İnsan Hakları Bağlamında Sendikalarda Cam Tavan: Bir Alan Araştırmasının Düşündürdükleri

Year 2008, Volume: 26, 59 - 77, 01.06.2008

Ayşe Alican Songül Sallan Gül

Abstract

21. yüzyılda artan küresel rekabet ve yeni liberalizmin egemenliği, sosyal ve ekonomik hakları sorgulatmaktadır. Küreselleşme ve postfordist üretim ilişkileri, kaynakların paylaşımında ve hakların kullanımında cinsiyetçi uygulamaları pekiştirmekte, emeğin görünürlüğünü azaltarak, sendikaları güçsüzleştirmekte ve kadınların sendikal kazanımlarında gerilemelere yol açmaktadır. Sendikalarda kadınların katılımını ve yönetsel temsilini daha da sınırlandırmaktadır. Memur sendikalarında, eğitim düzeyleri, liyakat, deneyim ve başarı düzeylerinin yüksekliğine karşın kadınlar, cinsiyetlerinden dolayı ilerleyememekte, aşılamaz cam tavanlarla karşılaşmaya devam etmektedirler. Bu çalışmada ilk olarak, kadınların insan ve kadın hakkı olarak çalışma ve örgütlenme hakları tarihsel süreçte ele alınmaktadır. Daha sonra, sendikalara kadın katılımı, işçi sendikalarında kadınların konumu, eril sendikalardan karma sendikacılığa geçişte engeller ve kazanımlar tartışılmaktadır

Keywords

Örgütlenme Hakkı, Eril Sendikacılık, Memur Sendikacılığı, Yönetici Kadınlar, Cam Tavan

Glassceiling In Unions In the Context of Human Rights: Implications of A Field Research

Abstract

The hegemony of new liberalism and increased global competition in 21st century led to the questioning of social and economic rights. Globalization and postFordist production relations reinforce gender-based practices in the allocation of resources and the use of rights, disguise the visibility of labor and weaken labor unions and decrease the gains of women in unionization. Female participation in unions and their representation in managerial positions are further restricted. Simply due to their gender, women continue to face glass-ceiling in advancing in unions despite their adequate educational attainment, merit, experience and success. This study first reviews the development of the right to work and the right to organize as human and women rights in a historical perspective. Then, women participation and their position in unions, the problems faced and the gains achieved by women in transition from a masculine unionization to a mixed unionization are evaluated

Keywords

The right to organize, masculine unionization, unions for public servants, female managers, glass ceiling

References

• Acuner, S. - S. Sallan (1993), “Türk Kamu Yönetiminde Yönetici Kadınlar”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt. 26, Sayı. 3.
• Akkaya, Y. (2004), “Küreselleşme Versus Sendikasızlaştırma ve Yoksullaştırma”, Ça- lışma ve Toplum.
• Aklar, N. (1996), “Kamu Sektöründe Kadın”, Türkiye’de Çalışma Hayatında Kadınlara Yönelik Ayrımcılık, Friedrich-Nauman Vakfı ve Liberal Düşünce Topluluğu Yayını, Ankara.
• Alican, A. (2007), Kamu Memur Sendikalarında Çalışan Yönetici Kadınlar, (Tez Da- nışmanı: Doç. Dr. Songül Sallan Gül, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süley- man Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.)
• Bayrak, S. - Y. Mohan (2001), “Erkek Yöneticilerin Çalışma Yaşamı ve Liderlik Dav- ranışları Açısından Kadın Yöneticileri Algılama Tarzları”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt. 34, Sayı. 2.
• Berktay, F. (2000), “Kadınların İnsan Hakları: İnsan Hakları Hukukunda Yeni Bir Açı- lım”, İnsan Hakları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Bora, A. (2004), “Kamusal Alan Sahiden “Kamusal” Mı?”, Kamusal Alan, M. Özbek (Ed.), Hil Yayını, İstanbul.
• Çakır, S. (2005), “Olumlu Eylem ve Güçlendirme Politikaları: Süreç ve Uygulamalar”, Eğitim Sen I. Kadın Kurultayı “Sorgulamak ve Değiştirmek İçin, 2–3–4 Temmuz 2004, Eğitim Sen Yayınları, Ankara.
• Çitçi, O. (1982), “Kamu Yönetiminde Kadın Görevliler”, Türk Toplumunda Kadın, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dizisi 1, Araştırma Eğitim, Ekin Yayınları, Nermin Abadan Unat (Der.), İstanbul.
• Ecevit, Y. (2005), ”Küreselleşme, Yapısal Uyum ve Kadın Emeğinin Kullanımında De- ğişmeler”, Eğitim Sen 1. Kadın Kurultayı Sorgulamak ve Değiştirmek İçin, Eğitim Sen Yayınları, Mart.
• Ecevit, Y. (1998), “Türkiye’de Ücretli Kadın Emeğinin Toplumsal Cinsiyet Temelinde Analizi”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, Türkiye İş Bankası İstanbul Menkul Kıy- metler Borsası, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul.
• Eğitim Sen Yayınları (2006), Yasalarda Kadın, Eğitim Dizisi.
• Eğitim Sen (2007), www.egitimsen.org.tr/down/toplumsalcinsiyetegitimi.ppt, son eri- şim tarihi 20.11.2007
• Erol, A. ve S. Gürsoy (1988), İsveç’te Sendikal Haklar, Ankara.
• Friedman, M. (1998), Kapitalizm ve Özgürlük, D. Erberk ve N. Himmetoğlu (Çev.), Al- tın Kitaplar, İstanbul.
• Gerni, M. (2001), Yönetimde Kadınlar, İstanbul: Beta Basım.
• Gülmez, M. (2002), Kamu Görevlileri Sendika ve Toplu Görüşme Hukuku, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, Ankara.
• Gülmez, M. (1996), Dünyada Memurlar ve Sendikal Haklar, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, Ankara.
• Gülmez, M. (1990), Memurlar ve Sendikal Haklar, İmge Kitapevi, Kasım.
• Hobsbawm, E. (2003), Devrim Çağı 1789–1848, Dost Kitapevi, Ankara, Haziran.
• Işıklı, A. (2005), Sendikacılık ve Siyaset, İmge Kitapevi, Ankara.
• Işıklı, A. (2003), Gerçek Örgütlenme Sendikacılık, İmge Kitapevi, Ankara.
• Işıklı, A. (2002), Türkiye’de Sendikacılık Hareketleri İçinde Demokrasi Kavramının Gelişimi, Kültür Bakanlığı Kültür Eserleri, Ankara.
• Kabasakal, H. (1998), “Türkiye’de Üst Düzey Kadın Yöneticilerin Profili”, 75. Yılda Kadınlar ve Erkekler, Türkiye İş Bankası İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, Tür- kiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Kabaoğlu, İ. Ö. (1997), Kamu Görevlilerinin Örgütlenmesi, Ankara.
• Kalkandelen, H. (1968), Sendikalar ve ve Kamu Hizmetlerinde Sendikacılık, Şenyuva Matbaası, Ankara.
• Koç, Y. (2003), Türkiye İşçi Sınıfı ve Sendikacılık Hareketi Tarihi, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• Koç, Y. (1997), Sendikal Alanda Güncel Gelişmeler, Ankara.
• Koray, M. (1994), Değişen Koşullarda Sendikacılık, Tüses Yayınları.
• Moreno, L. (2006), “Süper Kadınlar ve Akdeniz Refahı”, Sosyal Politika Yazıları, Ayşe Buğra ve Ç. Keyder (der), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Munck, R. (2003), Emeğin Yeni Dünyası, Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Öncü, A. (1982), “Uzman Mesleklerde Türk Kadını”, Türk Toplumunda Kadın, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dizisi 1, Araştırma, Eğitim, Ekin Yayınları, Nermin Abadan- Unat (Der.) İstanbul.
• Özbay, F. (1998), Küresel Pazar Açısından Kadın Emeği ve İstihdamındaki Değişimler: Türkiye Örneği, KSSGM ve İKGV Yayını, Ankara.
• Özen, Ş. (1989), “Türkiye’de Kadın ve Erkek Kamu Yöneticilerinin Yönetim Tarzı Açısından Farklılaşması ve Eril Erkek- Dişil Kadın Varsayımının Geçerliliği”, 20. Yüzyılın Sonunda Kadınlar ve Gelecek, İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Mer- kezi, Ankara.
• Parker, B. - Fagenson, E. (1994), “An Introductory Overview of Women in Corporate Management”, Women in Management.
• Perrot, M. (2005), “Dışarıya Adım Atmak”, Kadınların Tarihi, Cilt IV, (Çev. Ahmet Fethi), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Sallan, S. (1992), “Kamu Bürokrasisinde ve Mesleklerde Türk Kadını”, Türk Demokra- si Vakfı Toplumda Kadınlar Konferanslar Dizisi, 1992, Bülten, Türk Demokrasi Vakfı Yayını, Ankara.
• Sallan, Gül, S. - Z. A. Coşkun (1998), “1980’lerin Sivil Toplum Anlayışı ve Gönüllü Kadın Kuruluşları Üzerine Bir Çalışma”, 20. Yüzyılın Sonunda Kadınlar ve Gelecek Konferansı, Ed. Oya Çitçi, Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Enstitüsü Yayın No, 285, İnsan Hakları ve Araştırma Merkezi Yayın No: 16, s. 489–504, Ankara.
• Sallan, Gül, S. (2006), Sosyal Devlet Bitti, Yaşasın Devlet , Yeni Liberalizm ve Muhafa- zakarlık Kıskacında Refah Devleti, Ankara, Ebabil Yayınları (2. Baskı).
• Sallan, Gül, S. - A. Sayın, D. Vural (2006), “The Importance of the Employment Poli- cies in Poverty Reduction and its Reflections on Women’s Employment in Turkey”, Transformation of Social Policy In Europe: Patterns, Issues and Challenges for the EU-25 and Candidate Countries, 13th-15th April 2006, Ankara/Turkey,13 April, Thursday, METU.
• Schwartz, F. N. (1992), Breaking With Tradition: Women and Work , The New Facts on Life, New York:Warner.
• Scott, J. W. (2005), “Kadın İşçi”, Kadınların Tarihi, Cilt IV, (Çev. Ahmet Fethi), Tür- kiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Şenol, N., C. İsat - A. Sayın (2004), Avrupa Birliğine Giriş Sürecini İzleme Programı Kadınlar ve Erkekler İçin Eşit Fırsatlar: Türkiye, Open Society Institute.
• Talas, C. (1990), Toplumsal Politika, İmge Kitapevi, Ankara.
• T.C. Başbakanlık Kadın Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü (2002), Avrupa Toplu- luğunun Çalışma Yaşamında Kadın-Erkek Eşitliğine Dair Düzenlemeleri ve Türkiye, Ankara.
• T.C. Başbakanlık Kadın Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü (2000), Avrupa Birliği- ne Giriş Sürecinde Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve Kadın- Erkek Eşitliği Politi- kaları, Ankara.
• Thebaut, F. (2005), “Büyük Savaş ve Cinsel Bölünmenin Zaferi”, Kadınların Tarihi, Cilt:V, (Çev. A. Fethi), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Toksöz, G. ve S. Erdoğdu (1998), Sendikacı Kadın Kimliği, İmge Kitapevi, Ankara.
• Ünsal, E. (1997), Sendika Yazıları, Boyut Kitapları, İstanbul.
• Yaraşır, V. (2004), Uluslar arası İşçi Hareketleri, Akyüz Yayın Grubu, İstanbul.
• Zel, U. (2002), “İş Arenasında Kadın Yöneticilerin Algılanması ve “Kraliçe Arı Send- romu”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 35, Sayı 2, Haziran.