Hayata Katılım Mücadelesi.” Yasama Dergisi, no. 10 (2008): 6-58.
• Gürhan, Veysel. "18. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Kadın ve Hukuk: Amid Mahkemesi'nde Kadınların Hak Arama Süreçlerine Dair Bazı Değerlendirmeler". İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 6/3 (2017): 1644-1664
• Gülsüm Tütüncü, Neslihan Ünal. “Rumelide Kadınların Çalışma hayatındaki Yeri: Klasik Dönemden Modern Döneme.” Kadın/women, no. 18 (2017): 63-83.
• İbrahim Solak, Zeynep Uysal. “Osmanlı Toplumunda Kadın( Konya Örneği 1670-1680).” Uluslararası Sempozyum:Geçmişten Günümüze Bozkır. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, 2016.
• Işık, Zekeriya. “Osmanlı İmparatorluğu'nda Kamusal Alanda Cinsiyet ne Toplumsal Cinsiyet Kimliğiyle Kadın (1839-1900).” Bilig, no. 85 (2018): 25-56.
• Kanter, Beyhan. “Osmanlı Basın Hayatında Kadın Yazarlar.” Tercüman'ı Ahvali'n 150.Yılında İstanbul'da Fikir Gazeteciği Sempozyumu. istanbul, 2010.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2012.
• Keskin, Yasemin. “Lale Devri'nde Kadınlar: Eyüp Örneği.” Balıkesir: T.C. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, 2015. 1-185.
• Kınacı, Cemile. “Ütopyadan Gerçeğe:Kadınlar Ülkesi ve Arslan Kız'dan Alem-i Nisvan'a Evrilen Türk Kadın Hareketi.” Modern Türk Araştırmaları Dergisi 11, no. İsmail Bey Gaspıralı Özel Sayısı (2014): 224-247.
• Koç, Emel. “Türkiye'de Felsefe Dilinin Gelişimi ve Çeviri Faaliyetlerine Genel Bir Bakış.” Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2009: 103-120.
• Kurtuluş, Meriç. “Osmanlı Şiirinin Moderleşme sürecinde 'Kadının Doğuşu': Nigar Hanım'ın Şiirlerinde Dişil Söylem Üretimi.” Ankara: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü, 2011. 1-179.
• Maydaer, Saadet. “Osmanlı Klasik Döneminde Kadınların Servet Edinme Yolları (Bursa Örneği).” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15, no. 2 (2006): 30-46.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı'da Kadın. 137 cilt. İstanbul: Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, 2015.
• Özdemir Akkoç, Özge. "Osmanlıda Kadın Hareketi ve Milliyetçi İdeolojinin Kesişimleri: Kadınlar Dünyası.” Ankara: T.C Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı., 2019. 1-95.
• Özdemir Kızılkan, Ayşe. “Osmanlı'da Kadın Hapishaneleri ve Kadın Mahkumlar(1839-1922).” Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
• Özkaya, Yücel. “XIX. Yüzyıl Türk Yazarları ve Avrupalı Seyyahlara Göre Türk Kadını.” Erdem, 2008: 180-192.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet. “Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayi(1839- 1876).” Tarih Araştırmaları Dergisi 28 (2009): 53-69.
• Sırım, Veli. “Osmanlı Kadınının Ekonomik Hayat Etkin Katılımı:Bacıyan-ı Rum Örneği.” Hak -İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi 4 (2015): 2147-3668.
• Şencan, Elif Evrim. “Dört Mekan Bİr Kadın: Osmanlı Döneminde Kıbrıs Adasında Yaşayan Müslüman Türk Kadınının Yaşam Alanının Mesafe Analizi Yoluyla İncelenmesi.” Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, no. 20 (2014): 196-217.
• Şener Büyüköztürk, Ebru Kılıç Çakmak, Özcan Erkan Akgün, Şirin Karadeniz, Funda Demirel. Bilimsel Araştırma Yöntentemleri. Ankara: Pegem Akademi, 2011.
• Uysal, Zeynep. “Osmanlı Poplumunda Kadın (Konya Örneği1670- 1680).” Konya: T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014. 1-130.
• Ünal, Mehmet Ali. Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi. İstanbul: Paragidma Yayıncılık, 2012.
• Yakut, Esra. “Klasik Dönem Osmanlı Aile Hukukunda Kadının Konumu.” AndHD 1, no. 1 (2015): 1-23.
• Yaraman, Ayşegül. Resmi Tarihten Kadın Tarihine. İstanbul: Bağlam Yayınları, 2011.
• Yelkenci, Zeynep Sümeyye. “Orta Doğu ve İslam Ülkelerinde Çalışma Yaşamında Kadın.” İstanbul: T.C. Maramara Üniversitesi Orta Doğu ve İslam Ülkeleri Araştırmaları Enstitüsü Orta Doğu Sosyolojisi ve AntropolojisiAnabilim Dalı, 2019. 1-102.
• Yılmaz, Ahmet. “Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Kadın Kimliğinin Biçimlendirilmesi.” ÇTTAD, no. IX (2010): 195-212.
• Yılmaz, İlkay. “Osmanlı Kadın Tarihine İlişkin Birkaç Not.” Kadın Araştırmaları Dergisi, no. 10 (2012): 61-81.