KUR'AN'A GÖRE İNSANIN YENİDEN YARATILIŞI ANLAMINDAKİ İADENİN MAHİYETİ; ALİ RIZA GÜNEŞ

Yıl 2020, Sayı: 8, 99 - 114, 01.10.2020

Ali Rıza Güneş

Öz

Bu makalede insanın yeniden diriliş mâhiyeti ele alınmaktadır. Öncelikle İslâm düşüncesindeki yeniden dirilişle ilgili üç görüşe yer verilmektedir. Bir konuda üç farklı görüşün bulunması, giderilmesi gereken bir problemin bulunduğu açısından incelenmektedir. Yeniden dirilişin mâhiyeti, tek unsurlu mu, iki unsurlu mu gerçekleşecektir? Tek unsurlu diriliş, insanın akıl-kalp dahil sadece bedensel şekilde topraktan yeniden dirilişini iade ifade etmektedir. İki unsurlu dirilişten maksatsa, insanın ruh-beden dirilişidir. Bu da ölmeyen ruhun, yeniden yaratılan bedene girmesi olarak biçimlenmiştir. Salt ruhsal diriliş görüşünün iade âyetleriyle ilgisinin olup olmadığına da değinilmektedir. Bu görüşler hem tefsir alanında hem de Kur’an ekseninde irdelenmiştir. Yeniden dirilişin mâhiyetini anlatan âyetler, iade/meâd, ba’s, inşây-ı âhire, halk-ı cedîd, ihyâ, hurûc ve haşir gibi kavramlarla iki başlık altında tetkik edilmektedir. Konu, iki başlık altında incelenmektedir. Birinci başlıkta iadenin mâhiyeti konusu, doğrudan iade olayını anlatan âyetlerle ele alınmaktadır. İkinci başlıkta, iadenin mâhiyeti iadeyle çok yakın anlam ilişkisi olan kavramlarla harmanlanmakta; müfessirlerin, iade âyetlerinin yorumlarından Kur’an’a en yakın olanları tespit ve tercih edilmeye çalışılmaktadır

Anahtar Kelimeler

İade, Ba’s, Yeniden diriliş, Ruh, Beden

THE NATURE OF THE RESURRECTİON IN HUMAN RE-CREATİON ACCORDİNG TO THE QUR’AN

Öz

In this article, the nature of human resurrection is discussed. First of all, three views about the resurrection of Islamic thought are given. The existence of three different opinions on a subject is examined in terms of the presence of a problem that needs to be resolved. Is the nature of the resurrection unitary or binary? The purpose of the one-element resurrection is the only bodily resurrection eadah of man, including mind-heart, from the earth. What is meant by the two-factor resurrection is the soul-body resurrection of man. This is shaped as the immortal soul entering the re-created body. It is also mentioned whether the view of only spiritual resurrection is related to the verses of resurrection. These views have been scrutinized both within themselves and in the axis of the Quran. The verses describing the nature of the resurrection have been examined under two headings with concepts such as ma'ad, ba’s, inshay-i âhire, khalk-ı jadîd, ihyâ, hurûj and eadah. As a result, it has been seen that the single element resurrection comes to the fore in the Quran. It is based on some narrations with the view of resurrection with two elements. Regarding the interpretation of the resurrection verses, it has been observed that the dominant understanding in tafsirs is based on the Qur'an

Anahtar Kelimeler

Recreation, Resurrection, Soul, Spirit, Body

Kaynakça

• Abdülbâkī, Muhammed Fuâd. el-Muʿcemü’l-Müfehres li-Elfâẓi’l-Ḳurʾâni’l-Kerı̂m. Beyrut: Dârü’l- Fikr, 1994.
• Âlûsî, Şehâbeddin Mahmûd el-. Rûḥu'l-meʿânî fî Tefsîri'l-Ḳurʾâni'l-ʿAẓîm ve's-Sebʿi'l-Mes̱ânî. 30 Cilt. b.y.: Dârü’l-Fikr. Beyrut, 1983.
• Bulut, Zübeyr. “Tusi’nin Filozof ve Kelâmcı Olarak Savunduğu İki Farklı Haşir Anlayışı”. Kelâm Araştırmaları Dergisi 15/2, (2017), 282-302.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf. el-Bahrü’l-Muhît. thk. Sıdkî Muhammed. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 2003.
• Ebüssuûd, Muhammed b. Muhammed. İrşâdü’l-ʿAḳli’s-Selîm ilâ Mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâü’t-türâs. t.s.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl el-. el-Lüma' fi'r-Red alâ Ehli'z-zeyğ ve'l-bida'. Kahire: t.s., 1955.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed el-. Tehzîbü’l-Lüga. b.y.: Mevkıü’l-Verrâk, t.s. http://www.alwarraq.com
• Fazlurrahman, Ana Konularıyla Kur’an. çev. Alpaslan Açıkgenç. Ankara: Fecr Yayınevi, 1987.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el-Ferâhîdî. Kitâbü’l-ʿAyn. thk. Mehdî İbrahim. 8 Cilt. b.y.: Dârü Mektebeti’l-Hilâl, t.s.
• İbn Abbas, Ebü’l-Abbâs Abdullāh b. el-Abbâs b. Abdulmuttalib. Tenvîrü’l-Mikbâs min Tefsir-i İbn Abbas. b.y.: Mevkı-ı’t-Tefâsir, t.s. http://www.altafsir.com
• İbn Âdil, Ebû Hafs Ömer b. Ali. el-Lübâb fî ʿulûmi'l-Kitâb. thk. Âdil Ahmed, 20 Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1998.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿAẓîm. thk. Esat Muhammed. 10 Cilt. Sayda: el-Mektebetü’l-Asriyye, t.s.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dârü Sahnûn, 1997.
• İbn Kayyım el-Cevziyye. Kitâbu’r-Ruh. çev. Şaban Haklı. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
• İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ' İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Sâmi b. Muhammed. 8 Cilt. b.y.: ed-Dârü’t-Tayyibe, 1999.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükrim. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Mısır: Dârü’l- Âfâki’l-ʿArâbîyye, 2002.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmail. el-Muhkem ve'l-Muhîti'l-A'zam. thk. Abdulhamîd. 11 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasan b. İsmail. el-Muhassas. thk. Halîl İbrahîm. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t- Türâs, 1996.
• İsfahânî, Ebü’l-Kâsım er-Râgıb. el-Müfredât fî Garîbi'l-Ḳurʾân. b.y.: Mevki’ Ya’sub, t.s.
• Kaya, Mahmut. Felsefe ve Ölüm Ötesi. İstanbul: Klasik, 2013.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed el-. el-Câmiʿ li-Aḥkâmi’l-Ḳurʾân ve’l-Mübeyyin limâ Teżammenehû mine’s-Sünneti ve Âyi’l-furḳān. thk. Ahmet Berdûnî. 20 Cilt. Kahire: Dârü’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1964.
• Mâtürîdî, Muhammed b. Mahmûd Ebû Mansûr el-. Te’vîlâtü Ehli’s-sünne. thk. Mecdî.10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed el-. en-Nüket ve'l-ʿUyûn. thk. Seyyid b. Abdulmaksûd. 6 Cilt. Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.s.
• Mücâhid, Tâbiî. Tefsiru Mücâhid. thk. Abdurrahman Tâhir. 2 Cilt. Beyrut: el-Menşûrâtü’l-İlmiyye, t.s.
• Mukâtil, Ebü’l-Hasan b. Beşir b. Süleyman. Tefsîru Muḳātil b. Süleymân. thk. Ahmed Ferîd. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Nehhâs, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed en-. Meâni’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ali es-Sâbûnî. 6 Cilt. Mekke: el-Câmiʿatü Ümmi’l-Kurâ, 1988.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullāh en-. Tefsîrü’n-Nesefî. thk. Mervân Muhammed. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’n-Nefâis, 2005.
• Özervarlı, M. Sait. “Mebde ve Meâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/211-212. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer er-. et-Tefsîr’ül-Kebîr. 32 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr. 4. Basım, 1981.
• Reşit Rızâ, Muhammed. Tefsirü’l-Menâr. nşr. el-Hey’etü’l-Mısrıyye el-Amme. 12 Cilt. Mısır: Dârü’l-Menâr, 1990.
• Sa‘lebî, Ebû İshak en-Nîsâbûrî es-. el-Keşf ve’l Beyân. thk. İbn Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t- Türâs, 2002.
• Sem’ânî, Ebû Muzaffer. Tefsîrü’l-Kur’ân. thk. Yâsir, Dârü’l-vatan. Riyad: 1418/1997.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nâsır b. Muhammed es-. Bahrü’l-Ulûm. thk. Mahmûd Mataracı. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr. 2. Basım, t.s.
• Suyûtî, Celâleddin - Mahallî, Celâleddin es-. Tefsîrü'l-Celâleyn. Kahire: Dârü’l-hadîs, 1998.
• Şahin, İskender. Semantik Analizler Işığında Kur’an’da Diriliş Gerçeği. İstanbul: Ekin Yayınları, 2013.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fethu’l-Kadîr. Beyrut: Dârü’l-Kelimi’t-Tayyib, 1994.
• Şinkîtî, Muhammed el-Emîn b. Muhammed eş-. Advâü’l-Beyân fî Îżâḥi’l-Ḳurʾân bi’l-Ḳurʾân, b.y.: t.s.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr b. Yezîd et-. Câmiu'l-Beyân an Te'vîli Âyi'l-Kur’an. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 2000. www.qurancomplex.com
• Tehânevî, Muhammed Aʿlâ b. Ali el-Fârukî et-. Keşşâfü Iṣṭılâḥâti’l-Fünûn ve’l-‘Ulûm. b.y.: t.s.
• Toprak, Süleyman. “Haşir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/416-417. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Yar, Erkan. Ruh-Beden İlişkisi Açısından İnsanın Bütünlüğü Sorunu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Yavuz, Ömer Faruk. “Kur’ân’a Göre İnsan Hayatı”. EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler -. 10/29 (Güz 2006), 89-110.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Ba’s”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/98-100. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz el-Murtazâ ez-. Tâcü'l-ʿArûs min Cevâhiri'l-Ḳāmûs. thk. Komisyon. 40 Cilt. b.y.: Dârü’l-Hidâye, t.s.
• Zemahşerî, Ebü'l-Kāsım Mahmûd b. Ömer ez-. el-Keşşâf an Hakâıkı’t-Tenzîl. thk. Abdurrezzâk Mehdî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, t.s. *****