Muhatabın Çek Kanunu Kapsamındaki Hukuki Sorumluluğu
Yıl 2024,
Cilt: 2 Sayı: 2, 101 - 144, 31.12.2024
İsmail Dönmez
Öz
Çekle ödemelerin düzenlenmesi ve çek hamillerinin korunması amacıyla 5941 sayılı Çek Kanunu’nda muhatap bankalara birtakım yükümlülükler öngörülmüştür. Söz konusu yükümlülükleri çek anlaşmasının akdedilmesi aşaması ve çekin ibraz edilmesi aşaması olarak tasnif etmek mümkündür. Çek anlaşması akdedilmesi aşamasında muhatap bankalar; çek hesabı açmak isteyen kişilerin ekonomik ve sosyal durumlarını basiret ve özenle araştırmalı, Kanunda sayılı evrak ve beyanları eksiksiz biçimde temin edip muhafaza etmeli, çek defterlerini kanuna uygun biçimde basıp uygun kişilere vermelidir. Muhatap çekin ibrazı aşamasında ise diğer gerekli şartların varlığı halinde karşılığı bulunan çekleri ödemeli, karşılığı kısmen ya da tamamen bulunmayan çekler için ise zorunlu nitelikteki asgari tutarı ödemeli, karşılıksız kalan kısım için karşılıksızdır işlemi yapmalı ve talep edilmesi halinde keşidecinin adres bilgilerini çek hamilleri ile paylaşmalıdır. Esasen söz konusu yükümlülüklerin ihlali için Kanunda idari ve adli yaptırımlar öngörülmüş olmakla birlikte bu yükümlülüklerin ihlali sonucunda çekleri karşılıksız çıkan çek hamillerinin zararlarını muhatap bankalardan talep edebilecekleri kabul edilmektedir.
Kaynakça
- Arkan, Sabih. Ticari İşletme Hukuku. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma
Enstitüsü, 2022.
- Arslan, Çetin / Kayançiçek, Murat. 5941 sayılı Çek Kanunu Şerhi. Ankara: Sözkesen Matbaacılık, 2010.
- Aydın, Hanife. Çekte Muhatap Bankanın Hukuki Sorumluluğu. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
- Ayli, Ali. Çek Hukukunda Muhatabın Yükümlülükleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık,
2019.
- Bozer, Ali / Göle, Celal. Kıymetli Evrak Hukuku. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 2024.
- Can, Mertol. “Çek Hamilinin Muhatap Bankaya Karşı Hukuki Durumu”. Ankara
Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2/2 (1998).
- Doğan, Beşir Fatih. “5941 Sayılı Çek Kanunu’na Göre Yeni Çek Türleri”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 1/1 (2010): 86-107.
- Domaniç, Hayri. Kıymetli Evrak Hukuku. İstanbul: Eğitim Yayınları, 1975. (Anılış:
Kıymetli Evrak)
- Domaniç, Hayri. Kıymetli Evrak Hukuku ve Uygulaması TTK Şerhi-IV. İstanbul: Eskin Matbaası, 1990. (Anılış: Şerh)
- Gümüş, Mustafa Alper. Borçlar Hukukunun Genel Hükümleri. Ankara: Yetkin Yayınları, 2021.
- Helvacı, Mehmet / Aksu, Raziye. “Çekte Baskı Tarihinin Muhatap Bankanın Sorumluluğuna Etkisi”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 23/2 (2017): 223-248.
- Helvacı, Mehmet. “Çek Kanunu Tasarısı’nın Genel Olarak Değerlendirilmesi”.
Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi. 25/4 (2009): 229-251.
- İnan, Nurkut. Çek Rizikolarından Doğan Sorumluluk. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1981.
- Kalpsüz, Turgut / Çelebican, Gürgan / Erem, Faruk. İktisadi ve Hukuki Yönden Çek.
Ankara: Türkiye Bankalar Birliği Yayınları, 1974.
- Karayalçın, Yaşar. Ticaret Hukuku III–Ticari Senetler (Kambiyo Senetleri). Ankara:
Sevinç Matbaası, 1970.
- Kendigelen, Abuzer. Çek Hukuku. İstanbul: On İki Levha Yayınları, 2021.
- Kendigelen, Abuzer / Kırca, İsmail. Kıymetli Evrak Hukuku. İstanbul: On İki Levha
Yayıncılık, 2021.
- Kırca, İsmail. “Çek Hesabında Bulunan Paranın Haciz, Rehin veya İhtiyati Tedbir
Sebebiyle Öden(e)mediği Hallerde Banka Kanunen Sorumlu Olduğu Tutarı Ödemekle Yükümlü müdür? Yargıtay 11. HD’nin 15.03.2017 Tarih ve E.
2016/1304, K. 2017/1532 Sayılı Kararının Değerlendirilmesi”. Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi. 34/2 (2018): 23-30. (Anılış: İhtiyati Tedbir)
- Narbay, Şafak. Çekten Cayma ve Ödeme Yasağı. İstanbul: Beta Basım Yayın, 1999.
- Oğuzman, M. Kemal / Öz, M. Turgut. Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt-I. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2018.
Özsoy, Ahmet. “Çek Kanunu Madde 2/1 Kapsamında Muhatabın Özen Yükümlülüğü”. Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’in Anısına Armağan. İstanbul (2019):
823-842. (Anılış: Özen Yükümlülüğü)
- Özsoy, Ahmet. Muhatabın Çek Kanunu’na Dayalı Hukuki Sorumluluğu. İstanbul:
On İki Levha Yayıncılık, 2020. (Anılış: Hukuki Sorumluluk)
- Öztan, Fırat. Kıymetli Evrak Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 1997.
- Poroy, Reha / Tekinalp, Ünal. Kıymetli Evrak Hukuku Esasları. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2019.
- Pulaşlı, Hasan. Kıymetli Evrak Hukukunun Esasları. İstanbul: Adalet Yayınları,
2013.
- Reisoğlu, Seza. “Yeni Çek Kanunu ve Başlıca Uygulama Sorunları”. Bankacılar Dergisi. 76/1 (2011): 21-41.
- Sevi, Ali Murat. Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyeleri ve Yöneticilerin Özen Yükümlülüğü. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
- Tekil, Fahiman. Kıymetli Evrak Hukuku. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1994.
- Tekil, Müge. Çekte Muhatap Bankanın Hukuki Sorumluluğu. İstanbul: Beta Basım,
1997.
- Tenekeci, Cüneyt. “Çek Kanunu 2. Madde Kapsamında Muhatabın Sorumluluğu”.
Terazi Hukuk Dergisi. 13/143 (2018): 157-167.
- Teoman, Ömer. “Çek Kanunu Tasarısının Bankalara Getirdiği Yükümlülükler”.
Tüm Makalelerim (1971-2001) Cilt I-II. (1985): 1129-1140. (Anılış: Tasarı)
- Teoman, Ömer. Çek Yasası ve Getirdiği Yenilikler. İstanbul, 1987. (Anılış: Çek Yasası)
- Ülgen, Hüseyin / Helvacı, Mehmet / Kaya, Arslan / Nomer Ertan, N. Füsun. Kıymetli Evrak Hukuku. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2021.
- Yıldız, Şükrü. “Yargıtay 19. Ceza Dairesi’nin 27.01.2020 Tarih ve E. 2019/35817,
K.2020/415, Sayılı Sahte Çekle İlgili Kararı Üzerine Bir İnceleme”. Prof. Dr.
Rıza Ayhan’a Armağan Cilt 1. İstanbul (2022): 661-681. (Anılış: Sahte Çek)
- Yıldız, Şükrü. “5941 Sayılı Çek Kanunu’nun Çek Hukukuna Etkileri”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 18/1 (2010): 71-83. (Anılış: Etki)